Płazy bezogonowe

Płazy bezogonowe (Anura), potocznie żaby lub ropuchy^[2] – najliczniejszy i najbardziej rozpowszechniony rząd płazów, obejmujący w świecie ponad 7000 gatunków^[3] i cztery podrzędy^{[potrzebny przypis]}, do których zalicza się ponad 50 rodzin^[4], w tym również żyjące w Polsce: żabowate, ropuchowate, kumakowate, rzekotkowate i grzebiuszkowate^[5].

Na tę stronę wskazuje przekierowanie z „Żaba”. Zobacz też: inne znaczenia.

Płazy bezogonowe

Anura[1]
Fischer von Waldheim, 1813
Przedstawiciel rzędu – australorzekotka szmaragdowa (Ranoidea caerulea)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	płazy
Rząd	płazy bezogonowe
Rodziny
zobacz opis w tekście

Płazy bezogonowe odróżniają się od pozostałych przedstawicieli gromady brakiem ogona, sylwetką krępą, zwartą (brak form „wężopodobnych”) i silnymi skocznymi kończynami tylnymi. Głowa płazów bezogonowych jest zazwyczaj duża, zaopatrzona w bardzo szeroki otwór gębowy. Oczy są wypukłe, wystające; gałki oczne mogą być wciągane w głąb oczodołów. Oko płaza bezogonowego ma 3 powieki: górną przyrośnięta i nieruchomą, dolną i przejrzystą powiekę dolną, zwaną migotką. Kształt źrenicy jest cechą systematyczną gromady. Większość Anura ma źrenicę eliptyczną lub okrągłą. U niektórych źrenica może przyjmować kształt serca lub wąskiej pionowej szczeliny. Po bokach głowy samca występują rezonatory, uchyłki jamy gębowo-gardzielowej, które umożliwiają wydawanie dźwięków wabiących samice (granie, rechotanie).

Mimo że u większości płazów bezogonowych występuje zapłodnienie zewnętrzne, obserwuje się u nich akt kopulacji zwany ampleksusem. U większości Anura jest to pozycja niezbędna do złożenia jaj przez samicę i wyrzucenia nasienia do wody przez samca. Kształt „pakietów” skrzeku jest cechą charakterystyczną i ułatwia dość trudną identyfikację tych zwierząt.

Szkielet

Szkielet płazów bezogonowych składa się z kręgosłupa, szkieletu kończyn i szkieletu czaszki.

Szkielet żaby

Kręgosłup

Kręgosłup składa się z dziewięciu kręgów i kości ogonowej. Pierwszy kręg nosi nazwę dźwigacza albo atlasu. Na kręgu tym osadzona jest czaszka. Dźwigacz ma z przodu specjalny wyrostek, który wchodzi między dwie wypukłości czaszki (kłykcie potyliczne). W każdym kręgu możemy wyróżnić trzon oraz łuk. Poza tym każdy kręg ma wyrostki. Między trzonem i łukiem znajduje się kanał kręgowy, przez który przechodzi część systemu nerwowego, zwana rdzeniem kręgowym.

Szkielet kończyn

Szkielet nóg przednich składa się: z kości ramieniowej, kości przedramieniowej, kilku kości nadgarstka, kilku kości dłoni i czterech kości palców. Szkielet nóg przednich połączony jest z kręgosłupem przy pomocy pasa barkowego. Pas barkowy składa się z kilku kości; jedną z większych jest łopatka. W okolicy pasa barkowego po dolnej stronie ciała znajduje się złożony z kilku kości mostek. Szkielet nóg tylnych składa się: z kości udowej, kości przedudzia, kości stępu, złożonej najwyraźniej z dwóch zrośniętych ze sobą kości, z kilku kości stopy i kości pięciu palców.

Szkielet nóg tylnych połączony jest z kręgosłupem poprzez pas miednicowy, który składa się z kości biodrowej, ogonowej i kulszowej. Szkielet kończyny składa się z kości udowej i piszczelowej oraz kości stopy.

Czaszka

Czaszka płazów bezogonowych składa się z kilku kości. W tyle czaszki znajduje się duży otwór potyliczny, przez który mózg łączy się z rdzeniem kręgowym. Otwór ten otoczony jest dwiema kośćmi potylicznymi. Ku przodowi od otworu potylicznego znajdują się dwie wielkie kości czołowociemieniowe, dalej kości nosowe, przedszczękowe, szczękowe i skrzydłowe.

Systematyka

Rodziny współcześnie żyjących płazów bezogonowych^[4]:

• Allophrynidae J. Goin, O.B. Goin & Zug, 1978
• Alsodidae Mivart, 1869
• Alytidae Fitzinger, 1843 – ropuszkowate
• Aromobatidae Grant, Frost, Caldwell, Gagliardo, Haddad, Kok, Means, Noonan, Schargel & Wheeler, 2006
• Arthroleptidae Mivart, 1869 – artroleptowate
• Ascaphidae Fejérváry, 1923 – ogończakowate
• Batrachylidae Gallardo, 1965
• Bombinatoridae Gray, 1825 – kumakowate
• Brachycephalidae Günther, 1858
• Brevicipitidae Bonaparte, 1850
• Bufonidae Gray, 1825 – ropuchowate
• Calyptocephalellidae Reig, 1960
• Centrolenidae Taylor, 1951 – szklenicowate, żaby szklane
• Ceratobatrachidae Boulenger, 1884
• Ceratophryidae Tschudi, 1838
• Ceuthomantidae Heinicke, Duellman, Trueb, Means, MacCulloch & Hedges, 2009
• Conrauidae Dubois, 1992 – rodzaj Conraua to jedyny przedstawiciel rodziny
• Craugastoridae Hedges, Duellman & Heinicke, 2008
• Cycloramphidae Bonaparte, 1850
• Dendrobatidae Cope, 1865 (1850) – drzewołazowate
• Dicroglossidae Anderson, 1871
• Eleutherodactylidae Lutz, 1954
• Heleophrynidae Noble, 1931 – straszakowate
• Hemiphractidae Peters, 1862
• Hemisotidae Cope, 1867 – prosiakowate
• Hylidae Rafinesque, 1815 – rzekotkowate
• Hylodidae Günther, 1858
• Hyperoliidae Laurent, 1943 – sitówkowate
• Leiopelmatidae Mivart, 1869 – liopelmowate
• Leptodactylidae Werner, 1896 (1838) – świstkowate
• Limnodynastidae Lynch, 1969
• Mantellidae Laurent, 1946 – mantellowate
• Megophryidae Bonaparte, 1850
• Micrixalidae Dubois, Ohler & Biju, 2001
• Microhylidae Günther, 1858 (1843) – wąskopyskowate
• Myobatrachidae Schlegel, 1850 – żółwinkowate
• Nasikabatrachidae Biju & Bossuyt, 2003
• Nyctibatrachidae Blommers-Schlösser, 1993
• Odontobatrachidae Barej, Schmitz, Günther, Loader, Mahlow & Rödel, 2014
• Odontophrynidae Lynch, 1969
• Pelobatidae Bonaparte, 1850 – grzebiuszkowate
• Pelodytidae Bonaparte, 1850 – nurzańcowate
• Petropedetidae Noble, 1931
• Phrynobatrachidae Laurent, 1941
• Pipidae Gray, 1825 – grzbietorodowate
• Ptychadenidae Dubois, 1987
• Pyxicephalidae Bonaparte, 1850
• Ranidae Batsch, 1796 – żabowate
• Ranixalidae Dubois, 1987
• Rhacophoridae Hoffman, 1932 (1858) – nogolotkowate, żaby latające
• Rhinodermatidae Bonaparte, 1850 – gardłorodowate
• Rhinophrynidae Günther, 1858 – nosatkowate
• Scaphiopodidae Cope, 1865
• Sooglossidae Noble, 1931 – seszelkowate
• Strabomantidae Hedges, Duellman & Heinecke, 2008
• Telmatobiidae Fitzinger, 1843

Wymienione rodziny klasyfikuje się w podrzędach. Starsze klasyfikacje wyróżniają cztery:

• Archaeobatrachia
• Pelobatoidea
• Pipoidea
• Neobatrachia,

a nowsze – trzy podrzędy:

• Archaeobatrachia
• Mesobatrachia
• Neobatrachia

Zobacz też

• płazy ogoniaste