Nogat

Nogat – rzeka będąca wschodnim ramieniem ujściowym Wisły, oddzielona od drugiego z ramion, Leniwki, śluzą w Białej Górze. Żeglowna na całej długości. Uchodzi licznymi odnogami do Zalewu Wiślanego, tworząc niewielką deltę.

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Nogat

Ten artykuł dotyczy rzeki. Zobacz też: Nogat.

Nogat

Nogat w okolicach Kępin Wielkich
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Rzeka
Długość	62 km
Powierzchnia zlewni	112,8 km²
Średni przepływ	20 m³/s (regulowany przez jaz w Białej Górze) przy wypływie z Wisły i 30 m³/s przy ujściu
Źródło
Miejsce	Wisła
Wysokość	Biała Góra
Współrzędne	53°54′42,4″N 18°52′46,9″E
Ujście
Recypient	Zalew Wiślany
Miejsce	nieopodal miejscowości Osłonka
Współrzędne	54°16′30″N 19°16′20″E
Położenie na mapie województwa pomorskiego źródło ujście
Położenie na mapie Polski źródło ujście

Śluza wodna w Białej Górze

Zamek w Malborku nad Nogatem

Długość rzeki wynosi 62 km, a powierzchnia jej dorzecza 1330 km²^[1].

Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z 2002 r. ws. klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych^[2], Nogat jest rzeką klasy żeglownej II.

Dopływy: Liwa, Młynówka Malborska, oba prawobrzeżne.

Ze względu na wartości przyrodnicze, ujściowy odcinek rzeki został objęty ochroną w postaci rezerwatu Ujście Nogatu i Obszaru Chronionego Krajobrazu Rzeki Nogat. Dolny odcinek stanowi granicę województw pomorskiego i warmińsko-mazurskiego^[1].

Historia regulacji

Dawniej rzeka stanowiła jedno z głównych ramion Wisły i spływało nią 87% wód wiślanych. W związku z obniżeniem się poziomu lustra wody w Nogacie podjęto próbę regulacji układu rzecznego i w 1553 przekopano kanał pod Białą Górą, który uratował rzekę od wyschnięcia. Większość wód zaczęła płynąć Nogatem, a Wisła straciła żeglowność na odcinku Biała Góra – Gdańsk. Niedobór wody dla Gdańska i nadmiar dla miejscowości położonych nad Nogatem, wywołał wieloletnie spory. W 1612 wybudowano tamę, która w czasie wojen szwedzkich uległa zniszczeniu, powodując ponowne spory i komplikacje stosunków wodnych. Dopiero w 1848 zatwierdzono projekt odgałęzienia Nogatu od Wisły 4 km poniżej Białej Góry w miejscowości Piekło, w tym celu przekopano kanał, wzniesiono drewniany jaz przeciw krze lodowej i wybudowano wały przeciwpowodziowe z tzw. wielkim upustem, służącym do odprowadzania wód Liwy do Nogatu. W 1879 podwyższono wał przeciwpowodziowy Wisły i przebudowano wielki upust. Po przerwaniu wału i zalaniu Żuław Elbląskich w 1888 zdecydowano o uregulowaniu Wisły. W 1900 nastąpiło prawie całkowite odcięcie dopływu wody z Wisły do Nogatu. Rzekę Nogat skanalizowano przez trzy stopnie wodne: Michałowo, Rakowiec i Szonowo, utrzymując w ten sposób stały poziom wód, umożliwiając ruch statków. W 1930 wybudowano małą śluzę w ujściu Liwy do Nogatu^[3].

Miejscowości nad Nogatem

• Biała Góra (śluza) – prawy brzeg
• Pogorzała Wieś – lewy brzeg
• Kraśniewo - lewy brzeg
• Grobelno – lewy brzeg
• Malbork
• Czerwone Stogi – lewy brzeg
• Kamienice – lewy brzeg
• Malbork-Rakowiec (śluza) – prawy brzeg
• Szawałd – lewy brzeg
• Janówka – prawy brzeg
• Półmieście – lewy brzeg
• Michałowo (śluza) – lewy brzeg
• Wierciny – lewy brzeg
• Jazowa – lewy brzeg
• Kępki – lewy brzeg
• Kępiny Małe – lewy brzeg
• Bielnik Drugi – prawy brzeg
• Kępiny Wielkie – prawy brzeg
• Osłonka – lewy brzeg

Zobacz też

• Rzeki w Polsce
• Pętla Żuławska