Pomorski Oddział Straży Granicznej

Pomorski Oddział Straży Granicznej – zlikwidowany oddział Straży Granicznej z siedzibą w Szczecinie pełniący służbę na granicy państwowej z Republiką Federalną Niemiec i granicy morskiej.

Pomorski
Oddział Straży Granicznej

Brama wjazdowa i budynek koszarowy POSG (styczeń 2009)
Państwo	Polska
Data utworzenia	16 maja 1991
Data likwidacji	1 stycznia 2010
Siedziba	Szczecin
Pierwszy Komendant Oddziału	płk SG Stanisław Głąb
Ostatni Komendant Oddziału	płk SG Mikołaj Gruszczyński
Adres
ul. Żołnierska 4, 72-210 Szczecin
Położenie na mapie Polski Pomorski Oddział Straży Granicznej
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Pomorski Oddział Straży Granicznej
Położenie na mapie Szczecina Pomorski Oddział Straży Granicznej
53°26′48,4080″N 14°29′28,0320″E

Formowanie i zmiany organizacyjne

7 maja 1991 Komendant Główny Straży Granicznej płk prof. dr hab. Marek Lisiecki wydał zarządzenie nr 021 na mocy którego 16 maja 1991 rozwiązano Pomorską Brygadę Wojsk Ochrony Pogranicza w Szczecinie. Jednocześnie na mocy tego zarządzenia został utworzony Pomorski Oddział Straży Granicznej w Szczecinie według etatu nr 44/011 o stanie osobowym 1545 funkcjonariuszy i 126 pracowników urzędów państwowych^[1][a][2][3].

1 marca 1991 dowódca Pomorskiej Brygady WOP płk dypl. Henryk Grzybowski przekazał obowiązki dowódcy brygady płk. mgr. Stanisławowi Głąbowi^[4]. Ten ostatni 6 marca 1991 objął również stanowisko komendanta oddziału Straży Granicznej. Połączenie funkcji dowódcy PB WOP i komendanta POSG ułatwiło rozformowanie brygady WOP i sformowanie oddziału SG^[5]. 3 czerwca 1991 byli żołnierze zawodowi, którzy zostali przyjęci do służby w POSG złożyli ślubowanie^[3].

Decyzją nr 2 Komendanta Głównego Straży Granicznej z dnia 11 marca 1992 nadano Pomorskiemu Oddziałowi Straży Granicznej w Szczecinie sztandar^[b].

Na podstawie zarządzenia nr 017 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 12 marca 1992 przeformowano Pomorski Oddział SG wg etatu nr 44/039. 2 czerwca 1992 strażnice nadmorskie w Rewalu, Dziwnowie i Międzyzdrojach, GPK Dziwnów oraz posterunki obserwacji wzrokowo-technicznej nad Zalewem Szczecińskim i nad Zatoką Pomorską przeszły w podporządkowanie komendanta Morskiego Oddziału Straży Granicznej w Gdańsku^[6].

Etat oddziału wynosił 1231 oficerów, chorążych i podoficerów zawodowych, 292 funkcjonariuszy odbywających służbę kandydacką w zamian za zasadniczą służbę wojskową i 242 pracowników cywilnych^[7].

23 grudnia 1999 Strażnica SG w Namyślinie będąca w strukturach Lubuskiego Oddziału SG weszła w podporządkowanie Pomorskiego Oddziału Straży Granicznej^[c].

24 sierpnia 2005 w miejsce dotychczas funkcjonujących strażnic oraz granicznych placówek kontrolnych utworzono placówki Straży Granicznej. Funkcjonariusze i pracownicy pełniący służbę i zatrudnieni w strażnicach oraz granicznych placówkach kontrolnych Straży Granicznej stali się odpowiednio funkcjonariuszami i pracownikami placówek Straży Granicznej^[8].

30 września 2006 roku została powołana Placówka Straży Granicznej w Szczecinie-Goleniowie, poprzez wydzielenie sił i środków z placówki SG w Szczecinie-Porcie^[9], której podporządkowano lotnicze przejście graniczne Szczecin-Goleniów^[10] .

1 października 2009 została utworzona Placówka Straży Granicznej w Szczecinie, na bazie rozformowanych 30 września 2009 placówek SG: w Lubieszynie, Gryfinie i Osinowie Dolnym, zmieniając rejon działania PSG w Szczecinie-Goleniowie i Szczecinie-Porcie^[10] .

Pomorski Oddział Straży Granicznej rozwiązany został z dniem 31 grudnia 2009u^[d]. 1 stycznia 2010 obszar jego działania przejął Nadodrzański Oddział Straży Granicznej^[11].

Zasięg terytorialny

Terytorialny zasięg działania komendy oddziału Straży Granicznej w Szczecinie, określony w połowie lutego 1991, obejmował odcinek od znaku granicznego nr 584 do ujścia Kanału Resko Przymorskie do Morza Bałtyckiego^[12], graniczący od południa z terenem służbowej odpowiedzialności Lubuskiego Oddziału SG w Krośnie Odrzańskim, na północy zaś z Bałtyckim Oddziałem SG w Koszalinie^[10] .

1 czerwca 2009 zasięg terytorialny oddziału obejmował wchodzące w skład województwa zachodniopomorskiego powiaty: choszczeński, drawski, goleniowski, gryfiński, łobeski, myśliborski, policki, pyrzycki, stargardzki, szczecinecki, świdwiński, wałecki, miasto na prawach powiatu Szczecin oraz obszar morskich wód wewnętrznych na rzece Odrze na północ od granicy morskiego portu handlowego Szczecin do linii prostej łączącej brzegi Zalewu Szczecińskiego, przechodzącej przez boję „TN-C” północnego toru podejściowego do portu Trzebież i stawę „N” na wyspie Chełminek^[e].

Struktura organizacyjna

Struktura organizacyjna Pomorskiego Oddziału Straży Granicznej 16 maja 1991 roku przedstawiała się następująco^[10] :

• Komendant Oddziału – płk SG Stanisław Głąb
• Zastępca Komendanta Oddziału – ppłk SG Roman Drabark
• Wydział Ochrony Granicy Państwowej – mjr SG Stanisław Gajewski
• Wydział Kontroli Ruchu Granicznego – mjr SG Andrzej Wyganowski
• Wydział Techniki i Zaopatrzenia – mjr SG Andrzej Gracz
• Wydział Łączności i Informatyki – por. SG Janusz Syska^[13]
• Wydział Dochodzeniowo-Śledczy – ppłk SG Andrzej Zgierski
• Wydział Kadr i Szkolenia – ppłk SG Janusz Kowalczyk^[14]
• Wydział Prezydialny – mjr SG Piotr Auruszkiewicz
• Wydział Finansów – por. SG Marek Swęd.

W 1991 Pomorskiemu Oddziałowi Straży Granicznej podlegały^[15]:

• Strażnica SG Czelin
• Strażnica SG Cedynia
• Strażnica SG Chojna
• Strażnica SG Gryfino
• Strażnica SG Kamieniec
• Strażnica SG Barnisław
• Strażnica SG Kościno
• Strażnica SG Nowe Warpno
• Strażnica SG Świnoujście
• Graniczna Placówka Kontrolna Krajnik Dolny
• Graniczna Placówka Kontrolna Kołbaskowo
• Graniczna Placówka Kontrolna Szczecin(sic!)
• Graniczna Placówka Kontrolna Szczecin-Port
• Graniczna Placówka Kontrolna Świnoujście
• Graniczna Placówka Kontrolna Trzebież

---

• Strażnica SG w Stolcu^[10] 
• Strażnica SG w Rewalu^[10] 
• Strażnica SG w Dziwnowie^[10] 
• Strażnica SG w Międzyzdrojach^[10] 
• Graniczna Placówka Kontrolna SG w Lubieszynie^[10] 
• Graniczna Placówka Kontrolna SG w Dziwnowie^[10] .

Ochrona granicy

30 października 1999 Pomorski Oddział Straży Granicznej ochraniał 154 km granicy państwa^[16].

W tym celu wykorzystywał:

• Strażnice SG w: Świnoujściu, Karsznie, Stolcu, Kościnie, Barnisławiu, Kamieńcu, Gryfinie, Chojnie, Cedyni, Czelinie

Obsługiwał przejścia graniczne:

• drogowe – w Świnoujściu, Lubieszynie, Kołbaskowie, Rosówku, Krajniku Dolnym, Osinowie Dolnym
• morskie – w Świnoujściu, Nowym Warpnie, Trzebieży, Szczecinie-Porcie
• rzeczne – w Gryfinie, Widuchowej, Osinowie Dolnym, Gozdowicach
• kolejowe – w Szczecinie-Gumieńcach
• lotnicze – w Goleniowie
• małego ruchu granicznego – w Bobolinie, Buku i Gryfinie.

Komendanci oddziału

• płk SG Stanisław Głąb (15 II 1991–31 VII 1993)
• ppłk SG Roman Drabarek p.o. (1–9 VIII 1993)
• mjr SG Marek Bieńkowski (10 VIII 1993–31 V 1996)
• płk SG Andrzej Wyganowski (1 VI 1996–28 XII 2000)
• ppłk SG Maciej Jędrzejowski (29 XII 2000–21 XII 2005)
• płk SG Mikołaj Gruszczyński (22 XII 2005–31 XII 2009).

Uwagi

1. Zarządzenie Komendanta Głównego Straży Granicznej nr 6/91 z 14 lutego 1991 (Wyganowski 2001 ↓, s. 284).
2. Dz.U. z 1996 r. nr 113, poz. 541
3. Zarządzenie nr 048 Komendanta Głównego Straży Granicznej z 27.10.1999, zmieniające zarządzenie w sprawie organizacji wchodzących w skład Straży Granicznej komend, strażnic, granicznych placówek kontrolnych, dywizjonów, pododdziałów odwodowych oraz ośrodków szkolenia; protokół przekazania-przejęcia strażnicy w Namyślinie z 23.12.1999 – ASG, POSG, sygn. 1077/4.
4. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 10 września 2009 w sprawie zniesienia niektórych oddziałów Straży Granicznej oraz zmiany rozporządzenia w sprawie utworzenia oddziałów Straży Granicznej (Dz.U. 2009 nr 160 poz. 1273).
5. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 28 kwietnia 2009 zmieniające rozporządzenie w sprawie utworzenia oddziałów Straży Granicznej. (Dz.U. 2009 nr 71 poz. 615).

Przypisy

1. Goryński 2012 ↓, s. 199.
2. Jackiewicz 1998 ↓, s. 63.
3. Kozłowski 1993 ↓, s. 69.
4. Techman 2011 ↓, s. 76.
5. Kozłowski 1993 ↓, s. 68.
6. Kozłowski 1993 ↓, s. 70.
7. Wyganowski 2001 ↓, s. 284.
8. Dz.U. z 2005 r. nr 90, poz. 757.
9. Techman 2011 ↓, s. 112.
10. muzeumsg ↓.
11. Pożegnanie sztandaru POSG
12. Kozłowski 1993 ↓, s. 67.
13. Jerzy Jankowski: Ostatnie pożegnanie śp. ppłk. WOP/SG Janusza Syski. emeryci-sg.org.pl, 2021-12-28. [dostęp 2021-12-29]. (pol.).
14. Jerzy Jankowski: Ostatnie pożegnanie śp. ppłk. WOP/SG Janusza Kowalczyka. emeryci-sg.org.pl, 2022-12-22. [dostęp 2022-12-22]. (pol.).
15. Łach 2013 ↓, s. 295.
16. Wyganowski 2001 ↓, s. 283.

Bibliografia

• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza (1945-1991). Krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Kazimierz Kozłowski: Pomorski Oddział Straży Granicznej. Tradycje i współczesność. Szczecin: Społeczny Komitet Fundacji Sztandaru Pomorskiego Oddziału SG, 1993.
• Ryszard Techman: Pomorski Oddział Straży Granicznej w Szczecinie. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991-2011. Materiały poseminaryjne - Tom II. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• Andrzej Wyganowski: w: Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski, "Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek": materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
• Grzegorz Goryński: Trudne początki – nieznane dokumenty dotyczące narodzin Straży Granicznej i ruchu związkowego. W: Biuletyn 1–2/2012. T. Z historii ochrony granic. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 2012, s. 153–204. (pol.).
• Ryszard Techman: Straż Graniczna od 1991 – Pomorski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2019-05-24]. (pol.).