Kargowa

Kargowa (niem. Unruhstadt) – miasto w Polsce położone w powiecie zielonogórskim, w województwie lubuskim, siedziba gminy Kargowa, położone w Kotlinie Kargowskiej, nad Obrzycą.

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Kargowa

Ten artykuł dotyczy miasta. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Kargowa

miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ratusz w Kargowej
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	zielonogórski
Gmina	Kargowa
Data założenia	1360
Prawa miejskie	1655
Burmistrz	Marta Paron
Powierzchnia	4,55 km²
Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość	3768[1] 828,1 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 68
Kod pocztowy	66-120
Tablice rejestracyjne	FZI
Położenie na mapie gminy Kargowa Kargowa
Położenie na mapie Polski Kargowa
Położenie na mapie województwa lubuskiego Kargowa
Położenie na mapie powiatu zielonogórskiego Kargowa
52°04′19″N 15°51′55″E
TERC (TERYT)	0809044
SIMC	0988448
Strona internetowa

Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Kargowa liczyła 3768 mieszkańców^[1].

Wieś położona była w 1581 roku w powiecie kościańskim województwa poznańskiego^[2]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.

Położenie

Według danych z 1 stycznia 2011 r. powierzchnia miasta wynosiła 4,55 km²^[3].

Kargowa leży w historycznej Wielkopolsce^[4].

W okolicy Kargowej znajdują się trzy jeziora: Linie, Zacisze i Wojnowskie.

Historia

Pałac w Kargowej

Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIII wieku. Wymieniona została po raz pierwszy w 1360 pod nazwą Cargowo, 1400 pod obecną nazwą Kargowa, 1434 Gargowa, 1443 Dargowa, 1510 Tharghowa^[5] .

Miejscowość początkowo była wsią należącą do lokalnej szlachty wielkopolskiej. W 1360 w dokumencie sądowym odnotowano pierwszą wzmiankę o istnieniu osady, której właścicielem był wówczas Dzierżykraj - świadek w procesie. Od XV wieku właścicielami miejscowości był ród Kotwiczów. W latach 1400–1402 zanotowano Witka Kotwicz, nazwanego również Wojtkiem. W 1400 był on w sporze sądowym z Przybysławem Gryżyńskim, a w 1402 w sporze z Grzymkiem Brodzkim o 50 grzywien poręki. W latach 1408–1444 właścicielami w miejscowości byli Nikiel Kargowski oraz jego brat niedzielny Bernard lub Burchard Kotwicz. W 1439-1453 właścicielem wsi był Wincenty Kargowski. W 1451 kupił on za 300 grzywien połowę Kargowej od braci Jana i Wincentego z Goździchowa i Puszczykowa koło Wielichowa^[5] .

W XV wieku miejscowość leżała blisko granicy Polski oraz księstwa głogowskiego. W 1453 Wincenty z Kargowej oraz z Kolska leżącego wówczas w księstwie oraz Wojciech Jarogniewski z Jaromierza polubownie rozgraniczyli Kargową z Jaromierzem. W 1463 wieś leżała w powiecie kościańskim Korony Królestwa Polskiego. W roku tym Jędrzych lub Henryk zwany Kargowskim zapisał swojej żonie Katarzynie po 30 grzywien posagu oraz wiana na połowie wsi^[5] .

W 1528 ustalono przebieg granicy z Klinicami leżącymi wówczas w księstwie głogowskim wzdłuż rzeki Mościska, która wypływała z Wielkiego Lasu identyfikowanego z okolicami obecnej wsi Karszyn. W 1554 odnotowano kopce narożne wsi Kargowa, Kopanicy i Uścia należącego do Jaromierza, które stały nad rzeką Obrzycą. W latach 1542–1603 granica Kargowej z Kopanicą przebiegała w pobliżu ostrowu oraz lasu zwanego Dźwinne. W 1571 podkomorzy wytyczył granicę między Kargową, a częścią Chwalimia należącego do cystersów z Obry. Przebiegała ona od kopca na wzgórzu Strzyżyna przy ujściu rzeki Mościska do rzeki Głogownik^[5] .

W 1510 dokumenty podatkowe odnotowały w miejscowości 9 półłanków osiadłych i 8 półłanków opustoszałych, 2 karczmy, młyn opustoszały o jednym kole oraz folwark. W 1530 odnotowany został pobór podatków z 3 łanów. W 1563 pobór z 4 łanów, karczmy, młyna wodnego walnego o jednym kole. W 1564 w miejscowości odnotowano 7 łanów. W 1581 miał miejsce pobór z 4 łanów, 1/4 łana należącego do karczmy, a także od 7 zagrodników, 5 komorników, jednego najemnego robotnika zwanego ratajem, 4 rzemieślników, rybaka, owczarza wypasającego 80 owiec, młyna walnika o jednym kole, piłę o jednym kole, wyszynk gorzałki oraz wiatraka dorocznego^[5] .

• 1637 – z nadania przez króla Władysława IV miejscowość otrzymuje przywilej organizacji czterech jarmarków w roku i jednego targu w tygodniu
• 1641 – miejscowość zostaje zakupiona przez starostę gnieźnieńskiego hrabiego Jerzego Unruga i nazwana Unrugowem (miasto pozostaje własnością rodziny Unrugów od 1661 do 1837 roku)
• 1661 – Kargowa (Unrugowo) otrzymała pełne prawa miejskie z nadania króla Jana Kazimierza w uznaniu zasług Krzysztofa Unruga podczas potopu. Osiedleńcami byli głównie uciekinierzy ze Śląska, którzy byli prześladowani za przekonania religijne^[6]. Miasto było położone na granicy Brandenburgii i Śląska przy szlaku z Poznania przez Wolsztyn i Gubin do Drezna, toteż pełniło rolę komory celnej i miejsca postoju podczas podróży do Drezna władców Polski Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa. Taki stan rzeczy powodował, że w mieście stacjonował stały posterunek kompanii piechoty.

Zobacz też: Oblężenie Kargowej (1735).

• 1793 – w wyniku II rozbioru Polski miasto trafia pod administrację Królestwa Prus
  • 27 stycznia – polska kompania piechoty dowodzona przez kapitana Stefana Więckowskiego obsadziła ratusz i otworzyła ogień do wkraczającego do miasta batalionu pruskiego przeciwstawiając się zajmowaniu przez Prusaków ziem polskich^[7]
• 1807 – Kargowa należy do Księstwa Warszawskiego
• 1815 – w wyniku postanowień kongresu wiedeńskiego trafia ponownie do Królestwa Prus
• 1818 – miasto staje się częścią powiatu babimojskiego
• 1919 – miasto zostaje opanowane przez powstańców wielkopolskich, lecz ze względu na wyraźną przewagę ludności niemieckiej Traktat wersalski pozostawia je w granicach Niemiec w ramach Marchii Granicznej Poznań-Prusy Zachodnie.
• 1938 – Wskutek likwidacji Prowincji Marchia Graniczna Kargowa włączona zostaje do powiatu sulechowsko-świebodzińskiego
• 1945 – miasto ponownie włączone do Polski; większość dotychczasowych mieszkańców zostaje wysiedlonych do Niemiec. Po zasiedleniu miasta ludnością narodowości polskiej nastąpił rozwój przemysłu spożywczego (największym pracodawcą była przed wiele lat Fabryka Cukrów "Dąbrówka" - obecnie oddział Nestlé)^[8].

Liczba mieszkańców przed 1945 r.

• 1815 – 1518 mieszkańców
• 1858 – 1920 mieszkańców
• 1885 – 1604 mieszkańców
• 1934 – 1807 mieszkańców

Demografia

Według danych z 31 grudnia 2010 r. miasto miało 3658 mieszkańców^[9].

• Piramida wieku mieszkańców Kargowej w 2014 roku^[10].

Zabytki

Widok z ratusza na kamieniczki w rynku

Park przy pałacu

Nieczynny budynek stacji kolejowej

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[11]:

• miasto, w tym rynek, układ urbanistyczny i zabudowa z XVIII i XIX wieku
• kościół poewangelicki, obecnie rzymskokatolicki filialny pod wezwaniem św. Maksymiliana Kolbego, klasycystyczny, z XVIII w.; przebudowywany w latach 1801–1805, wieża dobudowana w 1832, ul. Górna 2
• ratusz, z XVII w, przebudowany w 1856 roku

Osobny artykuł: Obrona ratusza w Kargowej.

• zespół pałacowy, z XVIII wieku:
  • pałac, późnobarokowy pałac z lat 1731–1733, zbudowany na polecenie króla Augusta II Mocnego według projektu Johanna Christopha Knöffela. Pałac zbudowany w pobliżu wcześniejszej rezydencji rodu Unrugów i miał pełnić rolę rezydencji królewskiej w czasie podróży króla na trasie Drezno-Warszawa, jednak śmierć króla w 1733 roku spowodowała przerwanie zaawansowanej budowy. Pałac został spalony przez okoliczną ludność w 1735 roku i następnie odbudowany z uproszczeniem detalu. W 1837 roku zaborcy pruscy przymusowo przejęli pałac by odsprzedać go w ręce niemieckie. W skład zabudowań pałacowych wchodzą również:
  • spichlerz
  • oficyna z drugiej połowy XVIII w.
  • park krajobrazowy z zabytkową aleją lipową oraz wyjątkowo okazałym bukiem odmiany czerwonolistnej, prawdopodobnie drugim najgrubszym w kraju, to drzewo o obwodzie 685 cm (w 2012)^[12]
• domy szczytowe, ul. 27 Stycznia nr 5b; 4, 11, 12, 14, 15, 16, szachulcowe, z około 1800 roku, XVIII wieku, nr 18, 19, 36, szachulcowo-murowane z połowy XIX wieku

inne zabytki:

• synagoga
• cmentarz żydowski
• kościół pw. św. Wojciecha, neogotycki z 1892 roku.
• Stacja kolejowa, nieczynna z XIX wieku

Transport

Miejscowość leży przy skrzyżowaniu drogi krajowej nr 32, drogi wojewódzkiej nr 313 oraz drogi wojewódzkiej nr 314.

Przez miasto przebiega nieczynna linia kolejowa Sulechów – Wolsztyn (przewozy pasażerskie zawieszono w 1994)^[13].

Kultura

W ratuszu działa izba pamięci.

Ofertę kulturalną zapewnia Gminny Ośrodek Kultury^[14]

Sport

Od 1947 roku istnieje tu Miejski Klub Sportowy „Cargovia” Kargowa, który występuje w klasie okręgowej.^[15].

Ludzie związani z Kargową

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Kargową.

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie urodzeni w Kargowej.

Wspólnoty wyznaniowe

• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia św. Wojciecha
• Świadkowie Jehowy:
  • zbór Kargowa (Sala Królestwa ul. Ogrodowa 4)^[16][17]

Zobacz też

• Powiat babimojski
• Kargowa – stacja kolejowa