Lamparcik marmurkowy

Lamparcik marmurkowy^[12], kot marmurkowy^[13] (Pardofelis marmorata) – gatunek drapieżnego ssaka z podrodziny kotów (Felinae) w obrębie rodziny kotowatych (Felidae). Wyróżnia się 2 podgatunki. Waży prawdopodobnie 2–5 kg, cechuje się szarym do czerwonobrązowego futrem pokrytym łatami. Zamieszkuje lasy Azji Południowo-Wschodniej, tryb życia poznano słabo. Jest rzadki i bliski zagrożenia wyginięciem.

Lamparcik marmurkowy

Pardofelis marmorata[1]
(Martin, 1837)[2]
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	kotokształtne
Infrarząd	Feloidea
Rodzina	kotowate
Podrodzina	koty
Rodzaj	Pardofelis Severtzov, 1858[3]
Gatunek	lamparcik marmurkowy
Synonimy Rodzaju: Catolynx[a] J.E. Gray, 1867[4] Gatunku: Felis diardii Jardine, 1834[5] Felis marmorata Martin, 1837[2] Felis longicaudata de Blainville, 1843[6] Felis charltonii J.E. Gray, 1847[7] Felis ogilbii Hodgson, 1847[8] Leopardus dosul J.E. Gray, 1863[9] Felis duvaucellii Hodgson, 1863[9] Catolynx marmoratus: J.E. Gray, 1867[4] Catolynx charltonii: J.E. Gray, 1867[10]
Podgatunki
P. m. charltonii (J.E. Gray, 1846)[7] P. m. marmorata (Martin, 1837)[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[11]
bliski zagrożenia
Zasięg występowania

Budowa

Lamparcik marmurkowy cechuje się krótką twarzą i długim ogonem

Wielkością lamparcik marmurkowy przypomina mniej więcej kota domowego^[14].

Długość ciała (bez ogona) 45–62 cm, długość ogona 35,6–55 cm; masa ciała prawdopodobnie 2–5 kg^[14][15], aczkolwiek pomiarów dokonano nielicznych^[14].

Ciało zwierzęcia pokrywa grube futro o zmiennej barwie. Kolor może być szarobrązowy do żółtawoszarego, a nawet czerwonobrązowego. Grzbiet i boki ciała pokrywają duże łaty o ciemnych brzegach, różniące się między sobą odstępem i wielkością. Ogon pokrywa ciapkowanie, podobnie i kończyny^[14]. Podgatunek nominatywny jest bardziej szary, pokrywają go większe, odrębne łaty. Podgatunek P. m. charltonii jest natomiast bardziej ochrowobrązowy z bardziej ograniczonymi plamistymi znaczeniami^[16].

Twarz zwierzęcia opisują autorzy jako krótką i szeroką. Widnieją na niej krótkie, zaokrąglone uszy, na tylnej stronie których znajduje się biała plamka^[14].

Tułów lamparcika wygina się łukowato, kiedy zwierzę stoi czy też odpoczywa^[14].

Ciało zwierzęcia wieńczy długi i bujny ogon, znacznie większy niż u zwykłego kota domowego^[14] czy u mormi^[17]. Długością może on bowiem dorównywać długości głowy i tułowia^[14].

W kończynie zwierzęcia zwraca uwagę giętki staw skokowy, odróżniający rodzaj od mormi^[17].

Systematyka

Wbrew nazwie lamparcik marmurkowy nie jest blisko spokrewniony z o wiele większym lampartem z podrodziny panter

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1837 roku brytyjski przyrodnik William Charles Linnaeus Martin, umieszczając go w rodzaju Felis i nadając mu epitet gatunkowy marmorata^[2]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to Jawa lub Sumatra^[2], ograniczone przez brytyjskich zoologów Herberta Robinsona i Cecila Klossa do Sumatry^[18][19]. Holotyp to czaszka i skóra na wpół dorosłego samca (sygnatura BMNH:Mamm:1855.12.24.254) ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie^[20]. Podgatunek charltonii (jako odrębny gatunek) po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1846 roku angielski zoolog John Edward Gray, umieszczając nowo opisany takson w rodzaju Felis i nadając mu epitet gatunkowy charltonii^[7]. Miejsce typowe to Dardżyling, Indie^[16]. Holotyp to czaszka (sygnatura BMNH:Mamm:1846.3.4.6)^[21] i skóra (sygnatura BMNH:Mamm:1846.3.17.23)^[22] samicy ze zbiorów Muzeum Historii Naturalnej w Londynie. Jedyny przedstawiciel rodzaju lamparcik^[12] (Pardofelis), który zdefiniował w 1837 roku rosyjski zoolog i podróżnik Nikołaj Siewiercow w artykule poświęconym uwagom dotyczącym wielopoziomowej klasyfikacji zwierząt mięsożernych, zwłaszcza kotowatych, i związanym z nią ogólnych badań zoologicznych, opublikowanym w czasopiśmie Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée^[3]. Za rozróżnieniem podgatunków przemawiają różnice w umaszczeniu i badania genetyczne^[16].

Johnson i inni (2006) umieszczali w tym samym rodzaju także 2 gatunki mormi (Catopuma), przez późniejszych autorów wobec pewnych podobieństw morfologicznych (choćby długie kły i ogon, szerokie stopy, ubarwienie) łączonych z panterą, czyli Neofelis, czemu jednak badania genetyczne zaprzeczyły^[11]. Obecnie więc umieszcza się lamparcika marmurkowego w monotypowym rodzaju, oba gatunki mormi wyłącza do swego własnego rodzaju, oba te rodzaje należą do podrodziny kotów, w odróżnieniu od pantery, której dwa gatunki umieszczane są w podrodzinie panter^[23]. Aczkolwiek niektórzy autorzy zaliczali rodzaj do podrodziny panter^[16].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[24].

Etymologia

• Pardofelis: łac. pardus ‘lampart’; felis ‘kot’^[25].
• Catolynx: zbitka wyrazowa nazw rodzajów: Catus Frisch, 1775 (kot) oraz Lynx Kerr, 1792 (ryś)^[26].
• marmorata: łac. marmoratus ‘marmurkowaty’, od marmor, marmoris ‘marmur’, od gr. μαρμαρος marmaros ‘marmur’, od μαρμαιρω marmairō ‘połyskiwać’^[27].
• charltonii: ppłk Andrew Charlton (1803–1888), oficer Bengal Light Infantry^[28].

Ewolucja

Linia lamparcika oddzieliła się od mormi około 5,5 miliona lat temu. Podgatunki oddzieliły się od siebie 2 miliony lat temu^[16].

Tryb życia

Tryb życia lamparcika marmurkowego nie został dobrze poznany. Zwierzę wiedzie ewidentnie nocny tryb życia. Więcej informacji Handbook of the Mammals of the World na ten temat nie podaje^[14].

Również rozród tego kotowatego poznany został słabo, a jedyne dostępne informacje uzyskano w niewoli. Po kopulacji samica zachodzi w ciążę trwającą między 66 a 82 dni. Rocznie wydaje na świat 2 mioty, a w każdym z nich znajdują się po 2 kocięta^[14].

Rozmieszczenie geograficzne

Lamparcik marmurkowy zamieszkuje lasy południowej i południowo-wschodniej Azji, występując w zależności od podgatunku^[14]:

• P. marmorata marmorata – kontynentalna południowo-wschodnia Azja, od południowo-zachodniej Chińskiej Republiki Ludowej do Malezji i wysp Sumatra oraz Borneo.
• P. marmorata charltonii – region subhimalajski, od Nepalu do Mjanmy^[14], w tym Assam i Bangladesz^[16].

Sięga wysokości od 0 do 2500 m nad poziomem morza. IUCN podaje następujące państwa: Bangladesz, Bhutan, Brunei, Chiny, Indie, Indonezja (Kalimantan, Sumatra), Kambodża, Laos, Malezja (Sarawak, Sabah, Półwysep Malajski), Mjanma, Nepal, Tajlandia, Wietnam. Całkowy zasięg wynosi jakieś 1 500 000 km²^[11].

W Bhutanie został odnotowany w Royal Manas National Park oraz w lasach liściastych i mieszanych iglastych na wysokościach do 3810 m n.p.m. (12 500 stóp) w Jigme Dorji National Park i Wangchuck Centennial National Park^[29].

Ekologia

Lamparcik marmurkowy zasiedla las

Lamparcik marmurkowy zasiedla las, zwłaszcza zaś wilgotne lasy wiecznie zielone^[14], podobnie jak znacznie większe pantera mglista^[30] czy pantera sundajska^[31]. Badacze wspominają o doniesieniach z wiecznie zielonych mieszanych lasów bambusowych Tajlandii, mieszanych lasów liściastych tegoż samego kraju, nizinnych pierwotnych lasów deszczowych i lasów wtórnych Półwyspu Malajskiego, a także z lasów dwuskrzydłowcowatych na Sarawak oraz z sześcioletniego wyrębywanego lasu na Sabah. Zwierzę widywano na drzewach, w niewoli obserwowano u lamparcika marmurkowego świetną umiejętność wspinaczki. Nadrzewnemu trybowi życia dobrze służy długi bujny ogon, stanowiąc świetną przeciwwagę^[14].

Znaleźć można informacje, zgodnie z którymi większą część diety zwierzęcia stanowią ptaki, niemniej opierają się one jedynie na dowodach anegdotycznych. Lamparcik marmurkowy prawdopodobnie poluje także na szczury, wiewiórkowate czy też płazy bezogonowe. O łowiectwie tegoż zwierzęcia na wolności nie ma jednakowoż żadnych informacji^[14].

Zagrożenia i ochrona

Lamparcik marmurkowy jest rzadkim i słabo poznanym zwierzęciem^[14]. Całkowita liczebność gatunku nie jest znana, wiadomo jednak, że maleje^[11].

IUCN po raz pierwszy wypowiedziała się o gatunku w 1986, zaliczając go jeszcze do rodzaju Felis. Status gatunku opisano wtedy jako nieokreślony (I), co utrzymano w kolejnych dwu ocenach w 1988 i 1990. W 1994 określono go jako niedostatecznie poznany (K). 2 lata później podano niewystarczające dane (DD). W 2002 status zmieniono na narażony na wyginięcie (VU), co podtrzymano w 2008. W 2015 wobec pewnego wzrostu liczebności i spadku zagrożeń status obniżono na bliski zagrożenia (NT), co IUCN pomimo pewnych wątpliwości do tej pory utrzymuje^[11]. CITES obejmuje go swym załącznikiem pierwszym^[14].

Uwagi

1. Młodszy homonim Catolynx Severtzov, 1858.