Strażnica WOP Stolec

Strażnica Wojsk Ochrony Pogranicza Stolec – zlikwidowany podstawowy pododdział graniczny Wojsk Ochrony Pogranicza pełniący służbę graniczną na granicy z Niemiecką Republiką Demokratyczną/Republiką Federalną Niemiec^{[uwaga 2]}. Strażnica Straży Granicznej w Stolcu – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej realizująca zadania bezpośrednio w ochronie granicy państwowej z Republiką Federalną Niemiec.

Strażnica WOP Stolec

Strażnica SG w Stolcu

Obiekt byłej strażnicy w Stolcu (wrzesień 2022)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	przed marcem 1954[uwaga 1]
Rozformowanie	31 maja 2002[1]
Tradycje
Rodowód	64 strażnica WOP
Kontynuacja	SSG w Kościnie; SSG w Nowym Warpnie-Karsznie
Organizacja
Dyslokacja	Stolec 21
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	124 batalion WOP 123 batalion WOP 12 PB WOP bg PB WOP w Szczecinie Pomorska Brygada WOP Pomorski Oddział SG

Formowanie i zmiany organizacyjne

Część załogi strażnicy WOP w miejscowości Stolec przed wejściem do rejonu zakwaterowania (wiosna 1946)

Od 15 marca 1954 wprowadzono nową numerację strażnic^{[uwaga 3]}, a strażnica I kategorii otrzymała nr 64 w skali kraju^[3]. Strażnica funkcjonowała w strukturze 124 batalionu WOP^[4].

W 1956 strażnicę podporządkowano 123 batalionowi WOP Szczecin.

W 1956 rozpoczęto numerowanie strażnic na poziomie brygady. Strażnica WOP Stolec I kategorii miała nr 15 w 12 Brygadzie Wojsk Ochrony Pogranicza^[5].

Strażnica w 1955 etatowo posiadała 55 wojskowych, w 1957 jako 15 strażnica – 54 wojskowych, w 1958 – 53 wojskowych, a w 1960 jako 19 strażnica – 68 żołnierzy^[6].

1 stycznia 1964 strażnica WOP nr 7 Stolec i miała status strażnicy lądowej II kategorii w strukturach 123 batalionu WOP Szczecin^[7] , który rozformowano w 1964, a podległe strażnice zostały włączone bezpośrednio pod sztab 12 Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie^[8].

1 czerwca 1968 strażnica WOP nr 8 Stolec miała status strażnicy technicznej II kategorii podległej bezpośrednio pod sztab 12 Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie^[9].

W drugiej połowie 1984 utworzono batalion graniczny WOP Szczecin^[10] i w jego strukturach funkcjonowała Strażnica WOP Stolec.

Do 31 października 1989 strażnica podlegała dowódcy batalionu granicznego Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie, jako Strażnica WOP Lądowa rozwinięta kat. II w Stolcu^{[uwaga 4]}.

1 listopada 1989 rozformowano Batalion Graniczny Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie i strażnicę podporządkowano bezpośrednio dowódcy Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie, już jako Strażnica WOP Lądowa kat. II w Stolcu^{[uwaga 5]}. Tak funkcjonowała do 15 maja 1991.

Straż Graniczna:

16 maja 1991 strażnica została przejęta przez Pomorski Oddział Straży Granicznej i przyjęła nazwę Strażnica Straży Granicznej w Stolcu^[11] (Strażnica SG w Stolcu).

W 2000 rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia, do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen, w związku z powyższym na podstawie zarządzenia Komendanta Głównego SG nr 14 z 16 kwietnia 2002 zmieniające zarządzenie w sprawie utworzenia strażnic, granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów Straży Granicznej, określenia ich terytorialnego zasięgu działania, a także określenia szczegółowego zakresu zadań terenowych organów Straży Granicznej oraz organizacji komend oddziałów, strażnic, granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów, rozformowano Strażnicę SG w Stolcu, a jej zadania przejęły strażnice SG w: Kościnie i Nowym Warpnie-Karsznie^[12][11].

Ochrona granicy

W lipcu 1956 rozwiązano 63 strażnicę WOP Rzędziny^{[uwaga 6]}, a zadania rozwiązanej strażnicy przejęły strażnice WOP: Stolec i Dobra^[13].

W 1960 11 strażnica WOP Stolec II kategorii ochraniała odcinek granicy państwowej o długości 7 851 m, od znaku granicznego nr 830 do znaku gran. nr 855.

Strażnice sąsiednie

• 63 strażnica WOP Rzędziny ⇔ 65 strażnica WOP Dobieszczyn – 03.1954
• 12 strażnica WOP Dobra kat. I ⇔ 10 strażnica WOP Dobieszczyn kat. I – 01.01.1960
• 8 strażnica WOP Dobra lądowa kat. II ⇔ 10 strażnica WOP Dobieszczyn lądowa kat. I – 01.01.1964
• 9 strażnica WOP Dobra techniczna kat. II ⇔ 7 strażnica WOP Dobieszczyn techniczna kat. II – 1968

Straż Graniczna:

• Strażnica SG w Kościnie ⇔ Strażnica SG w Nowym Warpnie-Karsznie – 16.05.1991^[11].

Komendanci/dowódcy strażnicy

• por. Józef Porponichtera (1952–1955)
• ppor. Henryk Odrobina (1955–1956)^[14]
• ppor. Bronisław Król 1956^[14]
• kpt. Włodzimierz Maczugowski (1956–1963)^[15]
• kpt. Lucjan Szafirski (1963–co najmniej do 1965)
• Lech Jewtuszko
• Mirosław Lisiak
• ppor. Trzaska (1988–30.04.1989)
• ppor./por. Andrzej Budzyński (1.05.1989–31.10.1989)^{[uwaga 7]}

---

• Janusz Worotnicki^[16]
• Jacek Rybakowicz
• Marcin Chołaj
• Antoni Kłosiński.

Uwagi

1. Od 1991 strażnica Straży Granicznej
2. Od 3 października 1990 z RFN.
3. Rozkaz dowódcy Wojsk Ochrony Pogranicza nr 04 z 22 lutego1954^[2].
4. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych Biuro Organizacyjno-Prawne OP-I-02948/89. Zarządzenie Organizacyjne Nr 0357/Org z dnia 29 września 1989 r. Na podstawie decyzji Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 23 maja 1989 r. akceptującej kierunki zmian w organizacji jednostek WOP, ujęte w ramowym planie restrukturyzacji Wojsk Ochrony Pogranicza – Dowódca WOP w terminie do 31 października 1989 r. Rozformuje:

   • Batalion Graniczny Pomorskiej Brygady WOP w Szczecinie istniejący w według etatu nr 44/0103 o stanie osobowym na okres „W” 282 żołnierzy oraz na okres „P” 223 żołnierzy...
5. Zarządzenie Organizacyjne nr 0357/Org. z dnia 29 września 1989 r., etat Pomorskiej Brygady WOP wprowadzony Zarządzeniem Org. MSW Nr 0112/Org. z dnia 8 września 1984 r.
6. Rozkaz dowódcy Wojsk Wewnętrznych nr 013/WW z 16.06.1956^[13]
7. por. Andrzej Budzyński ubył do Strażnicy WOP Kościno na stanowisko d-cy strażnicy.

Przypisy

1. Techman 2011 ↓, s. 112.
2. Prochwicz 2011 ↓, s. 207.
3. Wykaz dyslokacyjny 1954 ↓, k.7.
4. Wyganowski 2001 ↓, s. 279.
5. Wykaz dyslokacyjny 1957 ↓, k.192.
6. Historia PBWOP ↓, s. 124-132.
7. Wykazy dyslokacyjne WOP ↓.
8. Prochwicz 2011 ↓, s. 238.
9. Jackiewicz 1998 ↓, s. 61.
10. Jackiewicz 1998 ↓, s. 145.
11. Ryszard Techman: Straż Graniczna od 1991 – Pomorski Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-10-26]. (pol.).
12. Techman 2011 ↓, s. 94.
13. Historia PBWOP ↓, s. 124–132.
14. Historia PBWOP ↓, s. 177–199.
15. Historia PBWOP ↓, s. 346.
16. Funkcjonariusze Straży Granicznej przeszli na emeryturę. gazetaolsztynska.pl, 2014-02-06. [dostęp 2017-09-24]. (pol.).

Bibliografia

• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Jerzy Prochwicz: Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie, 2011. ISBN 978-83-7726-027-2.
• Ryszard Techman: Pomorski Oddział Straży Granicznej w Szczecinie. W: Leszek Elas [patronat]: Straż Graniczna w dwudziestoleciu 1991–2011. Materiały poseminaryjne – Tom II. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2011. ISBN 978-83-909484-4-7.
• Andrzej Wyganowski: w: Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski, „Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X–XX wiek”: materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r.. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X.
• Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1842/6, Historia Pomorskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Szczecin 1961.
• Archiwum Straży Granicznej. Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum Straży Granicznej, zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Wykaz dyslokacyjny etatowych oddziałów i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza z 18 maja 1957.
• Archiwum SGr., zespół archiwalny DWOP, sygn. 1284/200, Struktury organizacyjno-dyslokacyjne. Dyslokacja jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza z 8 kwietnia 1954.