Pałac w Sobieszowie

Pałac w Sobieszowie – zabytkowy^[2] pałac^[3] w Jeleniej Górze, w województwie dolnośląskim.

Pałac w Sobieszowie

nr rej. 900/J z 14.08.1987[1]
Pałac w Sobieszowie
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Jelenia Góra (Sobieszów)
Typ budynku	pałac
Inwestor	Johann Anton von Schaffgotsch (1675-1742)
Rozpoczęcie budowy	1705
Ukończenie budowy	1712
Pierwszy właściciel	Johann Anton von Schaffgotsch (1675-1742)
Położenie na mapie Jeleniej Góry Pałac w Sobieszowie
Położenie na mapie Polski Pałac w Sobieszowie
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Pałac w Sobieszowie
50°50′47″N 15°38′21″E

Zespół zabudowy położony jest w środkowej części Sobieszowa (aktualnie dzielnicy Jeleniej Góry), pomiędzy ulicami Karkonoską a Cieplicką. Pałac stoi na krawędzi skarpy, przy drodze do Piechowic.

Historia

Po pożarze w roku 1675 zamku Chojnik, rodowego gniazda Schaffgotschów, jego właściciele zmuszeni byli do wzniesienia nowej siedziby. Budowę rozpoczęto w 1705 r. na zlecenie Johanna Antona von Schaffgotsch(inne języki) (1675-1742), żonatego z Marią Franciszką Serényi von Kis-Serény (1679–1707)^[4]. Kierował nią mistrz budowlany Eliasz Scholze z Bolesławca. Zakończenie prac budowlanych nastąpiło w 1712 r. Pałac początkowo był główną siedzibą rodu. Po przeprowadzce Schaffgotschów do pałacu w Cieplicach stał się ich rezydencją letnią. Pod koniec XVIII w. Schaffgotschowie przekazali budynek zarządcy dóbr i sądowi ziemskiemu. Wnętrza przebudowane po 1945 r. Do roku 2012 mieściła się tu siedziba Zespołu Szkół Rolniczych i Agroturystycznych^[5]. 14 sierpnia 2013 budynek został przekazany Karkonoskiemu Parkowi Narodowemu w celu utworzenia centrum edukacyjnego^[6]. W 2023 roku gmach otwarto po pracach konserwatorskich^[7].

Opis obiektu

Pałac o planie prostokątnym położono na obudowanych kamieniami skarpach z szerokimi schodami od frontu. Obiekt trzykondygnacyjny, o elewacji frontowej 11-osiowej z trzyosiowymi ryzalitami wejściowymi na osi, wieńczonymi prostymi tympanonami. Pod okapem przebiega fryz ornamentowy o motywie akantu. Pośrodku, na osi elewacji, fryz przerywa maszkaron. W elewacji ogrodowej zachował się kamienny, prostokątny portal zwieńczony frontonem typu entrecoupé (z przerwą)^[8], w której znajduje się kartusz z bujnymi labrami wychodzącymi z przerwy, zawierający pierwotnie hrabiowski (graf) herb Schaffgotschów^[9]. Bryłę nakrywa dach czterospadowy. W przyziemiu zachował się dwutraktowy układ wnętrz z holem i klatką schodową pośrodku, w części północno-wschodniej – wnętrza w układzie trzytraktowym. Poniżej pałacu został zaplanowany szeroki dziedziniec gospodarczy, otoczony zabudowaniami dawnego folwarku z XVIII i XIX w. Na majdan składają się oficyny i budynki gospodarcze, wydzielające pośrodku czworoboczny dziedziniec. W części obiektów przetrwały kamienne portale, sklepienia kolebkowe i sklepienia baldachimowe wsparte na filarach.

• 
  Ryzalit z kartuszem
• 
  Herby Schaffgotsch, Serényi v. Kis-Serény
• 
  Herb hr. Schaffgotsch
• 
  Herb Serényi von Kis-Serény
• 
  Mapa Doliny Pałaców

Przypisy

1. Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. [dostęp 2013-03-31 s.44]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].zły zapis daty dostępu
2. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 stycznia 2025.
3. NID: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, woj. dolnośląskie. nid.pl, 2023-06-30. [dostęp 2023-07-19]. (pol.).
4. Maria Franziska Serényi de Kisserény. [dostęp 2024-06-03].
5. Janusz Czerwiński, Ryszard Chanas: Dolny Śląsk - przewodnik. Warszawa: Sport i Turystyka, 1977 s. 223
6. Co z pałacem w Sobieszowie?
7. "Pałac w Sobieszowie" jak nowy [online], Jelonka.com, 28 września 2023 [dostęp 2024-02-27] (pol.).
8. Fronton. [dostęp 2024-01-18]. (fr.).
9. Portal elewacji ogrodowej. polska-org.pl. [dostęp 2023-07-29]. (pol.).

Bibliografia

• Wojciech Kapałczyński, Piotr Napierała: Zamki, pałace i dwory Kotliny Jeleniogórskiej. Wrocław: Fundacja Doliny Pałaców i Ogrodów Kotliny Jeleniogórskiej, 2005, s. 34-36. ISBN 83-92292-21-9.
• Zabytki sztuki w Polsce : Śląsk. Warszawa: Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków, 2006., 2005, s. 363. ISBN 83-92290-61-5.Sprawdź autora:1.
• A. Kuzio-Podrucki, Schaffgotschowie. Dzieje wielkiego rodu z Europy Środkowej, Katowice 2024, ISBN 978-8367152-61-7