Mangusta

Mangusta^[7] (Herpestes) – rodzaj drapieżnych ssaków z podrodziny Herpestinae w obrębie rodziny mangustowatych (Herpestidae).

Mangusta

Herpestes
Illiger, 1811[1]
Mangusta egipska (H. ichneumon)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Infrarząd	Viverroidea
Rodzina	mangustowate
Podrodzina	Herpestinae
Rodzaj	mangusta
Typ nomenklatoryczny
Viverra ichneumon Linnaeus, 1758
Synonimy
Ichneumon[a] Frisch, 1775[3] Ichneumon[b] de Lacépède, 1799[4] Herpertes[c]: Illiger, 1811[1] Galerella J.E. Gray, 1865[5] Myonax O. Thomas, 1928[6]
Gatunki
9 gatunków (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w południowo-zachodniej Europie, zachodniej Azji i Afryce^{[8][9][10][11]}.

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) samic 22–58 cm, samców 25,4–61 cm, długość ogona samic 20,5–56,3 cm, samców 19,4–61 cm, długość tylnej stopy samic 4,4–11,4 cm, samców 4,5–11,5 cm, długość ucha samic 1,5–4,2 cm, samców 1,4–3,8 cm; masa ciała samic 277–4100 g, samców 363–4100 g^[9][12].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1811 roku niemiecki zoolog Johann Karl Wilhelm Illiger w publikacji swojego autorstwa zatytułowanej Wstępna systematyka ssaków i ptaków: z dodaniem terminów zoologicznych dla obu klas i ich niemieckiego tłumaczenia^[1]. Illiger wymienił trzy gatunki – Viverra ichneumon Linnaeus, 1758, Viverra cafra^[d] J.F. Gmelin, 1788 i Viverra mungo J.F. Gmelin, 1788 – z których gatunkiem typowym jest (późniejsze oznaczenie) Viverra ichneumon Linnaeus, 1758.

Etymologia

• Ichneumon: gr.  ιχνευμων ikhneumōn ‘tropiciel’, od ιχνευω ikhneuō ‘tropić, sledzić’^[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Vivera ichneumon Linnaeus, 1758.
• Herpestes (Herpertes): gr. ἑρπηστης herpēstēs ‘pełzacz’, od ἑρπω herpō ‘pełzać’; prawdopodobnie w aluzji do zwyczajów mangusty, szczególnie jej pogoni za swoją ofiarą. Sugerowano również połączenie greckich słów: ερπ erp ‘gad, wąż’; εδεστης edestēs ‘zjadacz’, od εδω edō ‘jeść’^[14].
• Galerella: gr. γαλεή galeē lub γαλή galē ‘łasica’ albo rodzaj Galera J.E. Gray, 1843; łac. przyrostek zdrabniający -ella^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Herpestes ochraceus J.E. Gray, 1849.
• Myonax: gr. μυς mus, μυος muos ‘mysz’^[16]; αναξ anax, ανακτος anaktos ‘władca’^[17]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Herpestes gracilis Rüppell, 1836 (= Herpestes sanguineus Rüppell, 1835).

Podział systematyczny

Taksonomia Herpestes ulegała znacznym wahaniom w ostatnich latach. Do Herpestes w tradycyjnym ujęciu należały wszystkie gatunki, które były zawarte w Herpestes, Urva, Galerella i Xenogale, ale dane molekularne wskazują, że w tradycyjnym ujęciu Herpestes jest taksonem parafiletycznym. Aby wykluczyć parafiletyzm Herpestes, takson naso jest umieszczany w Xenogale, wszystkie azjatyckie gatunki są zaliczane do Urva a afrykański ichneumon (gatunek typowy dla rodzaju Herpestes) jest zachowany w Herpestes wraz z gatunkami afrykańskimi tradycyjnie zaliczanymi do Galerella, chociaż ostatecznie może stanowić odrębny rodzaj^[18][8]. Potrzebne są dalsze badania, aby lepiej wyjaśnić relacje między Herpestes i Urva^[8]. W takim ujęciu do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[19][12][8]:

Grafika	Gatunek	Autor i rok opisu	Nazwa zwyczajowa[7]	Podgatunki[9][8][12]	Rozmieszczenie geograficzne[9][8][12]	Podstawowe wymiary[9][12][e]	Status IUCN[20]
	Herpestes ichneumon	(Linnaeus, 1758)	mangusta egipska	gatunek monotypowy	południowy Półwysep Iberyjski, północna Afryka, południowa Turcja, Lewant, Czarna Afryka od Senegalu na wschód do Morza Czerwonego, na południe do północnej Namibii i północnej Botswany, wzdłuż wybrzeża do południowej Południowej Afryki; zakres wysokości: 0–3000 m n.p.m.	DC: 50–61 cm DO: 43–61 cm MC: 2,2–4,1 kg	LC
	Herpestes sanguineus	Rüppell, 1835	galerelka smukła	gatunek monotypowy	szeroko w pasie subsaharyjskim od Senegalu na wschód do Morza Czerwonego (Sudan), na południe do Południowej Afryki, także na wyspie Zanzibar (archipelag Zanzibar; zakres wysokości: 0–2700 m n.p.m.	DC: 27–34 cm DO: 19–31 cm MC: 277–789 g	LC
	Herpestes ochraceus	J.E. Gray, 1848	galerelka somalijska	gatunek monotypowy	Półwysep Somalijski w Etiopii, Somalii i marginalnie w północno-wschodniej Kenii; zakres wysokości: do 600 m n.p.m.	DC: 28–29 cm DO: 22–27 cm MC: brak danych	LC
	Herpestes flavescens	du Bocage, 1889	galerelka czarna	gatunek monotypowy	ograniczony do południowo-zachodniej Angoli i północno-zachodniej Namibii	DC: 31–35 cm DO: 32–36 cm MC: brak danych	LC
	Herpestes pulverulentus	J.A. Wagner, 1839	galerelka szara	3 podgatunki	południowa Afryka w południowej Namibii, Południowej Afryce i Lesotho; zakres wysokości: 0–1900 m n.p.m.	DC: 33–42 cm DO: 20–34 cm MC: 0,5–1,2 kg	LC

Kategorie IUCN:  LC  – gatunek najmniejszej troski.

Opisano również gatunki wymarłe^[21]:

• Herpestes abdelalii Geraads, 1997^[22] (Afryka; pliocen)
• Herpestes alaylaii Haile-Selassie & Howell, 2009^[23] (Afryka; miocen)
• Herpestes dissimilis (Lucien Mayet, 1908)^[24] (Europa; miocen)
• Herpestes palaeoserengetensis (Dietrich, 1942)^[25] (Afryka; plejstocen)

Uwagi

1. Nazwa odrzucona, publikacja Frischa Das Natur-System der Vierfüßigen Thiere została uznana za nieważną (poza kilkoma wyjątkami) na mocy uprawnień ICZN, ze względu na niekonsekwentne stosowanie nazewnictwa binominalnego^[2].
2. Młodszy homonim Ichneumon Linnaeus, 1758 (Hymenoptera).
3. Niepoprawna późniejsza pisownia Herpestes Illiger, 1811.
4. Podgatunek H. ichneumon.
5. DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała