Kromołów (wieś)
wieś w województwie opolskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Kromołów (dodatkowa nazwa w j. niem. Kramelau) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie krapkowickim, w gminie Walce. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest w Kotlinie Raciborskiej, będącej częścią Niziny Śląskiej.
| wieś | |
 Droga we wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
400[1] |
| Strefa numeracyjna |
77 |
| Kod pocztowy |
47-344[2] |
| Tablice rejestracyjne |
OKR |
| SIMC |
0504551 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa opolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu krapkowickiego  | |
Położenie na mapie gminy Walce  | |
 50°24′02″N 17°58′30″E[3] | |
W latach 1945–1954 miejscowość należała do gminy Walce w powiecie prudnickim. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do ówczesnego województwa opolskiego.
Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 462 osoby[4].
Wieś wzmiankowana w 1193 pod nazwą Cromolov. Następnie w dokumentach historycznych nazwę miejscowości notowano w formach: Kromolov, Kramlouvitz, Kramelaw. Topograficzny opis Górnego Śląska z 1865 roku notuje wieś pod niemiecką nazwą Kramelau, a także wymienia obecnie stosowaną, polską nazwę Kramolow we fragmencie: „Kramelau (1312 Cromolouitz, 1534 Kramalaw, polnisch Kramolow)”[7]. Nazwa Kramelau powstała w wyniku germanizacji wcześniejszej nazwy. 15 marca 1947 r. nadano miejscowości, wówczas administracyjnie należącej do powiatu prudnickiego, polską nazwę Kromołów[8]. Miejscowa ludność popularnie nazywa wieś Kramołów. Nazwa wsi łączona jest ze słowem „kram”, co potwierdza przypuszczenie, że była wsią targową[9].
Kromołów jest jedną z najstarszych miejscowości na Górnym Śląsku. Przez obszar wsi prawdopodobnie przechodził „bursztynowy” szlak handlowy z Opola na Morawy[10]. Wieś po raz pierwszy wzmiankowana była pod nazwą Cromolow w dokumencie wystawionym w dniu 19 kwietnia 1193 przez biskupa Żyrosława II, który potwierdził własność znajdującej się na skrzyżowaniu dróg karczmy dla opactwa św. Wincentego na Ołbinie we Wrocławiu. Wieś była własnością opactwa cystersów w Kazimierzu[9].
W 1228 Kromołów został pominięty w dokumencie przekazującym opactwu norbertanek w Czarnowąsach wsie pomiędzy rzekami Osobłogą i Stradunia. W dokumencie z 9 czerwca 1250 wystawionym w Lyonie papież Innocenty IV potwierdził własność majątków klasztoru w Czarnowąsach wymieniając jednocześnie kościół w Kromołowie. 13 marca 1282 w dokumencie biskupa wrocławskiego Tomasza II rozstrzygającym spór o dziesięcinę pomiędzy cystersom z Lubiąża a norbertankami z Czarnowąsów wspomniano wieś jako Cromolowic. Kolejny dokument, z 26 czerwca 1312, został sporządzony w Głogówku na okoliczność zrzeczenia się sołectwa przez ówczesnego sołtysa Petera de Lame i jego spadkobierców na rzecz klasztoru w Czarnowąsach[9].
_(cropped).jpg)
W czasie rejzy husytów na Śląsk, w marcu 1428 Kromołów wraz z okolicznymi wsiami został splądrowany i zniszczony przez husytów[9]. W urbarzach głogówieckich z 1571 występują nazwiska: Jasik, Kurpiela, Kostka, Magosz[10]. W dokumencie wystawionym w Czarnowąsach 28 października 1570 zawarte zostały informacje o folwarku i młynie w Kromołowie należącym do norbertanów[9]. Do 1742 wieś należała do powiatu sądowego głogóweckiego w Monarchii Habsburgów[11]. Po I wojnie śląskiej znalazła się w granicach Królestwa Prus i weszła w skład powiatu prudnickiego w prowincji Śląsk[12].
.jpg)
Wieś posiadała swoją własną pieczęć, która przedstawiała w polu chłopa niosącego na ramieniu duży wór, po prawej i lewej wysokie kłosy zboża, a w otoku napis: CRAMELAU: GEM: SIGL / NEYSTAETER CREYS (pol. Gmina Kromołów / Powiat Prudnicki)[13]. Pierwszą szkołę w Kromołowie zbudowano w 1862 z inicjatywy proboszcza z Brożca ks. Masura. W 1825 we wsi mieszkało 228 osób, a w 1890 razem z Czerniowem – 573 osób[9]. W XIX wieku w Kromołowie funkcjonował młyn wodny[14]. Według spisu ludności z 1 grudnia 1910, na 639 mieszkańców Kromołowa 15 posługiwało się językiem niemieckim, 622 językiem polskim, a 1 był dwujęzyczny[15].
W 1921 w zasięgu plebiscytu na Górnym Śląsku znalazła się tylko część powiatu prudnickiego. Kromołów znalazł się po stronie wschodniej, w obszarze objętym plebiscytem[16]. Do głosowania uprawnionych było w Kromołowie 435 osób, z czego 356, ok. 81,8%, stanowili mieszkańcy (w tym 353, ok. 81,1% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 428 głosów (ok. 98,4% uprawnionych), w tym 428 (100%) ważnych; za Niemcami głosowało 397 osób (92,8%), a za Polską 31 osób (7,2%)[17]. W okresie międzywojennym nastąpił dynamiczny rozwój wsi. Działały w niej trzy masarnie, dwa sklepy spożywcze, piekarnia, młyn, kowal, stolarz, kołodziej, trzej krawcy, dwie gospody z salami. Funkcjonowały również: orkiestra dęta, ochotnicza straż pożarna i klub sportowy[9].
Armia Czerwona wkroczyła do Kromołowa 19 marca 1945 w ramach operacji górnośląskiej[potrzebny przypis]. Od marca do maja 1945 powiat prudnicki znajdował się pod kontrolą radzieckiej komendantury wojskowej. 11 maja 1945 polska administracja przejęła władzę cywilną w powiecie prudnickim[18]. Mieszkańcom Kromołowa, posługującym się dialektem śląskim bądź znającym język polski, pozwolono pozostać we wsi po otrzymaniu polskiego obywatelstwa.
Położenie na mapie powiatu prudnickiego w 1950 r.
W latach 1945–1950 Kromołów należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 wieś należała do gminy Walce[19], w latach 1954–1961 do gromady Brożec[20], a w latach 1961–1972 do gromady Żużela. Podlegała urzędowi pocztowemu w Głogówku[21].
Do 1956 roku Kromołów należał do powiatu prudnickiego. W związku z reformą administracyjną, w 1956 Kromołów został odłączony od powiatu prudnickiego i przyłączony do nowo utworzonego krapkowickiego[22].
W 1949 we wsi znajdowały się między innymi: szkoła podstawowa prowadzona przez Inspektorat Szkolny w Prudniku[23], kotlarz[24], piekarz[25], wędliniarz[26]. W 1993 trwały obchody 800-lecia wsi[9].
Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest[27]:
- kapliczka – dzwonnica, z pocz. XX w., znajduje się pośrodku wsi.
Zgodnie z gminną ewidencją zabytków w Kromołowie chronione są ponadto[28][29]:
- budynek mieszkalny, nr 6, 1912
- budynek mieszkalny, nr 10, początek XX w.
- budynek mieszkalny, nr 38, 1890
- budynek mieszkalny, nr 42, 1899
- remiza strażacka, nr 50a, lata 30. XX w.
- szkoła, ob. przedszkole, nr 51, lata 30. XX w.
- budynek mieszkalny, nr 55, 1889
- budynek mieszkalny, nr 59, 1890
- budynek mieszkalny, nr 79, koniec XIX w.
- budynek mieszkalny, nr 95, początek XX w.
- kapliczka koło nr 30, początek XX w.
- kapliczka koło nr 40, koniec XIX w.
- kapliczka koło nr 80, koniec XIX w.
- kapliczka koło nr 83
Sołectwo zajmuje 4,9 km², zamieszkuje go 8% mieszkańców gminy[30].
Liczba mieszkańców wsi
We wsi działa m.in. przedszkole, OSP, LZS, restauracja, zespół „Alex-Band” i sklep.
Katolicy z Kromołowa należą do parafii Wszystkich Świętych w Brożcu (dekanat Krapkowice)[36].
Oddział PTTK „Sudetów Wschodnich” w Prudniku ustanowił turystyczną Odznakę Krajoznawczą Ziemi Prudnickiej, którą zdobywa się poprzez zwiedzenie odpowiedniej liczby obiektów w miejscowościach położonych na ziemi prudnickiej, w tym w Kromołowie[37].
W zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz innych miejscowych zagrożeń w Kromołowie działa jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej. Jednostka OSP została założona w 1920[38]. Do 1998 bezpieczeństwo pożarowe w Kromołowie było nadzorowane przez Komendę Rejonową PSP w Prudniku[39].
Miejscowość jest pod opieką dzielnicowego rejonu służbowego nr 7 Komendy Powiatowej Policji w Krapkowicach[40].
Teren wsi, jak i całej gminy Walce, położony jest w strefie nadgranicznej w związku z czym Straż Graniczna dysponuje, na tym obszarze, specjalnymi kompetencjami w zakresie bezpieczeństwa[41]. Gminę Walce obejmuje zasięgiem służbowym placówka Straży Granicznej w Opolu ze Śląskiego Oddziału SG[42].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
