Państwowe Muzeum Etnograficzne – jedno z najstarszych muzeów etnograficznych w Polsce, utworzone Warszawie w 1888 roku. Samorządowa instytucja kultury Urzędu Marszałkowskiego. Muzeum znajduje się w zabytkowym gmachu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego przy ul. Kredytowej 1.
.jpg) Siedziba muzeum według projektu Henryka Marconiego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Kredytowa 1 |
| Data założenia |
1888 |
| Zakres zbiorów |
obiekty etnograficzne z Polski i świata |
| Wielkość zbiorów |
ponad 81 tysięcy obiektów, ok. 276 tys. archiwaliów |
| Dyrektor | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
 52°14′17,31″N 21°00′43,80″E | |
| Strona internetowa | |
.jpg)
Muzeum Etnograficzne powstało z inicjatywy mecenasa Jana Maurycego Kamińskiego oraz Jana Karłowicza, którzy zainicjowali komitet organizacyjny. W roku 1888 powstała przy Warszawskim Ogrodzie Zoologicznym placówka, gromadziła zbiory etnograficzne. W 1896 za sprawą Grona Miłośników Etnografii, zbiory zostały przeniesione do Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, mającym swoją siedzibę przy Krakowskim Przedmieściu 66[1].
W 1921 roku pieczę nad zbiorami etnograficznymi przejął muzeolog i znawca etnografii Europy Eugeniusz Frankowski, który przekształcił placówkę w nowoczesne muzeum prowadzące działalność naukową i wystawienniczą. Zbiory muzealne liczące w 1922 roku 8954 eksponatów szybko powiększały się, i w roku 1939 liczyły ok. 30 000 obiektów. Zbiory podzielono na trzy podstawowe grupy: pochodzące z ówczesnych terenów Polski, w tym cenne stroje i tkaniny ludowe oraz kolekcja huculska licząca 3000 okazów; zbiory ze Słowiańszczyzny i zbiory z innych krajów, stanowiące ponad 50 procent całości zasobów.
Wiele eksponatów pochodziło z prywatnych kolekcji polskich etnografów np. Leopolda Janikowskiego, Jana Kubarego, Bronisława Piłsudskiego, unikatowe zbiory indochińskie, pochodzące od Ignacego Zaremby Belakowicza oraz zbiory pochodzące z Chin, Japonii, Bliskiego Wschodu, Australii i innych rejonów świata.
Przed II wojną światową Biblioteka Muzeum Etnograficznego należała do najbogatszych bibliotek etnograficznych w kraju.
Znajdujące się w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa zbiory Muzeum Etnograficznego zostały spalone podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939[2].
W 1946 roku rozpoczęły się prace organizacyjne wskrzeszenia muzeum. Pierwotnie funkcjonowało pod nazwą Muzeum Kultur Ludowych, a jego tymczasową siedzibą był zabytkowy XVIII-wieczny pałac Brühla na Młocinach przy ul. Muzealnej. W 1949 roku otworzono pierwszą wystawę w powojennej historii Muzeum. Ekspozycja nosiła nazwę „Polski strój ludowy”. W 1959 roku Muzeum otrzymało nową siedzibę – zniszczony XIX-wieczny gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, usytuowany u zbiegu ulic Kredytowej i Mazowieckiej. Jego odbudowę, finansowaną z kredytów Ministerstwa Kultury i Sztuki (MKiS), zaplanowano na lata 1962–1972. 15 grudnia 1973 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Muzeum w nowej lokalizacji. Koordynatorem prac był dr Kazimierz Pietkiewicz, pełniący urząd dyrektora od 1969 r.
W trakcie kadencji dr Jana Witolda Suligi muzeum uzyskało status narodowej instytucji kultury (1992) oraz, decyzją MKiS, zostało wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów (1998)[3].
Muzeum wydaje od 2009 roku czasopismo naukowe „Etnografia Nowa” – periodyk antropologiczny. W Muzeum działa Biblioteka z czytelnią. Zbiory biblioteczne liczą 30 tys. woluminów (w tym starodruki i materiały kartograficzne oraz czasopisma). W Muzeum funkcjonuje Dział Dokumentacji Archiwalnej i Fotograficzno-Filmowej z ponad 120 tys. rękopisów, fotografii, negatywów, plakatów, rycin itd.
W muzeum od 2012 roku działa Muzeum dla Dzieci.
| Imię i nazwisko | Okres pełnienia funkcji |
|---|---|
| Stanisław Ciszewski, Jan Karłowicz | 1888 – |
| Eugeniusz Frankowski | 1921 – 31 marca 1939 |
| Tadeusz Dziekoński (1910–1980) | 1 kwietnia 1939 – |
| Jan Żołna-Manugiewicz (1904–1988) | 1 października 1946 – 30 listopada 1955 |
| Ksawery Piwocki | 31 stycznia 1956 – 31 stycznia 1968 |
| Kazimierz Pietkiewicz (1910–1983) | 1 kwietnia 1969 – 1 lipca 1974 |
| Jan Krzysztof Makulski (1938-1989) | 1 marca 1974 – 1989 |
| Jan Witold Suliga | 1990–2006 |
| Małgorzata Orlewicz | p.o. dyr. 2006 – 2008 |
| Adam Czyżewski | 2008–2020 |
| Tadeusz Zając | p.o. dyr. 2020 |
| Robert Zydel | 2021−2023[4] |
| Magdalena Wróblewska | p.o. dyr. 2023−2024, dyr. od 15 maja 2024[5] |
- Zwykłe – Niezwykłe. Fascynujące kolekcje w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie – wystawa przygotowana na jubileusz 120-lecia Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie w 2008 roku.
- Czas Świętowania w kulturach Polski i Europy – wystawa przygotowana na 125-lecie Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, 2013 r. Wystawa jest największą ekspozycją w historii Muzeum, prezentującą stroje, rekwizyty, obiekty religijne, użytkowe, dekoracyjne i inne przedmioty związane z tradycjami świętowania w kulturze. Wystawie towarzyszą multimedia[6].
- Porządek rzeczy. Magazyn Piotra B.Szackiego – na wystawie w formie magazynu muzealnego z towarzyszeniem multimediów, prezentowane są zabytki związane z rzemieślnictwem (narzędzia z zakresu zdobywania i obróbki żywności, hodowli itp.). Obiekty ułożone są według autorskiej klasyfikacji nieżyjącego już pracownika muzeum, etnografa Piotra B.Szackiego[7].
- Dział Organizacyjny
- Główna Księgowa
- Kuratorium Etnograficzne
- Dział Przechowywania i Konserwacji Zbiorów
- Dział Inwentaryzacji
- Dział Edukacji
- Dział Informacji Naukowej
- Dział Komunikacji i Marketingu
- Dział Techniczny
- Dział Finansowo-Kadrowy
- Samodzielne Stanowisko ds. Obsługi Prawnej
Zabytki kultury karpackiej w zbiorach PME w Warszawie: Słowacja
Kolekcję stanowi 196 eksponatów, w tym 29 najstarszych pochodzi XIX-wiecznych[8].
- 35 pisanek (z okolic: Czadcy, Veľkéj Čausy, Martina, Lewoczy, Veľkého Grobu, Popradu, Domanižy)
- 15 ozdób choinkowych (z okolic: Czadcy, Martina) w tym 2 szopki rzeźbiarskie (z Podvysokiej autorstwa Antona Kadury)
- 11 naczyń ceramicznych (bez dokładnego adresu pochodzenia) i 1 ceramiczna kropielniczka z okolic Martina
- 22 obrazów malowanych na szkle (w tym 19 XIX-wiecznych o tematyce religijnej, produkowanych na północno-wschodniej Słowacji, pozyskane na Podhalu oraz jeden współczesny, wykonany w 2000 r. pt. Kolędnicy, autorstwa Zuzany Vanousovej z Czadcy)
- 1 drzeworyt (brak szczegółowych danych)
- 1 rzeźba z ośrodka pątniczego – koniec XIX w., przedstawia wizerunek Madonny znany z klasztoru Zlatá Hora – popularnego ośrodka pątniczego w Czechach
- 7 obiektów dewocyjnych (współczesny obrazek – Matka Boska Frywałdska, współczesny różaniec – produkcja przemysłowa, obraz wotywny z połowy XIX w., wota woskowe – Stara Lubowla, koniec XIX w., współczesna kropielniczka z Trenczyna)
- przedmioty drewniane: łyżnik i czerpak z ogranicza słowacko-podhalańskiego
- kolekcja strojów: 6 kompletnych lub prawie kompletnych zestawów strojów kobiecych: Brezowo – 1910 r. Trenczyn – 1935 r., Pieszczany – b.d, Brezno – lata 20. XX w., Nowa Lubowla – lata 40. XX w. oraz 2017 r., Čáčov – 1930 r. – strój dziewczęcy, 1 komplet męski z ok. Trenczyna, lata 20 XX w. oraz pojedyncze elementy stroju, takie jak: pas bacowski z Liptowa, korale tzw. „dmuchane”, kożuch, zawój, kryzki, buty męskie i kobiece itp.
Opisy tych zabytków można znaleźć w programie Musnet – katalogu elektronicznym lub katalogu kartkowym w siedzibie PME w Warszawie[8].
Zabytki kultury karpackiej w zbiorach PME w Warszawie: Czechy
Na 80 zabytków z terenu Czech, które są w posiadaniu PME, aż 75 pochodzi z obszarów objętych osadnictwem karpackim[8]. Są to głównie stroje, zwłaszcza prawie kompletny strój kobiecy i męski Jacków jabłonkowskich[9]. Stroje te zostały odtworzone współcześnie przez rzemieślników lub wykonane w pracowni konserwatorskiej PME na podstawie oryginałów strojów tej grupy etnicznej przechowywanych w Muzeum w Cieszynie. Warszawskie muzeum posiada również dużą reprezentację mosiężnych, posrebrzanych zapinek i guzików[8] – pągwic (aż 18 sztuk) charakterystycznych dla tych strojów, będących kopiami oryginałów ze zbiorów Muzeum w Cieszynie.
Muzeum posiada też pełny strój kobiecy z miejscowości z regionu południowo-morawskiego, a nawet kilka dublujących się elementów, na przykład halek. Wszystkie te elementy są darem Narodowego Instytutu Kultury Ludowej w Strażnicy na Morawach i zostały wykonane w XX w. Pojedyncze fragmenty strojów pochodzą z innych regionów, jak na przykład również XX w. gorset z kraju ołomunieckiego.
Dwa obrazy reprezentujące kulturę Karpat w Czechach to: malowana na szkle morawska „Pieta” z XIX w. oraz malowany na papierze „Ecce Homo” z kraju morawsko-śląskiego z 1909 r. W zbiorach jest też obraz wotywny na płótnie z XIX w. (1823-73?), jednak niepewnego pochodzenia (Czechy lub Słowacja).
W 2017 roku dokupiono 8 pisanek, rózgę wielkanocną i fujarkę z kraju zlińskiego (Morawska Wołoszczyzna) oraz rzeźbę autorstwa twórcy ludowego Jana Brlicy Juniora o cechach rzeźby współczesnej.
Opisy tych zabytków można znaleźć w programie Musnet – katalogu elektronicznym lub katalogu kartkowym w siedzibie PME w Warszawie[6].
Plik:PME_29902,1_Fot._Edward_Koprowski.jpgWoto woskowe w postaci żaby, XIX wiek, Słowacja. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego.
Plik:PME_29900,1_Fot._Edward_Koprowski.jpgWoto woskowe – oczy, XIX wiek, Słowacja. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.
Plik:PME_26249,1_Fot._Edward_Koprowski.jpgPas bacowski, Słowacja. Ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.
Plik:PME_36086,1_Fot._Edward_Koprowski.jpgDzbanek słowacki ze zbiorów PME w Warszawie.
Plik:PME_51960,1_Fot._Edward_Koprowski.jpgPisanka słowacka ze zbiorów PME w Warszawie
![Thumb](#/media/Plik:Maska_kolędnicza_"Diabeł"_(1968);_Jan_Cyganik,_PME_31905.jpg)
._Żywiec;_PME_2221.jpg)
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
