Remove ads
Katedra pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim – najstarsza świątynia w mieście, wzniesiona jako miejski kościół parafialny pod koniec XIII w. na planie pseudobazylikowego korpusu trzynawowego z wieżą przy elewacji zachodniej oraz zakrystią w kształcie prostokąta przy elewacji północnej.
 nr rej. KOK-I-11/54 z dnia 15.01.1954oraz 1/76 z 19.10.1976 | |||||||||||||||
| katedra | |||||||||||||||
 | |||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||
| Parafia |
katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wlkp. | ||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Położenie na mapie Gorzowa Wielkopolskiego  | |||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |||||||||||||||
 52°43′51″N 15°14′22″E | |||||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||||
Remove ads
Pierwotnie kościół był pod wezwaniem Maryi Panny i Jedenastu Tysięcy Świętych Dziewic[1]. Początkowo patronat nad kościołem sprawowało miasto, od 1299 kapituła kolegiaty w Myśliborzu, a następnie zakon krzyżacki oraz elektorzy brandenburscy. Od 1537 do 1945 roku świątynia była kościołem ewangelickim[2].
Zgodnie z założeniami tradycji chrześcijańskiej prezbiterium jest zwrócone ku wschodowi, skąd w dniu Sądu ostatecznego przybędzie Chrystus, główne wejście natomiast znajduje się zawsze od zachodu, naprzeciw ołtarza głównego.
Pierwotny kształt korpusu kościoła z końca XIII wieku zmienił się w nieznaczny sposób. W 1489 roku dobudowano prezbiterium, a w 1621 roku nadbudowano wieżę i otrzymała hełm w stylu barokowym[2]. Bardziej znaczące zmiany w strukturze świątyni miały miejsce w jej wnętrzu. Pierwotnie liczba ołtarzy w świątyni wynosiła siedemnaście. Postulaty zwolenników reformacji doprowadziły do likwidacji szesnastu z nich. Z czasów średniowiecznych pozostały zaledwie nieliczne rzeźby. Ponieważ od końca XVI w. kościół był świątynią luterańską, jej wnętrze uległo znacznej transformacji. W latach 1953–1956 ponownie dostosowano go do potrzeb liturgii katolickiej.
Kościół ustanowiono katedrą 12 grudnia 1945 i zaczął pełnić rolę martyrium. Znajdują się tam groby m.in. biskupów Wilhelma Pluty i Teodora Benscha.
W roku 1982 katedra stanowiła centrum wydarzeń Gorzowskiego Sierpnia.
W 1997 wizytę w katedrze złożył Jan Paweł II. Modlił się wówczas przy grobie bpa Wilhelma Pluty[3].
1 lipca 2017 w wieży katedralnej wybuchł pożar[4]. Tymczasowo ściągnięto iglicę i hełm. W wyniku pożaru na czas remontu świątynia została zamknięta dla wiernych. 1 lutego 2021 bp Tadeusz Lityński przewodniczył w budynku katedry gorzowskiej pierwszej mszy świętej po pożarze[5].
Remove ads
Najcenniejszym elementem wyposażenia katedry jest renesansowo-manierystyczny ołtarz główny w formie tryptyku (pierwotnie poliptyku) z ok. 1600 r. W predelli ołtarza przedstawiona została scena „ostatniej wieczerzy”, powyżej scena Ukrzyżowania, a w zwieńczeniu rzadko spotykana scena z Jonaszem w paszczy wieloryba. Skrzydła boczne zawierają figury dwunastu apostołów, pochodzące we wcześniejszego ołtarza[potrzebny przypis].
Najstarszym piętnastowiecznym elementem wyposażenia świątyni jest późnogotycka Grupa Ukrzyżowania, usytuowana na belce tęczowej.
W katedrze znajduje się obraz Wniebowzięcie Matki Boskiej z kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Buczaczu[6].
Na zewnętrznych murach kościoła (od strony południowej) zachowały się wgłębienia po użyciu świdra ogniowego, którym krzesano ogień podczas uroczystości kościelnych[potrzebny przypis].
W drzwiach zachodniego portalu dostrzec można liczne gwoździe (ćwieki) wbite w nie przez uczestników zbiórki na rzecz wdów i sierot po poległych w czasie I wojny światowej (przeprowadzono ją w 1917 r.)[potrzebny przypis].
Na wieży wiszą cztery dzwony: Modlitewny 4000 kg, Wiara 1300 kg, Nadzieja 1200 kg i Miłość 1100 kg. Ważą razem ok. 7500 kg. Odlane zostały w 1921 roku w firmie ludwisarskiej Heinricha Ulricha i Friedricha Weulego w Apoldzie. Do 2017 roku wisiał także dzwon o imieniu Ave Maria, który waży 135 kg i powstał w 1498 roku. Obecnie jest eksponatem w muzeum gorzowskim. Dzwon został w 1708 roku uderzony przez piorun i uszkodzony na długości kilkudziesięciu centymetrów. Na dodatek stracił kabłąk, od tej pory dzwon jest niemy[potrzebny przypis].
Katedra gorzowska posiada największe organy na ziemi gorzowskiej. Składają się z 2,3 tys. piszczałek[potrzebny przypis].
Remove ads
Ołtarz główny
Grupa Ukrzyżowania
Dzwony
Ślady świdra ogniowego
Ćwieki w drzwiach głównych
Plakat z wizerunkiem katedry (2007)
Turyści zwiedzają wieżę katedralną (2014)
Pożar 1 lipca 2017
Ogień obejmujący górne kondygnacje wieży
Niedzielna msza św. pod uszkodzoną w pożarze katedrą (8 lipca)
W latach 2017–2021 nabożeństwa odprawiano w sali obsługi byłego banku
Po demontażu hełmu (2017)
Odsłonięcie pomnika ks. Witolda Andrzejewskiego (2018)
Przystanek tramwajowy „Katedra” (2021)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads