Kolej Ruchu Regionalnego

Kolej Ruchu Regionalnego (KRR) – system kolei aglomeracyjnej na terenie konurbacji górnośląskiej, którego budowa trwała w okresie 1986–1992.

Kolej Ruchu Regionalnego

Kolejowy Ruch Regionalny (KRR)
Górnośląska Kolej Regionalna (GKR)

kolej aglomeracyjna
Pozostałości po inwestycji KRR w Pyskowicach
Państwo	Polska
Lokalizacja	Pyskowice, Katowice, Dąbrowa Górnicza
Liczba linii	2 (planowane)
Lata funkcjonowania	Nieuruchomiona
Infrastruktura
Długość sieci	71,5 km
Rozstaw szyn	1435 mm
Napięcie zasilania	3 kV DC
Liczba stacji	46
Liczba zajezdni	2

Pierwsza linia KRR miała połączyć Pyskowice z Dąbrową Górniczą (przez Gliwice, Zabrze, Rudę Śląską, Chorzów, Katowice, Sosnowiec i Będzin)^[1][2].

• 
  Prawdopodobnie pierwotna wersja logotypu projektu KRR.
• 
  Kolejna wersja logotypu KRR (czerń, bez białego pasa).
• 
  Kolejna wersja logotypu KRR (czerń, z białym pasem).
• 
  Kolorowa wersja logotypu KRR, prawdopodobnie finalna (jasna czerwień, z białym pasem).

Pozostałość po peronie budowanym w związku z projektem KRR w Pyskowicach

Pozostałość po zejściu podziemnym budowanym w związku z projektem KRR w Pyskowicach (po lewej stronie kadru).

Trasa

I linia Kolei Ruchu Regionalnego miała mieć długość 71,5 km (wliczając do linii głównej odnogę z Pyskowic do Pyskowic Miasta o długości 4,4 km oraz odnogę do Huty Katowice o długości 3,7 km)^[1].

W dalszych planach zakładano również budowę II linii w osi północ-południe na trasie Tychy – Katowice – Bytom – Tarnowskie Góry.

Nazwa[3]	Miasto	Etap budowy
Pyskowice Miasto	Pyskowice	1
Pyskowice (Techniczna)		1
Pyskowice		1
Gliwice Czechowice	Gliwice	1
Gliwice Kuźnica		1
Gliwice Łabędy		1
Gliwice Kopernika		1
Gliwice Śliwki		1
Gliwice		1
Gliwice Zabrska		1
Gliwice Zatorze		1
Gliwice Sośnica		1
Zabrze Maciejów	Zabrze	1
Zabrze Stadion		1
Zabrze		1
Ruda Śląska Zachodnia	Ruda Śląska	1
Ruda Śląska		1
Ruda Śląska Niedurnego		1
Ruda Śląska Chebzie		1
Ruda Śląska DTŚ		1
Świętochłowice Huta Florian	Świętochłowice	1
Świętochłowice Centrum		1
Chorzów Batory	Chorzów	1
Chorzów Gałeczki		1
Katowice Witosa	Katowice	1
Katowice Huta Baildon		1
Katowice		1
Katowice Damrota		1
Katowice Murckowska		1
Katowice Bogucice		1
Katowice Bogucice (Techniczna)		2
Katowice Szopienice		2
Katowice Morawa		2
Sosnowiec	Sosnowiec	2
Sosnowiec Pogoń		2
Sosnowiec Środula		2
Będzin Główny	Będzin	2
Będzin Fora Zamkowa		2
Będzin Ksawera		2
Dąbrowa Górnicza Centrum	Dąbrowa Górnicza	2
Dąbrowa Górnicza Poniatowskiego		2
Dąbrowa Górnicza Smugi		2
Dąbrowa Górnicza Gołonóg		2
Dąbrowa Górnicza Pogoria		2
Dąbrowa Górnicza Ząbkowice		2
Dąbrowa Górnicza Huta Katowice Brama Gł.		2
Dąbrowa Górnicza Huta Katowice Brama 44		2

Historia

Geneza

Kolej Ruchu Regionalnego zaczęła powstawać w latach 80. XX wieku, korzystając z założeń wcześniej proponowanej Śląskiej Kolei Regionalnej (której nie udało się uruchomić ze względu na braki finansowe). Utworzono specjalny podmiot w celu budowy i uruchomienia kolei – Biuro Budowy KRR, które odpowiadało za całość przygotowania i realizacji przedsięwzięcia, tj.:

• fazę projektową (uwzględniając dostosowanie linii do terenów, na których występują szkody górnicze oraz ewentualną możliwość przepięcia linii trakcyjnej prądu stałego na prąd przemienny),
• przełożenia torowisk istniejącej średnicy PKP (fragment linii 141) oraz fragmentów linii 132 w celu uzyskania miejsca dla docelowych torowisk aglomeracyjnych,
• realizację zadań wymuszanych przez „etap zerowy” inwestycji (likwidacja obiektów kolizyjnych i organizacja nowych lokalizacji domów, firm, ogrodów i garaży dla poszkodowanych mieszkańców i przedsiębiorców),
• budowy infrastruktury uwzględniając obiekty specjalistyczne, takie jak stacje zaplecza technicznego w Pyskowicach i Katowicach Bogucicach oraz Centrum Sterowania Ruchem w Katowicach,
• organizację i zamówienia taborowe (również warunkowane szczegółowymi kryteriami dotyczącymi parametrów przyszłego taboru KRR).

Biuro Budowy KRR było częścią Biura Projektów Kolejowych w Katowicach. Ściśle współpracowało z województwem katowickim, podwykonawcami robót oraz Śląską DOKP.

Założenia

Linia była projektowana jako kolej naziemnego metra (o stałym takcie kursowania). Aby zachować charakter szybkiej kolei miejskiej, miała dysponować wyłącznie dedykowanym torowiskiem (nieprzecinającym się z siecią kolejową PKP). Przerwy technologiczne w kursowaniu pociągów oraz rejony nieobsługiwane koleją wypełnić miała siatka tramwajowo-autobusowo-taksówkarska o wspólnej taryfie przewozowej. Tam, gdzie to możliwe, projektowano nawet parkingi w systemie P&R oraz węzły przesiadkowe^[3].

Budowę I linii podzielono na trzy etapy:

• „0” (zerowy, na lata 1986–1993) zakładający likwidację wszelkich przeszkód w torze przebiegu nitki oraz przygotowanie gruntów,
• „1” (pierwszy, na lata 1991–1998) zakładający układanie torowisk wraz z infrastrukturą peronową (i przyległą) na odcinku Pyskowice – Katowice Bogucice oraz pierwszą stacją zaplecza technicznego w Katowicach,
• „2” (drugi, na lata 1998–2002) zakładający wykonanie prac przezbrojeniowych i ułożenie torowisk wraz z peronami, na odcinku Katowice – Dąbrowa Górnicza Ząbkowice i Huta Katowice^[1].

Budowa

Budowa KRR ruszyła 1 czerwca 1986 r. Uroczystość wmurowania kamiennego przy koźle oporowym stacji postojowej w Katowicach-Bogucicach, odbyła się 26 czerwca 1986 r. przy licznym udziale władz Państwowych oraz PKP.

Realizacja budowy I linii bardzo szybko zaczęła odbiegać od zakładanych terminów. Napotykano na wiele problemów, począwszy od nieodpowiedniego doboru podwykonawców, poprzez brak dostępności odpowiednio wykwalifikowanych robotników, trudności z wywłaszczeniami gruntów kolizyjnych oraz przesiedlaniem mieszkańców; a także nawarstwiającej się pracy biurowej podczas realizacji etapu „0”.

W 1990 r. Biuro Projektowe KRR wydało książeczkę reklamową o budowie I linii KRR w GOP. Chwilę później Biuro Budowy KRR zostało wcielone w skład Śląskiej DOKP^[4]. Prace w terenie zawieszono rok później, zmieniając nazwę projektu na Górnośląska Kolej Regionalna (GKR)^[5]. W 2002 r. Dyrektor Generalny PKP ostatecznie ogłosił decyzję o całkowitym wstrzymaniu budowy (ze względu na brak obiecanego finansowania ze strony Państwa).

Kontrowersje

W związku z defraudacją funduszy przy okazji budowy KRR, kilku osobom wytoczono sprawy karne. Ceny budowy poszczególnych obiektów miały być wtedy wielokrotnie zawyżone w odniesieniu do rzeczywistej wartości inwestycji. Brak na ten temat jednak szczegółowych informacji.

Zabudowania KRR lub przygotowywane „przy okazji” budowy KRR, którym udało się przetrwać do dnia dzisiejszego, w większości nie są używane i ulegają dewastacjom^[6][7][8][9].

Osoby powiązane z KRR

• Zbigniew Szałajda – wicepremier w latach 1982–1988
• Andrzej Gołaszewski – wiceminister komunikacji w 1986 r.
• Manfred Gorywoda – wicepremier w latach 1983–1987, przewodniczący Komisji Planowania przy Radzie Ministrów w momencie otwarcia budowy
• Bogumił Ferensztajn – I sekretarz KW PZPR w Katowicach w latach 1983–1987
• Tadeusz Wnuk – wojewoda katowicki w latach 1985–1990
• Janusz Kamiński – minister komunikacji w latach 1981–1987, minister transportu, żeglugi i łączności w latach 1987–1989
• Aleksander Rodak – dyrektor Śląskiej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych w 1986 r.
• Kazimierz Szczurowski – naczelnik Biura Inwestycji Śląskiej DOKP w 1994 r.
• Ludwik Palarz – naczelnik Zarządu Przewozów Śląskiej DOKP w 1992 r.
• Jan Sekuła – dyrektor Biura Budowy KRR w 1989 r.
• Jerzy Kowalski – generalny projektant KRR^[3]
• Stanisław Myszka – kierownik budowy katowickiego odcinka KRR
• Andrzej Okólski – główny inżynier odcinka Chorzów-Katowice
• Ireneusz Maszczyk – dyrektor Budowy Tras Komunikacyjnych w Katowicach w 1986 r.
• Andrzej Cichowicz – kierownik budowy odcinka Pyskowice-Gliwice Łabędy w latach 1990–1992
• Anna Jurkiewicz – stała reporterka budowy KRR, Trybuna Śląska (Robotnicza)
• Oskar Filipowicz – stały reporter budowy KRR, Trybuna Śląska

Projekty następne

Budowany przystanek osobowy Sosnowiec Środula w kwietniu 2024 roku

Po uruchomieniu spółki Koleje Śląskie, kilkukrotnie powracano do tematu budowy szybkiej kolei miejskiej w woj. śląskim^[2][10], głównie ze względu na to, iż Drogowa Trasa Średnicowa (która wyparła projekt KRR w całości^[11]) oraz fragment autostrady A1 nie odpowiadają już wygórowanym potrzebom transportowym regionu. Obecnie na Śląsku funkcjonuje Szybka Kolej Regionalna na trasie między Katowicami a Tychami (projekt czerpiący wiele inspiracji z KRR). Metropolia GZM oczekuje na wykonanie Studium Wykonalności Kolei Metropolitalnej^[12][13][14].

W ramach realizacji zadania „Prace na podstawowych ciągach pasażerskich (E 30 i E 65) na obszarze Śląska, Etap I: linia E 65 na odcinku Będzin – Katowice Szopienice Płd. – Katowice - Katowice Piotrowice” w grudniu 2023 roku^[15] rozpoczęto prace nad przebudową odcinka Będzin – Katowice Szopienice Południowe obejmujące rozbudowę szlaku o cztery tory z wykorzystaniem linii kolejowej nr 659^[16], która ma być dwutorową zelektryfikowaną linią biegnącą równolegle z linią kolejową nr 1^[17].

W ramach prac wybudowane zostaną przystanki osobowe Sosnowiec Środula i Katowice Morawa w docelowym miejscu, których budowa miała zostać pierwotnie zrealizowana w ramach Kolei Ruchu Regionalnego^[15].

Kolej Ruchu Regionalnego w kulturze

KRR stała się inspiracją dla zespołu muzycznego Koniec Lata, który w październiku 2019 r. wydał dwa utwory nawiązujące tekstowo do projektu o tytułach „Pociągi” oraz „Upior”^[18][19]. We wrześniu 2021 r. zespół zorganizował koncert plenerowy wraz z nagraniami teledysku w formie live-session na terenie pyskowickiego skansenu kolejnictwa, z rozbudowaną zwrotką utworu „Pociągi”; ubogacającą utwór o kolejne wątki historii KRR^[20][21][22].

Linki zewnętrzne

• Stacja Pyskowice – Kolej Ruchu Regionalnego – Szczegółowe opracowanie dotyczące KRR oraz wszystkich innych projektów szybkiej kolei aglomeracyjnej na Śląsku.
• Kolej Metropolitalna GZM
• Kolej Ruchu Regionalnego w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl