Janusz Symonides

Janusz Ignacy Symonides (ur. 5 marca 1938 w Brześciu nad Bugiem, zm. 23 kwietnia 2020^[1] w Warszawie^[2]) – polski prawnik, profesor, dyplomata i wykładowca uniwersytecki specjalizujący się w prawie międzynarodowym ze szczególnym uwzględnieniem prawa morza, praw człowieka, organizacji międzynarodowych.

Janusz Symonides

J. Symonides (2019)
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	5 marca 1938 Brześć nad Bugiem
Data i miejsce śmierci	23 kwietnia 2020 Warszawa
Profesor doktor habilitowany nauk prawnych
Specjalność: prawo międzynarodowe publiczne, współczesne stosunki międzynarodowe
Alma Mater	Szkoła Główna Służby Zagranicznej
Doktorat	28 maja 1963 – prawo Uniwersytet Mikołaja Kopernika
Habilitacja	9 stycznia 1968 – prawo międzynarodowe Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Profesura	21 maja 1980
Polska Akademia Nauk
Status	Przewodniczący Sekcji Prawa Międzynarodowego Komitetu Nauk Prawnych
Profesor
Jednostka	Instytut Stosunków Międzynarodowych UW
Okres zatrudn.	1984–1987, od 2000
Uczelnia	Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Stanowisko	Prorektor UMK (1969–1973) Dyrektor Instytutu Nauk Prawno-Ustrojowych (1971–1973)
Okres zatrudn.	1959–1973, po 2000
Dyrektor Departamentu Praw Człowieka, Demokracji i Pokoju UNESCO w Paryżu
Okres spraw.	marzec 1989–lipiec 2000
Dyrektor Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych
Okres spraw.	1980–1987 wicedyrektor (1973–1980)
Poprzednik	Marian Dobrosielski
Następca	Maciej Perczyński
Odznaczenia

Życiorys

Młodość i wykształcenie

W 1940 rodzina Symonidesów przeniosła się do Generalnego Gubernatorstwa – wpierw do Przedborza, a potem do Radomia. Edukację szkolną rozpoczął od II klasy w wieku 6 lat. W 1954 ukończył szkołę średnią w Toruniu z wyróżnieniem pozwalającym studiować na dowolnym kierunku studiów.

W 1959 ukończył studia na Wydziale Dyplomatyczno-Konsularnym Szkoły Głównej Służby Zagranicznej w Warszawie^[3]. Jako wyróżniający się student odbył praktykę wakacyjną w ambasadzie w Moskwie. Pracę magisterską Status Kanału Panamskiego napisał pod kierunkiem prof. Ludwika Gelberga i obronił 26 maja 1959. Mimo świetnych wyników, z uwagi na zastrzeżenia polityczne, nie dopuszczono go do egzaminu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. W tym też roku zdawał na Wydział Teorii i Krytyki Filmowej Łódzkiej Szkoły Filmowej.

Praca zawodowa

W lipcu 1959 rozpoczął pracę w Departamencie Zagranicznym Narodowego Banku Polskiego. W grudniu 1959 został asystentem na nowo otwartym Wydziale Prawa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. 28 maja 1963 uzyskał tam doktorat z nauk prawnych na podstawie pracy Zagadnienie kontroli międzynarodowej napisanej pod kierunkiem Stanisława Nahlika. W tym samym roku odbył staż w Haskiej Akademii Prawa Międzynarodowego dzięki stypendium ufundowanemu przez Bohdana Winiarskiego. Odbył także staż na Uniwersytecie Londyńskim (1964–1965).

W wieku 29 lat, 9 stycznia 1968 habilitował się z prawa międzynarodowego na Uniwersytecie Adama Mickiewicza (rozprawa: Zasada efektywności w prawie międzynarodowym). Na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika pełnił funkcje prorektora ds. nauczania, a następnie ds. ogólnych (1969–1973) i dyrektora Instytutu Nauk Prawno-Ustrojowych (1971–1973). W 1973 został profesorem nadzwyczajnym, a w 1980 profesorem zwyczajnym. W latach 1973–1980 był wicedyrektorem Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, w latach 1974–1987 wiceprzewodniczącym Polskiego Komitetu Bezpieczeństwa Europejskiego, a od 1976 redaktorem naczelnym Polish Yearbook of International Law^[3]. W 1980 objął funkcję dyrektora Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. W 1983 wraz z wicedyrektorem Wojciechem Multanem(inne języki) został czasowo pozbawiony paszportu za przygotowanie ekspertyz godzących w stosunki polsko-radzieckie. W 1987 przestał być dyrektorem PISM i wyjechał jako profesor wizytujący do Instytutu Wschód-Zachód w Nowym Jorku.

W latach 1989–2000 był dyrektorem Departamentu Praw Człowieka, Demokracji i Pokoju UNESCO w Paryżu. Po powrocie został wykładowcą ISM UW (którym był także w latach 1984–1987) oraz kierownikiem Zakładu Prawa Międzynarodowego i Wspólnotowego Instytutu Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. Pracę na UMK zakończył w 2010^[4].

Wykładał gościnnie na wielu uczelniach. W latach 1998–2000 (na zaproszenie Viktora Ciorbei) wykładowca prawa międzynarodowego i prawa morza na rumuńskim uniwersytecie im. Vlada Ţepeşa. Od 1994 członek rzeczywisty Akademii Nauk Pedagogicznych i Społecznych w Moskwie. Wykładowca na Wydziale Nauk Humanistycznych w Społecznej Akademii Nauk. Symonides wypromował dziewiętnaścioro doktorów^[5], m.in.: Tadeusz Jasudowicz, Piotr Łaski, Krzysztof Drzewicki.

Działalność polityczna i społeczna

W latach 1958–1990 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Od kwietnia 1968 do listopada 1969 pełnił funkcję I sekretarza Komitetu Uczelnianego PZPR na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika^[6]. Od 1974 przewodniczył Rady Towarzystwa Przyjaźni z Narodami przy Ogólnopolskim Komitecie Frontu Jedności Narodu. Członek Rady Legislacyjnej IV i V kadencji (1984–1990)^[7].

Był jednym z przedstawicieli Polski podczas prac nad Konwencją o Prawie Morza z Montego Bay. Był członkiem Doradczego Komitetu Prawnego przy ministrze spraw zagranicznych, ekspert ludzkiego wymiaru OBWE oraz koncyliator konwencji z Montego Bay. Sędzia ad hoc Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w kadencji 2018–2022^[8].

Życie prywatne

Ojciec Ignacy był inżynierem, zaś matka Natalia z domu Mierzejewska nauczycielką. Janusz Symonides miał czworo dzieci: Bartosza, Martę, Michała i Karolinę.

Janusz Symonides zmarł 23 kwietnia 2020. Spoczął 15 maja 2020 na warszawskim cmentarzu w Pyrach^[9].

Ordery, odznaczenia i wyróżnienia

• Złoty Krzyż Zasługi (1970)^[3]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1977)^[3]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974)^[3][10]
• Medal 40-lecia Polski Ludowej^[11]
• Medal Komisji Edukacji Narodowej (2007)^[12]
• Odznaka Honorowa „Bene Merito” (2015)^[13]
• Złoty Medal za Długoletnią Służbę^[5]
• Nagroda Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki III st. (1968), II st. (1972), I st. (1977)^[5]
• Nagroda Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych I st. (1987)^[5]
• Nagroda indywidualna Ministra Edukacji i Sportu (2005)^[5]
• Nagroda Prof. Franciszka Ryszki (2008)^[5]

Ważniejsze publikacje

Był encyklopedystą; został wymieniony w gronie redaktorów liczącej 32 tomy Encyklopedii. Świat w przekroju wydanej w latach 1959–1991^[14] . Symonides jest autorem ponad 590 publikacji naukowych, w tym 48 monografii, podręczników materiałów, dokumentów, monografii i zbiorów dokumentów z zakresu prawa morza, praw człowieka, teorii prawa międzynarodowego, terytorium, organizacji międzynarodowych uniwersalnych i europejskich, problemów bezpieczeństwa i rozbrojenia, problemów globalnych^[5], m.in.

• Prawo międzynarodowe publiczne (wspólnie z Remigiuszem Bierzankiem), Warszawa 1985–2009 (8 wydań).
• Kontrola międzynarodowa, Toruń 1964.
• Terytorium państwa w świetle zasady efektywności, Toruń 1961.
• The New Law of the Sea, Warszawa 1988.
• The Struggle against Discrimination, Paryż 1996.
• Human Rights: New Dimensions and Challenges, Aldershot-Burlinghton-Singapur-Sydney 2000.
• Human Rights of Women; A Collection of International and Regional Normative Instruments (wspólnie z Władimirem Wołodinem), Paryż 1999.
• Access to Human Rights Documentation (wspólnie z V. Volodinem), Paryż 1994.
• UNESCO and Human Rights (wspólnie z Władimirem Wołodinem), Paryż 1999 (2 wydania).
• A Guide to Human Rights: Institutions, Standarts, Procedures (wspólnie z Władimirem Wołodinem), Paryż 2001.