Profesor

Profesor (z łac. professor „nauczyciel, retor”; profiteri „zeznawać publicznie, wyznawać”) – nazwa mająca w Polsce następujące znaczenia:

• tytuł naukowy nadawany samodzielnym pracownikom naukowym
• stanowisko naukowe w instytucjach naukowych
• tytuł honorowy nadawany nauczycielom szkolnictwa podstawowego, gimnazjalnego, ponadgimnazjalnego, ponadpodstawowego
• tytuł używany zwyczajowo w szkolnictwie średnim.

Profesor (tytuł naukowy)

Tytuł profesora nadawany jest osobom ze stopniem doktora habilitowanego za wybitne osiągnięcia naukowe lub artystyczne. W Polsce nadaje go Prezydent RP. Wniosek o nadanie tytułu profesora składa osoba zainteresowana do Rady Doskonałości Naukowej, która ocenia go na podstawie opinii 5 recenzentów^[1]. Tytuł przyznawany w Polsce dożywotnio.

Ponieważ tytuł ten nadaje Prezydent RP, a uroczystość związana z nadawaniem tego tytułu odbywa się niekiedy w Belwederze, to osoba, której ten tytuł został nadany, nazywana jest także przy mniej oficjalnych okolicznościach „profesorem belwederskim” lub coraz częściej „profesorem prezydenckim”.

W Polsce do 1990 roku istniały dwa tytuły naukowe profesora: profesor nadzwyczajny i profesor zwyczajny, oba przyznawane przez Radę Państwa. W 1990 roku wprowadzono jeden tytuł naukowy profesora.

Profesor (stanowisko)

Do 2018 roku nazwą profesor zwyczajny i profesor nadzwyczajny opisano stanowiska pracy pracowników naukowych. Profesor zwyczajny był wówczas stanowiskiem wyższym, przeznaczonym jedynie dla profesorów tytularnych^[2]. Istniało również stanowisko profesora wizytującego, tytularnie na równi z profesorem nadzwyczajnym.

Obowiązujące w Polsce od 2018 roku Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce przewiduje dwa stanowiska profesorskie w uczelniach. To: profesor (dawniej profesor zwyczajny) oraz profesor uczelni (dawniej profesor nadzwyczajny), gdzie profesor uczelni jest niższym stanowiskiem. Na stanowisku profesora może być zatrudniony wyłącznie nauczyciel akademicki z tytułem profesora. Na stanowisku profesora uczelni może być zatrudniony nauczyciel akademicki posiadający habilitację (samodzielny pracownik nauki) lub co najmniej stopień naukowy doktora oraz znaczące osiągnięcia^[3].

Profesor oświaty

Polskich nauczycieli szkół podstawowych i szkół ponadgimnazjalnych oraz ponadpodstawowych (to znaczy liceów, techników, szkół branżowych) obowiązuje system awansu zawodowego, w ramach którego przewidziany jest tytuł honorowy profesora oświaty, nadawany wieloletnim nauczycielom i z dużymi osiągnięciami edukacyjnymi (opiekunom doskonalącym uzdolnionych uczniów, olimpijczyków przedmiotowych) przez Ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania.

Profesor (tytuł zwyczajowy)

W Polsce w szkołach średnich, zwłaszcza w liceach ogólnokształcących, zwyczajowo zwie się nauczycieli profesorami^[4], choć większość z nich posiada tytuł zawodowy magistra, niektóre z tych osób uzyskały stopień naukowy doktora. W krajach anglosaskich i byłych koloniach brytyjskich (na przykład w Indiach) tytuł profesora odnosi się zwyczajowo do nauczycieli akademickich.

Zobacz też

Zobacz hasło profesor w Wikisłowniku

• profesor emeritus
• profesor uczelni (dawn. stanowisko profesora nadzwyczajnego)

Przypisy

1. Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce ze zm., art. 127–231 (Dz.U. z 2018 r. poz. 1668).
2. Ustawa z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym ze zm., art. 114 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2183).
3. Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce ze zm., art. 116 (Dz.U. z 2018 r. poz. 1668).
4. MałgorzataM. Marcjanik MałgorzataM., Mówimy uprzejmie : Poradnik językowego savoir-vivre'u, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2021, s. 206-207, ISBN 978-83-01-21733-4.

Linki zewnętrzne

• Wymagania dokumentacyjne wniosków w sprawie nadania tytułu profesora [online], Rada Doskonałości Naukowej, 2023 [dostęp 2024-02-19].
• Ustawa z dnia 14 marca 2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz stopniach i tytule w zakresie sztuki (Dz.U. z 2017 r. poz. 1789)
• Ustawa z dnia 24 sierpnia 2007 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z członkostwem Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej (Dz.U. z 2007 r. nr 176, poz. 1238), art. 38.
• Centralna Komisja do Spraw Stopni i Tytułów

Kontrola autorytatywna (zwrot honorowy):

• J9U: 987007284750705171

Encyklopedie internetowe:

• SNL: professor
• DSDE: professor