Janusz Gmitruk

Janusz Gmitruk (ur. 17 lutego 1948 w Świniarowie) – polski historyk, muzealnik, nauczyciel akademicki, doktor nauk humanistycznych.

Janusz Gmitruk

Janusz Gmitruk (2023)
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	17 lutego 1948 Świniarów
doktor nauk humanistycznych
Specjalność: historia najnowsza Polski, historia ruchu ludowego[1]
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Doktorat	1979 Uniwersytet Warszawski
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski
Odznaczenia

Specjalista w zakresie historii najnowszej Polski i ruchu ludowego, a także martyrologii polskiej wsi, Batalionów Chłopskich oraz Polskiego Państwa Podziemnego podczas II wojny światowej, a także chłopskiego ruchu oporu po jej zakończeniu; autor licznych artykułów i publikacji książkowych oraz wystaw poświęconych tej tematyce; wieloletni redaktor naczelny „Roczników Dziejów Ruchu Ludowego” i „Rocznika Historycznego Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego” oraz dyrektor Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego i prezes zarządu Ludowego Towarzystwa Naukowo-Kulturalnego.

Życiorys

Dzieciństwo i edukacja

Urodził się 17 lutego 1948 we wsi Świniarów w powiecie łosickim w rodzinie chłopskiej Pawła Gmitriuka i Genowefy z domu Oleksiuk. Od 1955 do 1962 uczęszczał do Szkoły Podstawowej nr 2 w Łosicach^[2], a następnie rozpoczął naukę w Liceum Ogólnokształcącym im. Józefa Pietruczuka, które ukończył w 1966^[3]. Po zdaniu egzaminów wstępnych, 1 października 1966 rozpoczął studia historyczne na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego^[4].

Będąc uczniem brał udział w konkursach historycznych^[4]. Na studiach uczestniczył w obozach naukowych, organizowanych na terenie powiatu siedleckiego i w jego okolicach przez Zarząd Uczelniany Związku Młodzieży Wiejskiej. Pracował w kole naukowym w Instytucie Historii UW, którego kierownikiem był docent Józef Szaflik. Podczas wyjazdów studenci zbierali informacje od miejscowej ludności, w tym byłych ludowych partyzantów, na temat działalności partii politycznych w okresie międzywojennym oraz na temat ruchu oporu w okresie II wojny światowej^[4]. To właśnie Józef Szaflik zainteresował go dziejami ruchu ludowego i dał impuls do napisania pracy magisterskiej o ruchu oporu. Promotorem owej pracy pt. Konspiracyjny Ruch Ludowy w powiecie siedleckim w latach 1939–1945 został profesor Stanisław Herbst, zaś recenzentem był Szaflik, który w 1970 obronił habilitację. Do obrony pracy magisterskiej doszło w czerwcu 1971 w prywatnym mieszkaniu promotora, gdyż w tym czasie prof. Herbst chorował. Egzamin zakończył się po dwóch godzinach wynikiem bardzo dobrym dla Janusza Gmitruka, który został magistrem historii^[5]. Praca magisterska została nagrodzona w konkursach historycznych oraz została opublikowana w formie artykułu w 14. numerze z 1972 „Roczników Dziejów Ruchu Ludowego”^[5].

Praca naukowa i zawodowa

Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, którego dr Gmitruk jest dyrektorem

Należał do ZMW^[6]. Podczas studiów – w 1970 – został członkiem Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego^[5]. Od 1 października 1971 był zatrudniony w Zakładzie Historii Ruchu Ludowego Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Komitetu Ludowego (od 1990 Naczelnego Komitetu Polskiego Stronnictwa Ludowego). W tej placówce naukowej doszedł do stanowiska wicedyrektora, a następnie dyrektora (jest urlopowany)^[5]. W zakładzie zajął się Archiwum Ikonograficznym – wśród weteranów ruchu ludowego oraz ich rodzin zbierał fotografie, które opisywał, spisywał relacje oraz namawiał rozmówców do pisania wspomnień. Współpracował m.in. z komendantem głównym Batalionów Chłopskich generałem Franciszkiem Kamińskim, jak również Józefem Abramczykiem, Eugeniuszem Fąfarą, Stanisławem Jagiełłą, Piotrem Pawliną, Antonim Piwowarczykiem, Czesławem Ponieckim i Janem Sońtą^[7]. Konsekwencją zgłębiania wiedzy i prowadzonej przezeń działalności archiwalnej była rozprawa doktorska Konspiracyjny Ruch Oporu na Kielecczyźnie 1939–1945, obroniona w roku 1979 na Uniwersytecie Warszawskim pod kierunkiem profesora Józefa Szaflika. W następnym roku ukazała się ona drukiem w Ludowej Spółdzielni Wydawniczej^[7].

Pracę w ZHRL, a później w MHPRL łączył z działalnością dydaktyczno-naukową, współpracując z uczelniami na Podlasiu oraz Uniwersytetem Przyrodniczo-Humanistycznym w Siedlcach^[8]. W tym też czasie był współorganizatorem i organizatorem wystaw. W ich organizacji wspierali go m.in. naukowcy Aleksander Łuczak i Kazimierz Przybysz oraz polityk ZSL Jerzy Szymanek^[7]. Uczestniczył w pracach Zespołu do Spraw Martyrologii Wsi Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce. Działał również w Komitecie Organizacyjnym Budowy Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskich w Michniowie. Z inicjatywy Gmitruka w owym mauzoleum zorganizowano stałą wystawę pt. Gdy płonęły niebo i ziemia^[9].

Janusz Gmitruk brał udział w działaniach, które doprowadziły do powstania w roku 1984 Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie. Nad przyszłym kształtem tej placówki współpracował z pełnomocnikiem prezesa ZSL Romana Malinowskiego do spraw organizacji tego muzeum – doktorem Józefem Fajkowskim, który następnie został pierwszym dyrektorem placówki. Z okazji uroczystego otwarcia muzeum w roku 1985, doktor Gmitriuk wspólnie z doktorem Sałkowskim zorganizowali pierwszą wystawę poświęconą 90. rocznicy powstania Polskiego Ruchu ludowego, która była eksponowana w Państwowym Muzeum Etnograficznym; zaś na otwarcie siedziby Muzeum w Żółtej Karczmie Janusz Gmitruk wraz zespołem przygotował wystawę pt. Bataliony Chłopskie (1940–1944)^[10].

Od 1988 do 1989 dr Gmitruk był zastępcą dyrektora ZHRL^[10]. W dniach 26–27 listopada 1989 roku w Warszawie odbył się XI Nadzwyczajny Kongres Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego, na którym podjęto uchwałę o zakończeniu działalności politycznej ZSL oraz o powołaniu Polskiego Stronnictwa Ludowego „Odrodzenie”, które przejęło całe mienie ZSL^[11]. 1 stycznia 1990 roku kierownictwo nowej partii powołało Janusza Gmitruka na stanowisko dyrektora Zakładu Historii Ruchu Ludowego. Dyrektor Gmitruk zabezpieczył zbiory i przygotował je do dalszego udostępniania badaczom dziejów Polski oraz polskiego ruchu ludowego. Dzięki jego zręczności – zarówno organizacyjnej, jak i politycznej – oraz sile tradycji ruchu ludowego ZHRL przetrwał kolejne zmiany personalne i perturbacje polityczne^[10]. W dniu 5 maja 1990 odbył się Kongres Jedności Polskiego Stronnictwa Ludowego, na którym Polskie Stronnictwo Ludowe „Odrodzenie”, Polskie Stronnictwo Ludowe (wilanowskie) oraz część PSL „Solidarność” utworzyły jednolite Polskie Stronnictwo Ludowe^[12]. Janusz Gmitruk, będąc dyrektorem ZHRL, przez wiele lat uczestniczył w posiedzeniach Naczelnego Komitetu Wykonawczego i Rady Naczelnej PSL z głosem doradczym, wchodził w skład zespołu ekspertów PSL, jak również był doradcą w klubie parlamentarnym PSL^[13].

Od 1992 roku jest redaktorem naczelnym „Roczników Dziejów Ruchu Ludowego”^[14][15].

Z dniem 3 września 1997 minister kultury i sztuki Zdzisław Podkański powołał Janusza Gmitruka na stanowisko dyrektora Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w ramach pięcioletniego kontraktu^[16] (później kilka razy odnawianego). Muzeum zostało jednostką organizacyjną samorządu województwa mazowieckiego^[17]. Gmitruk jednocześnie objął funkcję redaktora naczelnego periodyku „Rocznik Historyczny Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego”. Nowy dyrektor odmłodził kadrę pracowników, a sama instytucja zmieniła formułę działalności i otworzyła się na nowe środowiska naukowe. Dzięki tym zmianom, w muzeum jako placówce naukowo-badawczej, pracownicy mogli realizować swoje ambicje naukowe przygotowując dysertacje doktorskie i uzyskując stopnie doktora habilitowanego. W MHPRL zaczęto publikować prace badawcze, książki i artykuły naukowe oraz organizować wystawy. Dzięki temu placówka stała się liczącym się ośrodkiem wydawniczym w kraju. Skupiając różne towarzystwa, instytucja pełni też rolę Ludowego Centrum Muzealnego^[16].

Janusz Gmitruk jest członkiem, a od roku 2008 prezesem zarządu Ludowego Towarzystwa Naukowo-Kulturalnego^[6].

W kręgu zainteresowań oraz tematów badawczych dr. Gmitruka są: martyrologia wsi polskiej w latach 1939–1945, Polskie Państwo Podziemne, Bataliony Chłopskie, chłopski ruch oporu po II wojnie światowej oraz dzieje wiejskiego ruchu młodzieżowego^[6].

Praca społeczna

Przez 10 lat pełnił funkcję ławnika w Sądzie Rejonowym w Warszawie^[18]. Był wieloletnim członkiem Rady Pracowniczej w NK ZSL i z jej ramienia przez 13 lat (do transformacji ustrojowej w roku 1989) pełnił funkcję przewodniczącego Kasy Zapomogowo-Pożyczkowej^[19]. Od roku 1992 współpracuje z Zarządem Głównym Związku Ochotniczych Straży Pożarnych, gdzie jest członkiem prezydium i wiceprzewodniczącym Komisji Historycznej oraz pełni funkcję współredaktora periodyku tego gremium – „Zeszytów Historycznych ZG ZOSP”^[20].

Kontrowersje

W 2013 sąd lustracyjny orzekł wobec Janusza Gmitruka pięcioletni zakaz pełnienia funkcji publicznych i prawa wybieralności m.in. do Sejmu, uznając, że w 2007 złożył fałszywe oświadczenie lustracyjne, w którym zataił współpracę ze Służbą Bezpieczeństwa w latach 1974–1980^[21]. W inwentarzu archiwalnym Instytutu Pamięci Narodowej znajduje się jego teczka jako Tajnego Współpracownika o pseudonimie „XX-24”^[22]. O współpracę z SB oskarżył dr. Gmitruka m.in. prof. Andrzej Friszke wskazując, że ten swoim donosem utrudnił mu karierę naukową^[23][24].

Życie prywatne

W młodości grał w piłkę nożną i siatkówkę. Jego pasją jest fotografia (w marcu 1968 został pobity przez funkcjonariuszy ZOMO, kiedy próbował dokumentować aparatem zajścia na uczelni) i jazda na nartach w polskich Tatrach^[4]. Interesuje się również sztuką, malarstwem oraz architekturą ogrodu^[25].

Janusz Gmitruk z małżonką Beatą mają dorosłych synów Przemysława i Pawła^[26].

Publikacje

Jest autorem artykułów, które zostały opublikowane w takich pismach jak m.in.: „Jutro Polski” „Mówią Wieki”, „Polityka”, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego”, „Rocznik Historyczny Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego”, „Strażak”, „Tygodnik Kulturalny”, „Wieści”, „Zielony Sztandar”^[6] oraz publikacji książkowych m.in.:

• Konspiracyjny Ruch Oporu na Kielecczyźnie 1939–1945, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa, 1980, s.382, ISBN 83-205-3116-0
• Gniewnie szumiał las. Wspomnienia leśników polskich 1939–1945 (wybór i opracowanie J. Gmitruk, W. Lipko, P. Matusak), Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1982, s. 446, ISBN 83-11-06706-6
• Kalendarium działalności bojowej Batalionów Chłopskich 1940–1945 (wraz z P. Matusakiem, J. Nowakiem), Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa, 1983, s. 757, ISBN 83-205-3448-8
• Konspiracyjny ruch ludowy na Kielecczyźnie 1939–1945, LSW, Warszawa, 1985, s.382, ISBN 83-205-3116-0 (wyd. 2)
• Bataliony Chłopskie (wraz z P. Matusakiem, W. Wojdyłą), Wojskowy Instytut Historyczny im. Wandy Wasilewskiej, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1987, s. 477, ISBN 83-11-07368-6
• Polski ruch ludowy w publikacjach LSW, LSW, Warszawa, 1987, s. 35
• Żołnierze żelaznych szlaków. Wspomnienia polskich kolejarzy 1939–1945 (wybór i opracowanie J. Gmitruk, K. Komorowski, P. Matusak), Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa, 1988, s. 615, ISBN 83-11-07507-7
• W kraju i na emigracji. Materiały z londyńskiego archiwum ministra prof. Stanisława Kota (1939–1943) (wybór i opracowanie J. Gmitruk, Z. Hemmerling, J. Sałkowski), Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa, 1989, s. 366, ISBN 83-205-4029-1
• Sto lat ruchu ludowego. 1895–1995, Polskie Stronnictwo Ludowe. Wydział Organizacyjno–Informacyjny Naczelnego Komitetu Wykonawczego, Warszawa, 1995, s. 24
• Z ziemi sowieckiej – z domu niewoli. Relacje, raporty, sprawozdanie z londyńskiego archiwum prof. Stanisława Kota (wybór i opracowanie J. Gmitruk, Z. Hemmerling, J. Sałkowski), Ludowe Towarzystwo Naukowo–Kulturalne, Warszawa, 1995, s. 191, ISBN 83-905337-0-7
• Chłop potęgą jest i basta, Polskie Stronnictwo Ludowe. Wydział Organizacyjno–Informacyjny Naczelnego Komitetu Wykonawczego, Warszawa, 1996, s. 20, ISBN 83-905977-4-8
• Materiały do bibliografii martyrologii wsi polskiej w latach 1939–1945, Zakład Historii Ruchu Ludowego, Fundacja „Polsko–Niemieckie Pojednanie”, Warszawa, 1996, s. 33
• Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich. Materiały konkursowe Tom 1 (przedmowa I. Kostrowicka, wybór i opracowanie A. Budzyński, J. Gmitruk), „Aral-Dimax”, Warszawa, 1996, s. 312, ISBN 83-906938-0-1
• Prawda o sanacji w raporcie generała Zygmunta Platowskiego, Polskie Stronnictwo Ludowe. Wydział Organizacyjno–Informacyjny Naczelnego Komitetu Wykonawczego, Warszawa, 1996, s. 64, ISBN 83-905977-0-5
• Stanisław Mikołajczyk. (1901–1966) (wraz z D. Pasiak), Polskie Stronnictwo Ludowe. Wydział Organizacyjno–Informacyjny Naczelnego Komitetu Wykonawczego, Warszawa, 1996, s. 19, ISBN 83-905977-5-6
• Stanisław Mikołajczyk – premier RP [Rzeczypospolitej Polskiej] w Londynie, Polskie Stronnictwo Ludowe. Wydział Organizacyjno–Informacyjny Naczelnego Komitetu Wykonawczego, Warszawa, 1996, s. 28, ISBN 83-87432-00-8
• Sto lat ruchu ludowego. Tradycja i współczesność, Wydział Organizacyjno–Informacyjny NKW PSL, Warszawa, 1996, s. 25, ISBN 83-905977-2-1
• Doświadczenia wyborcze ruchu ludowego, Polskie Stronnictwo Ludowe. Wydział Organizacyjno–Informacyjny Naczelnego Komitetu Wykonawczego, Warszawa, 1997, s. 27, ISBN 83-905977-6-4
• Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich. Materiały konkursowe, nagrody i wyróżnienia Tom 2 (wybór i opracowanie A. Budzyński, J. Gmitruk), Ludowe Towarzystwo Naukowo–Kulturalne, Warszawa, 1997, s. 302, ISBN 83-905337-3-1
• Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich. Materiały konkursowe, nagrody i wyróżnienia Tom 3 (wybór i opracowanie A. Budzyński, J. Gmitruk), LTNK, Warszawa, 1997, s. 293, ISBN 83-905337-4-X
• Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich. Materiały konkursowe, nagrody i wyróżnienia Tom 4 (wybór i opracowanie A. Budzyński, J. Gmitruk), Instytut Gospodarstwa Społecznego SGH, Warszawa, 1998, s. 315, ISBN 83-906938-2-8
• Płonęły niebo i ziemia. Mauzoleum Walki i Męczeństwa Wsi Polskiej w Michniowie (wraz z L. Kaczanowskim), MHPRL, Warszawa, Michnów, 1998, s. 98, ISBN 83-87838-03-9
• Rota (wraz z J. Mazurkiem), MHPRL, Warszawa, 1998, s. 118, ISBN 83-903243-8-5
• Z myślą o Niepodległej 1918–1998, MHPRL, Warszawa, 1998, s. 24, ISBN 83-87838-07-1
• Bataliony Chłopskie, Seria: Polska Walcząca. Historia Polskiego Państwa Podziemnego, Edipresse–Kolekcja, Bellona, Warszawa, 1999, s. 63, ISBN 978-83-7989-374-4 (E–K), ISBN 978-83-11-13600-7 (B)
• Działalność władz okupacyjnych na terytorium Rzeczypospolitej w okresie 1 IX 1939 – 1 XI 1940. Raport z archiwum politycznego prof. Stanisława Kota (wstęp, wybór i opracowanie J. Gmitruk, J. Mazurek), MHPRL, Warszawa, 1999, s. 263, ISBN 83-87838-02-0
• Kongres Polskiego Stronnictwa Ludowego. 19–21 styczeń 1946 r. (stenogramy) (wstęp, wybór i opracowanie J. Gmitruk, J. Mazurek), MHPRL, Warszawa, 1999, s. 254, ISBN 83-87838-20-9
• Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich. Materiały konkursowe Tom 5 (wybór i opracowanie A. Budzyński, J. Gmitruk), LTNK, Warszawa, 1999, s. 302, ISBN 83-905337-5-8
• Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich. Materiały konkursowe Tom 6 (wybór i opracowanie A. Budzyński, J. Gmitruk), LTNK, Warszawa, 1999, s. 295, ISBN 83-905337-7-4
• Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich. Materiały konkursowe Tom 7 (wybór i opracowanie A. Budzyński, J. Gmitruk), LTNK, Warszawa, 1999, s. 317, ISBN 83-905337-8-2
• Racławice – historia i współczesność (wraz z J. Mazurkiem, MHPRL, Warszawa, 1999, s. 72, ISBN 83-87838-14-4
• Stanisław Mikołajczyk 1901–1966. Ludowiec, mąż stanu, polityk, MHPRL, Warszawa, 1999, s. 70, ISBN 83-87838-12-8
• Bataliony Chłopskie 1940–1945, MHPRL, Warszawa, 2000, s. 168, ISBN 83-87838-27-6
• Dokumenty fałszerstw wyborczych w Polsce w roku 1947. Memoriał Polskiego Stronnictwa Ludowego w sprawie wyborów w Polsce, złożony wraz z załącznikami w dniu 18 grudnia 1946 roku ambasadorom Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Związku Sowieckiego w Warszawie (wstęp i opracowanie M. Adamczyk, J. Gmitruk), MHPRL, Wszechnica Świętokrzyska, Warszawa, Kielce, 2000, s. 248, ISBN 83-87838-25-X, ISBN 83-909745-9-2
• Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich. Materiały konkursowe Tom 8 (wybór i opracowanie A. Budzyński, J. Gmitruk), LTNK, Warszawa, 2000, s. 316, ISBN 83-905337-9-0
• Polonia brazylijska w piśmiennictwie polskim. Antologia (wstęp, wybór i opracowanie J. Gmitruk, J. Mazurek, I. Klarner-Kosińska), MHPRL, Warszawa, 2000, s. 363, ISBN 83-87838-21-7
• Święto Ludowe 2000, MHPRL, Warszawa, 2000, s. 40, ISBN 83-87838-32-2
• W chłopie żyje i odradza się naród... Rok Reymontowski, MHPRL, Warszawa, 2000, s. 47, ISBN 83-87838-33-0
• Herman Lieberman, Stanisław Mikołajczyk – zmagania z totalitaryzmem, MHPRL, Warszawa, 2001, s. 36, ISBN 83-87838-49-7
• Jan Gruszka „Bartos”. Życie i działalność. Artykuły, wspomnienia, dokumenty (wybór i opracowanie J. Gmitruk, A. Indraszczyk), MHPRL, Warszawa, 2001, s. 165, ISBN 83878338527
• Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich. Materiały konkursowe Tom 9 (wybór i opracowanie A. Budzyński, J. Gmitruk), LTNK, Warszawa, 2001, s. 304, ISBN 83-915735-0-8
• Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich. Materiały konkursowe Tom 10 (wybór i opracowanie A. Budzyński, J. Gmitruk), LTNK, Warszawa, 2001, s. 307, ISBN 83-915735-1-6
• Skazani na zagładę. Jeńcy i partyzanci radzieccy a Bataliony Chłopskie 1941–1945, MHPRL, Warszawa, 2001, s. 115, ISBN 83-87838-37-3
• Ziemia czerwieńska pod okupacją niemiecką. Czerwiec 1941 – czerwiec 1943 (S. Mękarski pod pseudonimem Józef Rudnicki, opracowanie naukowe J. Gmitruk, A. Koseski, Wyższa Szkoła Humanistyczna, MHPRL, Pułtusk, Warszawa, 2001, s. 169, ISBN 83-87838-54-3, ISBN 83-88067-61-3
• Żywią i bronią. O historii i tradycjach ruchu ludowego, MHPRL, Warszawa, 2001, s. 127, ISBN 83-87838-41-1
• Dariusz Stanisława Mikołajczyka prowadzony przez Marię Hulewiczową (M. Hulewiczowa, wstęp i opracowanie M. Adamczyk, J. Gmitruk), MHPRL, WŚ, Warszawa, Kielce, 2002, s. 104, ISBN 83-88274-70-8
• Dokumenty fałszerstw wyborczych w Polsce w roku 1947. Drugi memoriał Polskiego Stronnictwa Ludowego złożony wraz z załącznikami w dniu 18 stycznia 1947 roku ambasadorom Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Związku Sowieckiego w Warszawie (wstęp i opracowanie M. Adamczyk, J. Gmitruk), MHPRL, WŚ, Warszawa, Kielce, 2002, s. 284, ISBN 83-87838-53-5, ISBN 83-88274-80-5
• Komunikaty Polskiego Stronnictwa Ludowego 1946–1947 (pod red. M. Adamczyka, J. Gmitruka, J. Mazurka), MHPRL, Wś, Warszawa, Kielce, 2002, s. 668, ISBN 83-87838-60-8, ISBN 83-88274-21-X
• Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich. Materiały konkursowe Tom 11 (wybór i opracowanie A. Budzyński, J. Gmitruk), LTNK, Warszawa, 2002, s. 310, ISBN 83-915735-2-4
• Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich. Materiały konkursowe Tom 12 (wybór i opracowanie A. Budzyński, J. Gmitruk), LTNK, Warszawa, 2002, s. 315, ISBN 83-915735-3-2
• Tajne raporty z Jugosławii (wraz z A. Gizą), LSW, MHPRL, Warszawa, 2002, s. 138, ISBN 83-205-4769-5, ISBN 83-87838-63-2
• Walka o pieniądze (1939–1956) (wraz z M. Adamczykiem), MHPRL, WŚ, Warszawa, Kielce, 2002, s. 79, ISBN 83-87838-43-8, ISBN 83-88274-65-1
• Dariusz Stanisława Mikołajczyka prowadzony przez Stefanię Liebermanową. 13 XII 1944 – 14 VI 1945 ( S. Liebermanowa, S. Mikołajczyk, wstęp i opracowanie J. Gmitruk, A. Paczkowski), LSW, MHPRL, Warszawa, 2003, s. 109, ISBN 83-205-4776-8, ISBN 83-87838-64-0
• Ku zwycięstwu. Konspiracyjny ruch ludowy na kielecczyźnie 1939–1945, MHPRL, WŚ, Warszawa, Kielce, 2003, s. 439, ISBN 83-87838-77-2, ISBN 83-88274-51-1 (3 wyd., zm. i popr.)
• Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich. Materiały konkursowe Tom 13 (wybór i opracowanie A. Budzyński, J. Gmitruk), LTNK, Warszawa, 2003, s. 312, ISBN 83-915735-5-9
• Powstanie Zamojskie, MHPRL, Warszawa, 2003, s. 203, ISBN 83-87838-69-1
• Ruch ludowy w Polsce. Zarys dziejów, MHPRL, Warszawa, 2003, s. 112, ISBN 83-87838-67-5
• Święto ludowe w panoramie dziejów ruchu ludowego (wybór i opracowanie), MHPRL, Warszawa, 2003, s. 72, ISBN 83-87838-74-8
• Z Polski do Brazylii. (Wspomnienia z lat 1916–1937) (J. Krawczyk, wstęp i opracowanie J. Gmitruk, J. Mazurek), MHPRL, Warszawa, 2003, s. 322, ISBN 83-87838-71-3
• Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego. Historia, zbiory, ekspozycje (wraz z J. Mazurkiem, K. Sikorą), MHPRL, Warszawa, 2004, s. 240, ISBN 83-87838-92-6
• Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich. Materiały konkursowe Tom 14 (wybór i opracowanie A. Budzyński, J. Gmitruk), MHPRL, Warszawa, 2004, s. 402, ISBN 83-915735-8-3
• Pamiętniki nowego pokolenia chłopów polskich. Materiały konkursowe Tom 15 (wybór i opracowanie A. Budzyński, J. Gmitruk), MHPRL, Warszawa, 2004, s. 403, ISBN 83-915735-9-1
• Polonia argentyńska w piśmiennictwie polskim. Antologia (wstęp, wybór i opracowanie M. Bryszewska, J. Gmitruk, J. Mazurek), MHPRL, Buenos Aires, Warszawa, 2004, s. 509, ISBN 83-87838-85-3
• Pro memoria (1941–1944). Raporty Departamentu Informacji Delegatury Rządu RP na Kraj o zbrodniach na narodzie polskim (wybór i opracowanie J. Gmitruk, A. Indraszczyk, A. Koseski), Oficyna Wydawnicza Aspra–JR, MHPRL, Wyższa Szkoła Humanistyczna im. Aleksandra Gieysztora, Warszawa, Pułtusk, 2004/2005, s. 686, ISBN 83-89964-07-4 Aspra–JR, ISBN 83-60093-00-8 MHPRL, ISBN 83-89709-22-8
• Tradycja kościuszkowska w ruchu ludowym (wraz z J. Mazurkiem), MHPRL, Warszawa, 2004, s. 87, ISBN 83-87838-90-X
• Ziemie Zachodnie. Październik 1942 – czerwiec 1944. Raporty Sekcji Zachodniej Delegatury Rządu na Kraj o sytuacji ludności polskiej i polityce okupanta niemieckiego (wybór i opracowanie M. Adamczyk, J. Gmitruk, W. Ważniewski), Oficyna Wydawnicza Aspra–JR, Warszawa, 2004, s. 703, ISBN 83-88274-27-9, ISBN 83-89964-03-1
• Zjednoczone Stronnictwo Ludowe 1949–1989, MHPRL, Warszawa, 2004, s. 189, ISBN 83-87838-94-2
• A Polska winna trwać wiecznie... 110 lat działalności polskiego ruchu ludowego (oprac. red. D. Pasiak-Wąsik), MHPRL, Warszawa, 2005, s. 95, ISBN 83-60093-08-3
• Dorobek edytorski Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego w Warszawie 1984-2004, MHPRL, Warszawa, 2005, s.231, ISBN 83-87838-91-8
• Porozumienia społeczne 1980-1981 (wybór i opracowanie J. Gmitruk, J. Sałkowski), Oficyna Wydawnicza Aspra–JR, MHPRL, Warszawa, 2005, s. 119, ISBN 83-60093-03-2, ISBN 83-89964-40-6
• Sprawcy klęski wrześniowej przed sądem historii. Dokumenty komisji badawczych władz polskich na emigracji (wybór i opracowanie M. Adamczyk, J. Gmitruk), Oficyna Wydawnicza Aspra–JR, Warszawa, 2005, s. 316, ISBN 83-60093-06-7, ISBN 83-88274-97-X, ISBN 83-89964-50-3
• Wspomnienia wileńskie (1939-1940) (A. Jałbrzykowski, wstęp, oprac. tekstu, przypisy J. Gmitruk, J. Mazurek), Oficyna Wydawnicza Aspra–JR, MHPRL, Warszawa, 2005, s. 191, ISBN 83-60093-04-0, ISBN 83-89964-48-1
• Ziemie Wschodnie. Raporty Biura Wschodniego Delegatury Rządu na Kraj 1943-1944 (wstęp, wybór i oprac. M. Adamczyk, J. Gmitruk, A. Koseski), Oficyna Wydawnicza Aspra–JR, Pułtusk, Warszawa, 2005, s. 242, ISBN 83-89709-42-2, ISBN 83-89964-53-8
• Gawędy legionowe. 3 Dywizja Piechoty we Francji (T. Zieleniewski, wstęp, oprac. nauk. J. Gmitruk, J. Mazurek), MHPRL, Oficyna Wydawnicza Aspra–JR, Warszawa, 2006, s. 199, ISBN 83-60093-17-2
• Gawędy o krajach i ludziach (A. Jałbrzykowski, wstęp, oprac. tekstu, przypisy J. Gmitruk, J. Mazurek), Instytut Studiów Iberyjskich i Iberoamerykańskich Uniwersytetu Warszawskiego, MHPRL, Warszawa, 2006, s. 254, ISBN 83-60093-14-8, ISBN 83-920190-6-7 (wyd. 3 uzup. i popr.)
• Historyczny Kongres Polskiego Stronnictwa Ludowego 19–21 stycznia 1946 r. (wybór, wstęp i oprac. J. Gmitruk, J. Mazurek), MHPRL, Warszawa, 2006, s. 62, ISBN 83-60093-12-1
• Stosunki polsko–czesko–słowackie 1918–2005 (pod red. J. Gmitruka, A. Stawarza), MHPRL, Warszawa, 2006, s. 319, ISBN 83-60093-25-3, ISBN 978-83-60093-25-2
• Bądźcie solidarni! Wielki Strajk Chłopski 1937 r. (pod red. J. Gmitruka, D. Pasiak-Wąsik), MHPRL, Warszawa, 2007, s. 216, ISBN 978-83-60093-40-5
• Na wozie i pod wozem (Z. Chomętowska, wstęp i oprac. nauk. J. Gmitruk, J. Mazurek, wspomnienie o Z. Chomętowskiej Emilia Borecka), MHPRL, Warszawa, 2007, s. 183, ISBN 978-83-60093-30-6
• Rola dziejowa Stanisława Mikołajczyka, MHPRL, Warszawa, 2007, s. 81, ISBN 978-83-60093-44-3
• Drogi ludowców do Niepodległej, MHPRL, Warszawa, 2008, s. 68, ISBN 978-83-60093-73-3
• Polska prasa niezależna (1976-1990). Bibliografia, katalog (wraz z M. Adamczykiem), WŚ, MHPRL, Kielce, Warszawa, 2008, s. 185, ISBN 978-83-60093-52-8, ISBN 978-83-88274-73-2
• Panteon Chłopów Polskich na Ziemi Świętokrzyskiej (wraz z S. Durlejem), Oddział Kielecki LTNK, Kielce, 2008, s. 155, ISBN 978-83-60093-65-8, ISBN 978-83-88161-26-1
• Rota (wraz z J. Mazurkiem), MHPRL, Warszawa, 2008, s. 144, ISBN 978-83-60093-60-3 (wyd. 2 popr. i uzup.)
• Stefan Skoczylas 1918-1945 (biografia dowódcy BCh na Podlasiu), MHPRL, Warszawa, 2008, s. 130, ISBN 978-83-60093-68-9
• Symbole ruchu ludowego, MHPRL, Warszawa, 2008, s. 44, ISBN 978-83-60093-72-6
• Zbrodnie hitlerowskie na wsi polskiej w latach 1939–1945. Wspomnienia, pamiętniki i relacje (w oprac. red. S. Durleja, J. Gmitruka), Oddział Kielecki LTNK, Kielce, Warszawa, 2008, s. 462, ISBN 978-83-60093-50-4, ISBN 978-83-85953-43-2, ISBN 978-83-88161-23-0
• Jan Piekałkiewicz. Bohater zapomniany, MHPRL, Warszawa, 2009, s. 161, ISBN 978-83-60093-36-8
• Zygmunt Rumel. Żołnierz nieznany, MHPRL, Warszawa, 2009, s. 144, ISBN 978-83-60093-92-4
• Maria Hulewiczowa. Sekretarka Stanisława Mikołajczyka (J. Gmitruk, M. Przymanowska, tłumaczenie M. Studniarek), MHPRL, Warszawa, 2010, s. 275, ISBN 978-83-62171-76-7
• Partie chłopskie i ludowe w Polsce i Europie Środkowo–Wschodniej (1989–2009) (pod red. J. Gmitruka, A. Indraszczyka, S. Stępki), MHPRL, WNH SGGW, Warszawa, 2010, s. 359, ISBN 978-83-62171-80-4, ISBN 978-83-7583-191-7
• Ruch ludowy. Tradycja i polityka (wraz z J. Jachymkiem, A. Łuczakiem, MHPRL, Warszawa, 2010, s. 170, ISBN 978-83-62171-48-4
• Stanisław Mikołajczyk w dokumentach aparatu bezpieczeństwa. Tom 1. Działalność w latach 1945–1947 (wstęp J. Gmitruk, wybór dok. W. Bagieński, F. Dąbrowski, F. Gryciuk), Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Warszawa, 2010, s. 835, ISBN 978-83-7629-147-5
• Ostmark. Wspomnienia Polaków z robót przymusowych w Austrii w latach 1939–1945 (wybór relacji J. Gmitruk), Fundacja „Polsko–Niemieckie Pojednanie”, MHPRL, Warszawa, 2011, s. 359, ISBN 978-83-62171-97-2, ISBN 978-83-930100-6-6
• Młodzi idą! Polski ruch młodowiejski. Tom 1, 1911–1948 (pod red. J. Gmitruka i D. Pasiak–Wąsik), MHPRL, Warszawa, 2011, s. 312, ISBN 978-83-62171-93-4
• Powstanie Warszawskie w dokumentach i wspomnieniach ludowców (opr. M. Adamczyk, J. Gmitruk), WŚ, MHPRL, Kielce, Warszawa, 2011, s. 314, ISBN 978-83-62171-41-5, ISBN 978-83-88274-94-7
• Berlin. Wspomnienia Polaków z robót przymusowych w stolicy III Rzeszy w latach 1939–1945 (wybór relacji J. Gmitruk, pod red. E Kubaczyk), Fundacja „Polsko–Niemieckie Pojednanie”, MHPRL, Warszawa, 2012, s. 365, ISBN 978-83-62171-02-6, ISBN 978-83-930100-7-3
• Byliśmy, jesteśmy, będziemy. O ruchu ludowym w Polsce, MHPRL, Warszawa, 2012, s. 128, ISBN 978-83-62171-71-2
• Historia militaris Polonica (pod red. J. Gmitruka, W. Włodarkiewicza), MHPRL, Warszawa, 2012, s. 268, ISBN 978-83-62171-23-1
• Partie i ruchy chłopskie i ludowe w Europie wobec problemów współczesności. Ziemia, rolnictwo, bezpieczeństwo (pod red. J. Gmitruka, A. Indraszczyka, S. stępki), MHPRL, WNH SGGW, Warszawa, 2012, s. 252, ISBN 978-83-62171-67-5, ISBN 978-83-7583-402-4
• Polskie Państwo Podziemne w depeszach do rządu RP Stanisława Mikołajczyka w Londynie 1943–1944 (wstęp, wybór i oprac. nauk. M. Adamczyk, J. Gmitruk), WŚ, MHPRL, Kielce, Warszawa, 2012, s. 223, ISBN 978-83-62171-82-8, ISBN 978-83-62718-20-7
• Stosunki polityczne, wojskowe i gospodarcze Rzeczypospolitej Polskiej i Związku Radzieckiego w okresie międzywojennym (pod red. J. Gmitruka, W. Włodarkiewicza), MHPRL, UP–H, Warszawa, Siedlce, 2012, s. 346, ISBN 978-83-62171-75-0, ISBN 978-83-62447-09-1
• Wieś i ruch ludowy w Polsce i w Europie. Tom 1. W kręgu historii i tradycji (pod red. nauk. J. Gmitruka, A. Indraszczyka), MHPRL, WNH SGGW, Warszawa, 2012, s. 786, ISBN 978-83-62171-54-5, ISBN 978-83-7583-332-4
• Chłopska Zamojszczyzna 1942–1944, MHPRL, Warszawa, 2013, s. 202, ISBN 978-83-7901-000-4
• Kolęda Polska (wraz z T. Skoczkiem),MHPRL, Muzeum Niepodległości, Warszawa, 2013, s. 95, ISBN 978-83-62171-66-8, ISBN 978-83-62235-39-1
• Powstanie styczniowe w legendzie, historiografii i sztuce (wraz z T. Skoczkiem), MHPRL, MN, Warszawa, 2013, s. 125, ISBN 978-83-62235-52-0, ISBN 978-83-7901-022-6
• Partie i ruchy chłopskie i ludowe w Europie wobec problemów współczesności. Państwo - forma, rola i zadania (pod red. J. Gmitruka, A. Indraszczyka, S. stępki), MHPRL, WNS SGGW, Warszawa, 2014, s. 219, ISBN 978-83-7583-598-4, ISBN 978-83-7901-052-3
• Polska pastorałka (wraz z T. Skoczkiem), MHPRL, MN, Warszawa, 2014, s. 161, ISBN 978-83-62235-56-8, ISBN 978-83-7901-029-5
• Wspomnienia z lat okupacji (A. Chętnik, wybór i oprac. M. Adamczyk, J. Gmitruk), MHPRL, WŚ, Warszawa, Kielce, 2014, s. 332, ISBN 978-83-62718-60-3, ISBN 978-83-7901-045-5
• Bataliony Chłopskie i konspiracyjne organizacje ruchu ludowego, Edipresse-Kolekcje, Bellona, Warszawa, 2015, s. 63, ISBN 978-83-11-13600-7, ISBN 978-83-7989-368-3, ISBN 978-83-7989-374-4
• W jedności siła. 120 lat polskiego ruchu ludowego, MHPRL, Warszawa, 2015, s. 243, ISBN 978-83-7901-070-7
• Historia i tradycje ruchu ludowego. Tom 1. Ideologia, polityka i jej kreatorzy (red. nauk. J. Gmitruk, A. Indraszczyk), MHPRL, LTN-K, WŚ, Warszawa, Kielce, 2016, s. 600, ISBN 978-83-60776-12-4, ISBN 978-83-62718-88-7 (WŚ), ISBN 978-83-7901-101-8 (MHPRL)
• Historia i tradycje ruchu ludowego. Tom 2. Oświata, prasa, sport, historia (red. nauk. J. Gmitruk, A. Indraszczyk), MHPRL, LTN-K, WŚ, Warszawa, Kielce, 2016, s. 548, ISBN 978-83-60776-13-1, ISBN 978-83-62718-92-4 (WŚ), ISBN 978-83-7901-102-5 (MHPRL)
• Inspiracje Feliksa Mostowicza. W 80. rocznicę deportacji ludności polskiej do Kazachstanu (praca zbiorowa pod red. J. Gmitruka, T. Skoczka, J. Załęczny), MN, MHPRL, Warszawa, 2016, s. 211, ISBN 978-83-62235-82-7, ISBN 978-83-7901-086-8
• Nad głowami zielenią powiały sztandary... Nowosielce 1936, (wraz z D. Pasiak-Wąsik), MHPRL, Warszawa, 2016, s. 115, ISBN 978-83-7901-098-1
• Na rozkaz sumienia. Bataliony Chłopskie 1940-1945, MHPRL, Warszawa, 2016, s. 331, ISBN 978-83-7901-100-1
• Od zamachu majowego do procesu brzeskiego, MHPRL, Warszawa, 2016, s. 60, ISBN 978-83-7901-096-7
• Źródła wiecznego trwania. Państwo, Kościół, kultura, wieś (J. Gmitruk, red. Z. Judycki, T. Skoczek), Wydawnictwo Muzeum Niepodległości, Warszawa, 2016, s. 118, ISBN 978-83-62235-93-3
• Adam Chętnik. Patriota, uczony, społecznik, polityk (red. nauk. J. Gmitruk), MHPRL, Warszawa, 2017, s. 388, ISBN 978-83-7901-133-9
• Demokracja jako czynnik rozwoju społeczeństwa, MHPRL, Warszawa, 2017, s. 101, ISBN 978-83-7901-130-8
• Insurekcja kościuszkowska i jej naczelnik. W legendzie, historiografii i sztuce (wraz z T. Skoczkiem), MHPRL, MN, Warszawa, 2017, s. 2017, s. 92, ISBN 978-83-65439-10-9, ISBN 978-83-7901-113-1 (MHPRL)
• Kalendarium II wojny światowej (wraz z P. Matusakiem, T. Rawskim), MHPRL, Oficyna Wydawnicza Aspra–JR, Warszawa, 2017, s. 1038, ISBN 978-83-7901-125-4 (MHPRL), ISBN 978-83-7545-778-0
• Ludowy Związek Kobiet, MHPRL, Warszawa, s. 107, ISBN 978-83-7901-115-5
• Wincenty Witos – współtwórca Niepodległej (J. Gmitruk, red. nauk. T. Soczek), MN, Warszawa, 2017, s. 141, ISBN 978-83-65439-20-8
• Witosowe przesłania (wstęp i wybór J. Gmitruk), MHPRL, Warszawa, 2017, s. 96, ISBN 978-83-7901-138-4
• Z kolędą przez stulecia (wraz z T. Skoczkiem, J. Załęczny), MHPRL, MN, Warszawa, 2017, s. 175, ISBN 978-83-65439-09-3, ISBN 978-83-7901-114-8
• Bolesław Ścibiorek. Biografia niezłomnego wiciarza (J. Gmitruk, B. Ścibiorek), MHPRL, Warszawa, 2018, s. 178, ISBN 978-83-7901-153-7
• Czesław Wycech. Nauczyciel, ludowiec, polityk (1899-1977) (wraz z S. Pastuszkiem, R. Turkowskim), MHPRL przy wsparciu IH UW i WSUZ, Warszawa, Kielce, Pińczów, 2018, s. 425, ISBN 978-83-7901-150-6 (MHPRL)
• Droga do wolności. Wspomnienia z lat 1895-1945 (P. Szymanek, pod red. nauk. J. Gmitruka), OFI Krzysztof Gawrychowski na zlecenie MHPRL, Warszawa, 2018, s. 204, ISBN 978-83-7901-163-6 (MHPRL)
• Dzienniki (1964-1967). Cz. 1 (Cz. Wycech, wprowadzenie J. Gmitruk, S. Pastuszka, R. Turkowski), MHPRL przy wsparciu IH UW i WSUZ, Warszawa, Kielce, Pińczów, 2018, s. 347, ISBN 978-83-7901-151-3 (MHPRL)
• Idea Wolności – wczoraj i dziś. Wolność w XXI wieku, czyli walka o mózgi (wraz z M. Lutym), MHPRL, Warszawa, 2018, s. 160, ISBN 978-83-7901-154-4
• Od Zrzeszenia Inteligencji Ludowej i Przyjaciół Wsi do Ludowego Towarzystwa Naukowo-Kulturalnego i Wszechnicy Świętokrzyskiej (wraz z M. Adamczykiem), MHPRL, WŚ, Warszawa, Kielce, 2018, s. 207, ISBN 978-83-62718-13-9, ISBN 978-83-7901-159-9 (MHPRL)
• Powstanie i działalność Polskiej Komisji Likwidacyjnej 28 X 1918 r w Galicji pierwszego polskiego rządu dzielnicowego (red. nauk. J. Gmitruk), MHPRL, Warszawa, 2018, s. 173, ISBN 978-83-7901-167-4
• Rola dziejowa Macieja Rataja ( red. nauk. M. Bednarzak-Libera, J. Gmitruk), MHPRL, Warszawa, 2018, s. 339, ISBN 978-83-7901-145-2
• Walka zbrojna i działalność polskiego ruchu oporu w świetle dokumentów niemieckich 1939-1945 (oprac. i red. nauk. J. Gmitruk, P. Matusak), MHPRL, Warszawa, 2018, s. 1257, ISBN 978-83-7901-146-9
• Z dziejów polskiego ruchu młodzieży wiejskiej, OFI Krzysztof Gawrychowski na zlecenie MHPRL, Warszawa, 2018, s. 178, ISBN 978-83-7901-175-9 (MHPRL)
• Aby Polska była niepodległa i ludowa. Działalność polskiego ruchu ludowego na tle innych ruchów społeczno-politycznych (pod red. nauk. J. Gmitruka), MHPRL, Warszawa, 2019, s. 149, ISBN 978-83-7901-193-3
• Chłopskie oficyny spółdzielczego i obywatelskiego działania. W jubileusz siedemdziesięciolecia Ludowej Spółdzielni Wydawniczej, MHPRL, Warszawa, 2019, s. 151, ISBN 978-83-7901-200-8
• Dzienniki (1968-1971). Cz. 2 (Cz. Wycech, wprowadzenie J. Gmitruk, S. Pastuszka, R. Turkowski), MHPRL przy wsparciu IH UW, Warszawa, 2019, s. 478, ISBN 978-83-7901-182-7 (MHPRL)
• Ludowcy w walce o niepodległość, MHPRL, Warszawa, 2019, s. 211, ISBN 978-83-7901-183-4
• Samorząd, kultura, Europa (pod red. nauk J. Gmitruka, T. Skoczka), MN, LTN-K, Warszawa, 2019, s. 190, ISBN 978-83-65439-75-8 (MN), ISBN 978-83-60776-15-5 (LTN-K)
• Generał dywizji Franciszek Kamiński (1902–2000). Żołnierz i polityk, MHPRL, Warszawa, 2020, s. 357, ISBN 978-83-7901-254-1
• Kościół katolicki w najnowszych dziejach Polski (red. nauk. J. Gmitruk, T. Skoczek), MHPRL, MN, Warszawa, 2020, s. 653, ISBN 978-83-7901-222-0
• Ludowa i socjalistyczna wizja niepodległej Polski (red. nauk. J. Gmitruk, T. Skoczek), MN, MHPRL, Warszawa, 2020, s. 387, ISBN 978-83-66640-13-9 (MN), ISBN 978-83-7901-258-9
• Na Święto Czynu Chłopskiego. W 125–lecie polskiego ruchu ludowego oraz 100. rocznicę Bitwy Warszawskiej, MHPRL, Warszawa, 2020, s. 96, ISBN 978-83-7901-252-7
• Od Wersalu do Poczdamu. Węzłowe problemy niepodległości i bezpieczeństwa Polski (red nauk. J. Gmitruk, T. Panecki, T. Skoczek, J. Smoliński), MN, MHPRL, Warszawa, 2020, s. 321, ISBN 978-83-65439-13-0 (MN)
• Pamiętnik 2020 (pod red. J. Gmitruka, T. Skoczka), MHPRL, MN, Warszawa, 2020, s. 384, ISBN 978-83-66640-06-1 (MN)
• Polska wojna gospodarcza 1939-1945 (wraz z P. Matusakiem), MHPRL, Warszawa, 2020, s. 471, ISBN 978-83-7901-243-5
• Wschodnioeuropejski ruch ludowy w walce z komunistami o zachowanie polskich źródeł dyplomatycznych i prasowych (przedmowa J. Gmitruk, wstęp, wybór źródeł i red. R. Turkowski), MHPRL, Warszawa, 2020, s. 360, ISBN 978-83-7901-247-3
• Z pastorałem przez kontynenty (praca zbiorowa pod red. S. Dziedzica, J. Gmitruka, Z. Judyckiego, T. Skoczka), WMN, Warszawa, 2020, s. 438, ISBN 978-83-65439-96-3
• Bruno Stanisław Gruszka (1881–1941). Zarys życia i działalności, MHPRL, Warszawa, 2021, s.188, ISBN 978-83-7901-327-2
• Chłopscy generałowie, MHPRL, Warszawa, 2021, s. 184, ISBN 978-83-7901-271-8
• Droga do wolności. Bitwa warszawska 1920 roku (red nauk. J. Gmitruk, J. Macyszyn, T. Skoczek), WNMN, MHPRL, Warszawa, 2021, s. 431, ISBN 978-83-66640-33-7 (MN), ISBN 978-83-7901-336-4
• Jan Siwiec (1891-1961) w panoramie dziejów (wraz z M. Ratyńskim), MHPRL, Warszawa, 2021, s. 52, ISBN 978-83-7901-311-1
• Legenda powstania zamojskiego i jej chłopscy bohaterowie, MHPRL, Warszawa, 2021, s. 182, ISBN 978-83-7901-304-3
• Ludowcy w walce i pracy o niepodległą i odrodzoną Polskę, GreenLightMedia, MHPRL, Warszawa, 2021, 60, ISBN 978-83-7901-344-9
• Ludowy fenomen Zamojszczyzny, MHPRL, Warszawa, 2021, s. 142, ISBN 978-83-7901-303-6
• Maciej Rataj. Wielkie dzieło reformy polskiej szkoły oraz systemu edukacji (wraz z M. Bednarzak-Liberą, T. Pilchem), GreenLightMedia, Warszawa, 2021, s. 50
• Rząd Obrony Narodowej w dokumentach ruchu ludowego (red. nauk. J. Gmitruk, M. Ratyński, T. Skoczek), MHPRL, WNMN, Warszawa, 2021, s. 349, ISBN 978-83-7901-310-4 (MHPRL), ISBN 978-83-66640-34-4 (MN)
• Stanisław Mikołajczyk 1901-1966. W 120 rocznicę urodzin, MHPRL na zlecenie OFI Krzysztof Gawrychowski, Warszawa, 2021, s. 111, ISBN 978-83-7901-309-8
• Śmierć i pamięć. Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskiej w Michniowie. Od idei do realizacji (wraz z S. Durlejem, L. Kaczanowskim, J. Szczepańczykiem), MHPRL, LTN-K Oddział w Kielcach, Warszawa, 2021, s. 283, ISBN 978-83-7901-308-1
• Wincenty Witos. Prawo i wolność są największym skarbem narodu..., MHPRL, Warszawa, 2021, s. 212, ISBN 978-83-7901-334-0
• Witosowe przesłania (W. Witos, wstęp i wybór J. Gmitruk), MHPRL, Warszawa, 2021, s. 96, ISBN 978-83-7901-333-3
• W jedności siła. Mazowsze – serce Polski (praca zbiorowa pod red. J. Gmitruka, T. Skoczka, J. Zalewskiego), WNMN, Warszawa, s. 391, ISBN 978-83-66640-42-9
• Arka Bożek (1899–1954) i jego czasy (wraz z M. Ratyńskim), MHPRL, Warszawa, 2022, s. 142, ISBN 978-83-7901-389-0
• Dzieje parlamentaryzmu polskiego. W 25–lecie konstytucji 1997 roku (wraz T. Skoczkiem), MHPRL, Warszawa, 2022, s. 169, ISBN 978-83-7901-381-4
• Gabriel Narutowicz (1865–1922). Prezydent Niepodległej (wraz z M. Białokur), MHPRL, Warszawa, 2022, s. 92, ISBN 978-83-7901-413-2
• Kazimierz Banach (1904–1985). W poszukiwaniu drogi (K. Banach, wybór i oprac. J. Gmitruk), MHPRL, Warszawa, 2022, s. 352, ISBN 978-83-7901-367-8
• Pokój ryski. Wspomnienia, pertraktacje, tajne układy z Joffem, listy (J. Dąbski, red. nauk. J. Gmitruk, M. Ratyński), MHPRL, Warszawa, 2022, s. 275, ISBN 978-83-7901-301-2
• Powstanie styczniowe w panoramie dziejów, MHPRL, Warszawa, 2022, s. 108, ISBN 978-83-7901-410-1
• Protokoły rządów Wincentego Witosa. T. 1. Rząd Obrony Narodowej (1920–1921) (red. nauk. J. Gmitruk, M. Ratyński), MHPRL, Warszawa, 2022, s. 438, ISBN 978-83-7901-346-3
• Stanisław Osiecki (1875–1967). Wspomnienia i relacje (S. Osiecki, przedmowa J. Gmitruk, oprac. M. Ratyński), MHPRL, Warszawa, 2022, s. 169, ISBN 978-83-7901-382-1
• Wojna niepodległej 1919–1921. Bitwa warszawska 1920, MHPRL, Warszawa, 2022, s. 161, ISBN 978-83-7901-400-2
• „Wszystkich wystrzelać jak psów...” Niemiecki odwet za działalność Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego majora „Hubala” (wraz z L. Kaczanowskim), MHPRL, Warszawa, 2022, s. 364, ISBN 978-83-7901-387-6
• 160 rocznica wybuchu Powstania Styczniowego (wraz z T. Skoczkiem), GreenLightMedia, Warszawa, 2023, s. 38
• Bataliony Chłopskie w obronie Zamojszczyzny 1942–1944, MHPRL, Warszawa, 2023, s. 202, ISBN 978-83-7901-419-4
• Chłopi i ludowcy w polskim czynie zbrojnym, MHPRL, Warszawa, 2023, s. 168, ISBN 978-83-7901-425-5^[27]

Odznaczenia i wyróżnienia

Za swoją dotychczasową pracę naukową i zawodową, został odznaczony, nagrodzony i wyróżniony m.in.:

• w 1999 przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski^[28]
• Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi^[25][20]
• Srebrnym Medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[25][20]
• Krzyżem Batalionów Chłopskich^[25][20]
• Złotym Medalem „Za zasługi dla obronności kraju”^[25][20]
• Złotym i Srebrnym Medalem „Za Zasługi dla Pożarnictwa”^[25]
• Medalem „Pro Patria”^[25]
• Medalem „Pro Memoria”^[25]
• Medalem Pamiątkowym „Pro Masovia”^[25]
• Odznaką Honorową za Zasługi dla Związku Sybiraków^[25]
• Złotą Odznaką Honorową ZWM^[25]
• Odznaką Honorową „Za Zasługi dla ZMW”^[25]
• Odznaczeniem im. Ignacego Solarza^[25]
• Medalem „Za zasługi dla ruchu ludowego im. Wincentego Witosa”^[25]
• „Złotą Koniczynką” (PSL)^[25]
• Odznaką „Zasłużony dla Warszawy”^[25]
• w 2019 Orderem Świętego Stanisława I klasy (odznaczenie prywatne)^[29][30]

Przypisy

1. Dr Janusz Gmitruk, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2023-08-07].
2. Turkowski 2018 ↓, s. 373.
3. Turkowski 2018 ↓, s. 373–374.
4. Turkowski 2018 ↓, s. 374.
5. Turkowski 2018 ↓, s. 375.
6. Judycki, Skoczek 2015 ↓, s. 44.
7. Turkowski 2018 ↓, s. 376.
8. Turkowski 2018 ↓, s. 376,380.
9. Turkowski 2018 ↓, s. 376–377.
10. Turkowski 2018 ↓, s. 377.
11. Majer 1993 ↓, s. 56.
12. Majer 1993 ↓, s. 92.
13. Turkowski 2018 ↓, s. 377–378.
14. „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego”. bn.org.pl. [dostęp 2023-08-07]. (pol.).
15. Judycki, Skoczek 2015 ↓, s. 43–44.
16. Turkowski 2018 ↓, s. 380.
17. Historia muzeum. mhprl.pl. [dostęp 2023-08-07]. (pol.).
18. Turkowski 2018 ↓, s. 381.
19. Turkowski 2018 ↓, s. 381–382.
20. Turkowski 2018 ↓, s. 384.
21. Niedoszły wiceszef IPN-u kłamcą lustracyjnym. gpcodziennie.pl. [dostęp 2023-08-08]. (pol.).
22. Inwentarz archiwalny. ipn.gov.pl. [dostęp 2023-08-08]. (pol.).
23. Friszke: Tajny współpracownik SB wraca jako wielbiciel Dmowskiego. wiez.pl. [dostęp 2023-08-07]. (pol.).
24. „Konfident bezpieki” dyrektorem muzeum z nadania PSL. „To decyzja A. Struzika”. polskieradio24.pl. [dostęp 2023-08-07]. (pol.).
25. Judycki, Skoczek 2015 ↓, s. 45.
26. Turkowski 2018 ↓, s. 385.
27. Gmitruk, Janusz (1948–). bn.org.pl. [dostęp 2023-08-26]. (pol.).
28. M.P. z 1999 r. nr 14, poz. 189.
29. Dyrektor MHPRL dr. Janusz Gmitruk odznaczony Orderem Świętego Stanisława. mhprl.pl. [dostęp 2023-08-07].
30. Stowarzyszenie Dam i Kawalerów Orderu Św. Stanisława w Polsce. wkoss.pl. [dostęp 2023-08-07].

Bibliografia

• Zbigniew Judycki, Tadeusz Skoczek: Mazowieccy muzealnicy. Słownik biograficzny. Warszawa: CAN – Andrzej Cedro, 2015, s. 43–45. ISBN 978-83-64587-04-7.
• Piotr Majer: Polska i świat 1989–1992. Kalendarium przełomu. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 1993, s. 56,92. ISBN 83-7059-055-1.
• Romuald Turkowski. Laudacja prof. dr. hab. Romualda Turkowskiego wygłoszona podczas Jubileuszu dr. Janusza Gmitruka – dyrektora Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego 4 lipca 2018 r. „Rocznik Historyczny Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego”, s. 373–385, 2018.

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000114616031
• VIAF: 64178728
• LCCN: n80157314
• GND: 1128249022
• BnF: 13604148v
• SUDOC: 055290809
• NKC: jo2016936887
• NTA: 329505823
• CiNii: DA13896723
• PLWABN: 9810672070305606
• NUKAT: n96004303
• J9U: 987007280528005171
• LIH: LNB:BBan;=Bj

Identyfikatory zewnętrzne:

• identyfikator osoby w serwisie „Nauka Polska”: 12852
• Ludzie Nauki: ISymZfKGeQm