Kujawy (województwo opolskie)

Kujawy (dodatkowa nazwa w j. niem. Kujau) – wieś w Polsce położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Strzeleczki. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej.

Kujawy

wieś
Pałac w Kujawach z XIX w.
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	krapkowicki
Gmina	Strzeleczki
Liczba ludności (2022)	644[1]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	47-370[2]
Tablice rejestracyjne	OKR
SIMC	0503511
Położenie na mapie gminy Strzeleczki Kujawy
Położenie na mapie Polski Kujawy
Położenie na mapie województwa opolskiego Kujawy
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego Kujawy
50°26′34″N 17°48′22″E[3]

W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Strzeleczki w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.

Nazwa

W alfabetycznym spisie miejscowości na terenie Śląska wydanym w 1830 roku we Wrocławiu przez Johanna Knie wieś występuje pod polską nazwą Kujawi oraz nazwą zgermanizowaną Kujau^[4][5]. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod zniekształconą, polską nazwą Kujawj, a także zgermanizowaną Kujau we fragmencie: "Kujau (1383 Koya, 1531 Kuyawy, polnisch Kujawj)"^[6]. 1 czerwca 1948 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie związanej z Zieliną i należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Kujawy^[7].

Historia

Kujawy (Kuyawy) wśród miejscowości ziemi prudnickiej na polskojęzycznej mapie z 1772

W 1573 właścicielem Kujaw był Kasper Pückler z Grodziska koło Niemodlina^[8]. W 1597 ich właścicielem był Baltazar Betsch^[9]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów^[10]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk^[11].

W XIX wieku w Kujawach funkcjonował młyn wodny, gorzelnia i olejarnia^[12]. Kujawy, będące własnością tajnego radcy Lindheima a następnie Tiele-Wincklerów, stanowiły jeden z największych majątków na ziemi prudnickiej^[13][14]. Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu na kartuszu otoczonym motywem roślinnym lemiesz pługa skrzyżowany z ostrzem kosy, a w otoku napis: KUIAUER: GEM: SIGEL / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Kujawy / Powiat Prudnicki)^[15]. W 1861 w Kujawach mieszkało 5 Żydów^[16].

Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 712 mieszkańców Kujaw 44 posługiwało się językiem niemieckim, 659 językiem polskim, a 9 było dwujęzycznych^[17]. W latach 1919–1920 w Kujawach powstał pomnik upamiętniający mieszkańców wsi, którzy zginęli podczas I wojny światowej (rozbudowany po II wojnie światowej)^[18]. W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Kujawy znalazły się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem^[19], w obwodzie nr 9 powiatu prudnickiego^[20]. 13 lutego 1921 w Kujawach odbyło się zebranie kółek rolniczych powiatu prudnickiego. Podczas posiedzenia założono polską spółkę „Rolnik” na powiat prudnicki, a także uchwalono dwie rezolucje „przeciw emigrantom i włóczęgom” na terenie plebiscytowym^[21]. Po stronie polskiej w III powstaniu śląskim, w 3. kompanii prudnickiej służyli mieszkańcy Kujaw^[22].

W okresie walk o Prudnik w kwietniu i maju 1945 Armia Czerwona tymczasowo ewakuowała przez Kujawy do Strzeleczek niemieckich i polskich mieszkańców Prudnika i okolicznych wsi^[23]. Po II wojnie światowej, od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim^[24]. Mieszkańcom Kujaw, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.

Do 1956 roku Kujawy należały do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Kujawy zostały odłączone od powiatu prudnickiego i przyłączone do nowo utworzonego krapkowickiego^[25].

Według raportu kierownika Powiatowego Oddziału Informacji i Propagandy w Prudniku na temat rosnącej niechęci ludności autochtonicznej do Polaków w powiecie prudnickim, w 1945 grupa Niemców w Kujawach otoczyła urzędnika Urzędu Ziemskiego i „bardzo obelżywie wyrażała się o Polakach, rządach polskich itp”^[26]. W 1946 w Kujawach znajdowała się siedziba jednego z okręgów sanitarnych Powiatowego Urzędu Zdrowia w Prudniku. We wsi funkcjonowała apteka^[27]. Utworzony został Zespół Hodowli Zarodowej w Kujawach, od 1956 z siedzibą w Głogówku, przemianowany dwa lata później na Państwowy Ośrodek Hodowli Zarodowej Głogówek^[28].

Mieszkańcy

Miejscowość zamieszkiwana jest przez mniejszość niemiecką oraz Ślązaków. Mieszkańcy wsi posługują się gwarą prudnicką, będącą odmianą dialektu śląskiego. Należą do podgrupy gwarowej nazywanej Podlesioki^[29].

Liczba mieszkańców wsi

• 1871 – 652^[30]
• 1885 – 681^[31]
• 1905 – 695^[32]
• 1910 – 712^[17]
• 1933 – 690^[33]
• 1966 – 767^[34]
• 1998 – 826^[35]
• 2002 – 760^[35]
• 2009 – 692^[35]
• 2010 – 668^[36]
• 2011 – 671^[35]
• 2021 – 644^[35]

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[37]:

• kościół par. pw. Świętej Trójcy, renesansowy z 1583 r. – XVI w., 1938 r., w środku renesansowe epitafia i ambona oraz barokowy ołtarz główny
• brama na cmentarz kościelny

Inne zabytki:

• park, z XIX w. do 1900 r.
• Pałac w Kujawach ze schyłku XIX w.

• 
  Pieczęć Kujaw (1911)
• 
  Kościół pw. św. Trójcy
• 
  Kościół św. Trójcy
• 
  Centrum miejscowości
• 
  Tablica pol.-niem. od strony Prudnika
• 
  Pomnik poległych w I i II wś.

Pomniki i obiekty upamiętniające

• Pomnik poległych w I i II wojnie światowej – pomnik w Kujawach powstały w latach 1919–1920 jako upamiętnienie mieszkańców wsi, którzy polegli w I wojnie światowej. Dostawiono do niego dwie tablice z nazwiskami mężczyzn, którzy zginęli podczas II wojny światowej. Znajduje się na nim napis w języku niemieckim: Gefallen im II Weltkrieg. Zgodnie z kryteriami w sprawie upamiętnień na obszarze RP żołnierzy niemieckich przyjętymi w uchwale Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa w 1995, pomnik został uznany za nieprawidłowy^[18].

Transport

drogowy

Przez Kujawy przebiega droga wojewódzka 409 Dębina – Strzelce Opolskie

Kujawy posiadają połączenia autobusowe z Moszną, Opolem, Prudnikiem, Strzeleczkami, Krapkowicami^[38].

kolejowy

Nieczynna stacja kolejowa Zielina w Kujawach znajduje się przy ul. Kolejowej. Najbliższa czynna stacja kolejowa znajduje się w Prudniku.

Lokalni przedsiębiorcy i właściciele majątków ziemskich zawiązali w 1895 spółkę Kolej Prudnicko-Gogolińska z siedzibą w Prudniku, której celem stała się budowa linii lokalnej z Prudnika do Gogolina. Linia kolejowa nr 306 relacji Prudnik – Goglin została oddana do użytku w 1896^[39]. Powódź w 1997 zniszczyła most na Odrze w Krapkowicach, uniemożliwiając dojazd do Gogolina. W 2005 ruch na linii 306 został zawieszony. Zmodernizowana do celów towarowych linia relacji Prudnik – Krapkowice została oddana do użytku w 2016^[40][41]. Na bocznicy między składem militarnym w lesie koło Strzeleczek a Prudnikiem odbywa się wojskowy ruch transportowy^[42].

Turystyka

Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Kujawach^[43].

12 lipca 2010, w ramach organizowanego w Prudniku VI Europejskiego Tygodnia Turystyki Rowerowej, w którym wzięli udział rowerzyści z całej Europy, przez Kujawy prowadziła trasa „Szlakiem Pielgrzyma”^[44].

Bezpieczeństwo

Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Kujawach było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku^[45].

Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 8 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach^[46].

Teren wsi, jak i całej gminy Strzeleczki, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa^[47]. Gminę Strzeleczki obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG^[48].

Zobacz też

• Kujawy