Kościelisko

Kościelisko – wieś podhalańska w Polsce w województwie małopolskim, w powiecie tatrzańskim, siedziba gminy Kościelisko.

Ten artykuł dotyczy miejscowości. Zobacz też: inne znaczenia.

Kościelisko

wieś
Kościół św. Kazimierza
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	tatrzański
Gmina	Kościelisko
Wysokość	950–1183 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	4482[1]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	34-511[2]
Tablice rejestracyjne	KTT
SIMC	0468447
Położenie na mapie gminy Kościelisko Kościelisko
Położenie na mapie Polski Kościelisko
Położenie na mapie województwa małopolskiego Kościelisko
Położenie na mapie powiatu tatrzańskiego Kościelisko
49°17′28″N 19°53′24″E[3]
Strona internetowa

W latach 1973–1977 miejscowość była siedzibą gminy Kościelisko-Witów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa nowosądeckiego.

Opis miejscowości

Kościelisko położone jest w Rowie Kościeliskim i na południowych stokach Pogórza Gubałowskiego. Jego zabudowania wkraczają także do dolnej części Doliny Kościeliskiej w Tatrach (Kiry). Jest to duża wieś o charakterze miejscowości wypoczynkowej, składająca się z 21 osiedli (dawnych osad pasterskich, tzw. polan – stąd bierze się potoczna nazwa miejscowości: Polany^[4]).

Integralne części wsi Kościelisko: Blachówka, Budzówka, Butorów, Chotarz, Czajki, Górkówka, Gronik, Groń, Karpielówka, Kierpcówka, Kiry, Nędzówka, Pająkówka, Pitoniówka, Rysulówka, Sobiczkowa, Staszelówka, Sywarne, Szeligówka, Wojdyłówka^[5][6] oraz nie ujęta w TERYT Antałówka^[7]

Liczba ludności: 4482 (2011 r.), powierzchnia: 54 km².

• 
• 
  Widok na Giewont
• 
  Wnętrze kościoła
• 
• 

Historia

Poszczególne osady pasterskie, które weszły później w skład Kościeliska, wzmiankowane były już od roku 1623^[8].
Do roku 1867, kiedy to odbyły się pierwsze autonomiczne wybory rad gminnych, Kościelisko tworzyło jedną osadę z Zakopanem. W latach 70. XX w. Kościelisko połączyło się z Witowem, Dzianiszem i Chochołowem, tworząc gminę Kościelisko-Witów. Po kilku latach gmina ta została włączona do Gminy Tatrzańskiej, a z początkiem roku 1994 reaktywowała się jako gmina Kościelisko. Obecnie w jej skład wchodzą trzy wsie podhalańskie: Kościelisko, Witów i Dzianisz.

W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonowała placówka Straży Granicznej I linii „Kościelisko”^[9].
Po II wojnie światowej klasztory w Kościelisku utworzyły siostry adoratorki^[10] i kanonicy laterańscy^[11].

Zabytki

Obiekt wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego^[12].

• Dyrektorówka w sanatorium Dłuskich;
• kościół pw. św. Kazimierza.

Religia

We wsi znajduje się drewniany kościół pw. św. Kazimierza. Dzięki zaangażowaniu ks. Kazimierza Kaszelewskiego i hr. Władysława Zamojskiego oraz miejscowych górali został on zbudowany w latach 1910–1914 według projektu Eugeniusza Wesołowskiego. Zdobią go witraże zaprojektowane przez Stefana Matejkę, bratanka Jana Matejki. Początkowo był kaplicą filialną parafii w Zakopanem, ale już w 1918 r. erygowano przy nim samodzielną parafię św. Kazimierza^[13][14].

Ludzie związani z Kościeliskiem

Zobacz też kategorie: Ludzie związani z Kościeliskiem, Ludzie urodzeni w Kościelisku.

• Jan Krzeptowski (Sabała)
• Stanisław Nędza-Kubiniec
• Andrzej Stopka Nazimek
• Sebastian Karpiel-Bułecka
• Józef Krzeptowski-Jasinek
• Maria Krzeptowska-Jasinek

• 
  Kościelisko i Pasmo Gubałowskie
• 
  Kościelisko i Tatry Zachodnie.

Ludzie związani z Kościeliskiem

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Kościeliskiem.

Zobacz też

• Sanatorium Wojskowe w Zakopanem

Przypisy

1. Wieś Kościelisko - podstawowe informacje. polskawliczbach.pl, 2011. [dostęp 2021-12-07].
2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 521 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
3. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 59414
4. MieczysławM. Jasiński MieczysławM., Kościelisko : zarys rozwoju miejscowości do roku 1918, Zakopane 2012, ISBN 978-83-919809-2-7. Brak numerów stron w książce
5. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
6. TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
7. Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wyd. Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1. Brak numerów stron w książce
8. Józef Nyka: Tatry polskie. Przewodnik. Wyd. XV. Latchorzew: Trawers, 2007, s. 260. ISBN 978-83-60078-04-4.
9. Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 28. ISBN 83-87424-77-3.
10. Adoratorki Krwi Chrystusa – wczoraj i dzisiaj [online], Przewodnik Katolicki [dostęp 2023-08-21] (pol.).
11. Kościelisko - Kaplica Matki Bożej Gietrzwałdzkiej - zdjęcia, mapa [online], fotopolska.eu [dostęp 2023-08-21].
12. Wykaz obiektów wpisanych do Rejestru Zabytków Nieruchomych Województwa Małopolskiego z uwzględnieniem podziału na powiaty i gminy [online], wuoz.malopolska.pl [dostęp 2024-01-01].
13. Magdalena Michniewska, Artur Michniewski, Marta Duda, Sebastian Wypych. Kościoły drewniane Karpat – Polska i Słowacja: przewodnik. Pruszków, 2006, s. 92. ISBN 83-89188-43-9.
14. Arek, Historia [online], Parafia św. Kazimierza Królewicza w Kościelisku, 10 września 2021 [dostęp 2023-08-21] (pol.).