Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza

Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza (Konwencja jamajska, Konwencja o prawie morza, ang. United Nations Convention on the Law of the Sea; UNCLOS) – umowa międzynarodowa wypracowana podczas obrad III Konferencji Prawa Morza ONZ, podpisana 10 grudnia 1982 w Montego Bay na Jamajce. Obecnie stanowi podstawowy dokument prawny w dziedzinie prawa morza^[1]. Została ratyfikowana przez 168 państw i Unię Europejską^[3]. Również państwa, które konwencji nie ratyfikowały (jak np. Stany Zjednoczone) a nawet jej nie podpisały (np. Turcja) wskazują na tę umowę jako na kodyfikację zwyczajowego prawa morza i powołują się na jej postanowienia^[4].

Konwencja o prawie morza

Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, sporządzona w Montego Bay dnia 10 grudnia 1982 r.
Inne określenia	Konwencja jamajska, Konstytucja dla mórz i oceanów[1]
Przedmiot regulacji	Prawo morza
Podpisanie	10 grudnia 1982 Montego Bay
Wejście w życie	16 listopada 1994[2]
Depozytariusz	Sekretarz Generalny ONZ
Liczba sygnatariuszy	165[3]
Język oryginału	angielski, arabski, chiński, francuski, hiszpański i rosyjski
Zastrzeżenia dotyczące pojęć prawnych

Polska ratyfikowała Konwencję 6 listopada 1998 r. na podstawie ustawy z 2 lipca 1998^[5] Dokument ratyfikacyjny został przekazany depozytariuszowi 13 listopada 1998 r. zgodnie z artykułem 306 konwencji^[6]

Historia

Konwencja jamajska nie jest pierwszą umową wielostronną regulującą kwestie związane z prawem morza. Najważniejszymi aktami ją poprzedzającymi są cztery konwencje opracowane przez Organizację Narodów Zjednoczonych podczas I Konferencji Prawa Morza w 1958 w Genewie^[7]. Uregulowały one podstawowe zagadnienia związane z morzem terytorialnym i strefą przyległą, morzem otwartym, rybołówstwem i konserwacją zasobów żywych morza otwartego oraz szelfem kontynentalnym^[8]. Nie była to jednak pełna kodyfikacja, a część kwestii spornych pozostała nierozstrzygnięta^[8]. Rozwiązania nie przyniosła również II Konferencja z 1960 roku. W związku z powyższym ONZ postanowiło o rozpoczęciu prac nad nowym porozumieniem, które objęłoby swym zasięgiem jak najszerszy zakres kwestii wymagających uregulowania^[8].

Trzecia konferencja prawa morza ONZ rozpoczęła się 3 grudnia 1973 w Nowym Jorku i zakończyła 10 grudnia 1982 w Montego Bay^[8]. W jej pracach wzięło udział 157 uczestników, którzy obradowali podczas jedenastu sesji^[8]. W wyniku jej działań opracowano i przyjęto Konwencję o prawie morza, która oprócz kodyfikacji dotychczasowych zwyczajów, wprowadziła nowe regulacje obejmujące sposoby eksploatacji, badania i ochrony poszczególnych obszarów morskich^[8]. Powyższe względy spowodowały uznanie III konferencji prawa morza ONZ za jedną z największych i najbardziej znaczących konferencji w historii stosunków międzynarodowych^[8].

Struktura

     Państwa, które ratyfikowały Konwencję

     Państwa, które podpisały Konwencję, lecz jej nie ratyfikowały

     Pozostałe państwa

Konwencja obejmuje łącznie 320 artykułów i 9 załączników. Ujęta została w 17 części, spośród których część dodatkowo podzielono na rozdziały i podrozdziały.

• I. Wstęp
• II. Morze terytorialne i strefa przyległa
• III. Cieśniny wykorzystywane do żeglugi międzynarodowej
• IV. Państwa archipelagowe
• V. Wyłączna strefa ekonomiczna
• VI. Szelf kontynentalny
• VII. Morze pełne
• VIII. Reżim prawny wysp
• IX. Morza zamknięte lub półzamknięte
• X. Prawo dostępu państw śródlądowych do morza i od strony morza oraz wolność tranzytu
• XI. Obszar
• XII. Ochrona i zachowanie środowiska morskiego
• XIII. Morskie badania naukowe
• XIV. Rozwijanie i przekazywanie technologii morskiej
• XV. Załatwianie sporów
• XVI. Postanowienia ogólne
• XVII. Postanowienia końcowe

Postanowienia

Konwencja dokonała klasyfikacji obszarów morskich, wyznaczając ich zasięg oraz określając takie pojęcia jak prawo pościgu, prawo wizyty i rewizji, czy piractwo.

Ponadto na mocy Konwencji utworzono: Międzynarodową Organizację Dna Morskiego, Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza oraz Komisję Granic Szelfu Kontynentalnego^[1]. Ze względu na duży zakres regulacji, przedmiotowy i przestrzenny (morza to powierzchnia 2/3 Ziemi), konwencję określa się jako "konstytucję mórz". W zasadzie poza zakresem regulacji konwencji znalazła się jedynie działalność wojskowa na morzu, z wyjątkiem praw żeglugowych^[9].

Klasyfikacja obszarów morskich

Obszary wchodzące w skład terytorium państwowego (wód terytorialnych):

• morskie wody wewnętrzne,
• wody archipelagowe,
• morze terytorialne.

Obszary podlegające ograniczonej jurysdykcji lub suwerenności państw:

• strefa przyległa,
• strefa wyłącznego rybołówstwa,
• szelf kontynentalny,
• wyłączna strefa ekonomiczna.

Obszary poza granicami jurysdykcji państw:

• morze pełne/morze otwarte,
• dno mórz i oceanów/obszar.

Przypisy

1. Prawo Morza. poznajmyonz.pl. [dostęp 2009-05-23].
2. The United Nations Convention on the Law of the Sea (a historical perspective). un.org. [dostęp 2009-05-23]. (ang.)., United Nations, Treaty Collection: Law of the Sea.
3. Chronological lists of ratifications of, accessions and successions to the Convention and the related Agreements as at 23 January 2013. un.org. [dostęp 2013-04-20]. (ang.).
4. D.R. Bugajski, Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009, s. 20, ISBN 978-83-7383-351-7.
5. Dz.U. 1998 nr 98 poz. 609
6. Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza z 10 grudnia 1982 (Dz.U. 2002 nr 59 poz. 543), Oświadczenie Rządowe z 23 czerwca 2001 r. w sprawie mocy obowiązującej Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawie morza z 10 grudnia 1982 (Dz.U. 2002 nr 59 poz. 544).
7. Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, s. 219-220. ISBN 978-83-7334-294-1.
8. Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, s. 220. ISBN 978-83-7334-294-1.
9. D.R. Bugajski, Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009, ss. 380, ISBN 978-83-7383-351-7.

Bibliografia

• Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides: Prawo międzynarodowe publiczne. Wyd. 8. Warszawa: LexisNexis, 2008, s. 220. ISBN 978-83-7334-294-1.
• D.R. Bugajski, Prawa żeglugowe okrętu w świetle prawa międzynarodowego, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2009, ss. 380, ISBN 978-83-7383-351-7.

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć prawnych w Wikipedii.

Linki zewnętrzne

• United Nations Convention on The Law of The Sea. Agreement Relating to the Implementation of Part XI of The Convention (ang.)
• Państwa związane Konwencją (ang.)
• The United Nations Convention on the Law of the Sea – a historical perspective (ang.)

Kontrola autorytatywna (traktat wielostronny):

• VIAF: 174961907
• LCCN: n83149072
• GND: 4077323-1
• NDL: 00987734
• J9U: 987007402908705171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: topic/Law-of-the-Sea, topic/United-Nations-Conferences-on-the-Law-of-the-Sea
• SNL: Havrettskonvensjonen