Loading AI tools
Stefan Mękarski, ps. „Józef Rudnicki” (ur. 8 marca 1895 we Lwowie, zm. 22 marca 1985 w Londynie) – polski bibliotekarz, polityk, publicysta, historyk, działacz emigracyjny.
.jpg)
Urodził się 8 marca 1895 we Lwowie[1][2]. Był synem Zygmunta i Jadwigi z domu Kowalskiej[2]. Uczył się w szkole ewangelickiej we Lwowie[2]. W 1913 ukończył VIII klasę i zdał egzamin dojrzałości w oddziałach równorzędnych C.K. IV Gimnazjum we Lwowie (w jego klasie był m.in. Jan Rogowski)[3][2]. Podjął studia polonistyczne na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Lwowskiego, które ukończył już na polskim Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie w 1920[2]. W międzyczasie studiował w Wiedniu[2]. Na UJK uzyskał stopień naukowy doktora filozofii[2][1]. na podstawie pracy pt. Znaczenie „Biblioteki Warszawskiej” w rozwoju umysłowości polskiej po roku 1831 w zaborze rosyjskim[4]. Z wykształcenia był historykiem literatury[5].
Należał do Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”, we Lwowie współorganizował skauting i Polskie Drużyny Strzeleckie we Lwowie[2][5]. Był członkiem Ligi Narodowej[6]. Podczas I wojny światowej w 1915 w Wiedniu został członkiem zarządu Polskiego Archiwum Wojennego[7]. W 1917 służył w armii austriackiej w szeregach 80 pułku piechoty, zwolniony ze służby jako inwalida wojenny[2]. U kresu I wojny światowej w listopadzie 1918 brał udział w obronie Lwowa w ramach wojny polsko-ukraińskiej[1][2][5]. Służył w Brygadzie Lwowskiej, przydzielony do Komendy Miasta i powiatu Lwów[2]. Po oswobodzeniu miasta przez Polaków 24 listopada 1918 został mianowany podporucznikiem[2]. Od końca listopada do połowy grudnia 1918 był adiutantem, potem oficerem ordynansowym[2] Od czerwca do września 1919 służył przy dowództwie 5 Dywizji Piechoty[2]. Od lipca do października 1920 był żołnierzem w Dowództwie Małopolskich Oddziałów Armii Ochotniczej[2]. W Wojsku Polskim został zweryfikowany w stopniu podporucznika rezerwy piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1923[8][9]. W 1923, 1924 był oficerem rezerwowym 76 pułku piechoty z Grodna[10][11]. Później został zweryfikowany jako podporucznik rezerwy pospolitego ruszenia piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1923[12]. W 1934 był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr VI i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów Miasto[13]
W niepodległej II Rzeczypospolitej od 1919 pracował w Bibliotece Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, początkowo jako praktykant, od 1920 jako asystent, od 1921 jako bibliotekarz naukowy, od 1922 jako starszy bibliotekarz, później jako kustosz[1].[2][14]. Działał w redakcji lwowskiego dziennika „Słowo Polskie”, w którym od 1926 był zastępcą redaktora naczelnego[1][2][5]. Udzielał się także na polu politycznym. Z przekonań sytuował się w środowisku endeckim[15]. Był współzałożycielem Zespołu Stu, powołanego w 1923[2]. Po przewrocie majowym z 1926, wraz z przejściem tegoż ruchu na stronę sanacyjną, został działaczem Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem[16]. 13 lutego 1931 objął po Zdzisławie Lechnickim mandat posła na Sejm RP III kadencji (1930–1935)[2]. Należał do sejmowych Komisji Administracji oraz Komisji Robót Publicznych[2]. Zasiadał w klubie BBWR[2]. W wyborach samorządowych 1934 uzyskał mandat radnego Rady Miasta Lwowa z ramienia listy nr 1 (prorządowej)[17]. Pełniąc mandat radnego Rady Miasta Lwowa, po zaprzysiężeniu na urząd prezydenta Lwowa dr. Stanisława Ostrowskiego, został wybrany delegatem rady do komitetu nagrody literackiej im. Kornela Ujejskiego[18]. Współredagował zapis konstytucji kwietniowej z 1935[2]
Po wybuchu II wojny światowej w 1939 uczestniczył w kampanii wrześniowej[2]. Następnie przedostał się na Zachód, przez Francję trafił do Anglii[5]. Po wojnie pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, zamieszkując w Londynie[5][2]. Był współzałożycielem Instytutu Badania Zagadnień Krajowych. Zasiadał w emigracyjnej Radzie Narodowej RP kadencji: VI (1951–1953) i V (1973–1978) (z ramienia Ligi Niepodległości Polski)[19]. Był współzałożycielem powołanego w 1960 Koła Lwowian w Londynie, jego działaczem oraz redaktorem organu prasowego tegoż – „Biuletynu”[2]. Redagował także organ Ligi Niepodległości, „Za Wolność i Niepodległość”[2]. Publikował także w „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza”[1][2]. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie[1][20][5]. Publikował prace, głównie o charakterze historycznym (opisywał dzieje Lwowa i Kresów Wschodnich), zarówno w języku polskim jak i angielskim, posługując się pseudonimem „Józef Rudnicki”[5]. Na emigracji pozostawał orędownikiem sprawy powrotu Lwowa do wolnej Polski[1]. Był jednym z najbardziej bezkompromisowych krytyków panującej w PRL sytuacji społeczno-gospodarczej, a zarazem zmian w łonie historiografii Polski Ludowej.
Zmarł 22 marca 1985 w Londynie[1][2][5]. Został pochowany na tamtejszym cmentarzu Gunnersbury[1][2][5]. Był żonaty z Józefą z domu Rudnicką (1897–1978), doktor filozofii, geograf, działaczka harcerska i emigracyjna, żołnierz AK[21]. Ich córką była Barbara Stefania Mękarska-Kozłowska (zm. 1990), pisarka, dziennikarka[2].
- Zagadnienie zmiany ustroju: referat wygłoszony na zebraniu klubu „Zespołu stu” 18 lutego 1929 r., Lwów: Bibljoteka Zespołu Stu 1929.
- Obowiązki i prawa obywatelskie : referat wygłoszony na posiedzeniu Komisji Konstytucyjnej Sejmu R.P. dn. 9.III.1933 r., Warszawa 1933.
- Sowietyzacja kulturalna Polski, Londyn: Instytut Bliskiego i Środkowego Wschodu „Reduta” 1949.
- Prawda o kraju. Referat wygłoszony na Zjeździe Ligi Niepodległości Polski w dniu 26 listopada 1949 r. w Londynie, Londyn: Wydaw. czas. „Za Wolność i Niepodległość” 1950.
- Przewrót obcy w kulturze polskiej, Londyn: Gryf Publ. 1952
- Contest against idealism behind the iron curtain : (cultural upheavals in the countries behind the iron curtain and their implications for the future), London 1953.
- Partia i nauka, Londyn: Instytut Badania Zagadnień Krajowych 1963.
- Partyjni historycy o Tysiącleciu, Londyn 1966.
- Reforma szkolnictwa w „Polsce Ludowej”, Londyn 1967.
- 150 lat Ossolineum : odczyt wygłoszony w Londynie na zebraniu Polskiego Towarzystwa Historycznego w W. Brytanii i Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie w dniu 23 lutego 1968, Londyn 1968.
- Dyktatura komunistów w szkolnictwie wyższym, Londyn 1968.
- Die Südostgebiete Polens zur Zeit der deutschen Besatzung (Juni 1941 bis Juni 1943): Verwaltung und Nationalitätenprobleme, Wiesbaden: Otto Harrassowitz 1968.
- Marksizm-leninizm na wyższych uczelniach, Londyn 1969.
- Z dziejów Uniwersytetu Jana Kazimierza w okresie niepodległości 1919–1939 w: Kongres współczesnej nauki i kultury polskiej na obczyźnie, Londyn 1970[22].
- Lwów. Karta z dziejów Polski, wyd. 3, Londyn: Koło Lwowian 1982.
- (pod pseudonimem Józef Rudnicki) Ziemia Czerwieńska pod okupacją niemiecką czerwiec 1941–czerwiec 1943, oprac. naukowa Janusz Gmitruk, Adam Koseski, Pułtusk: Wyższa Szkoła Humanistyczna - Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego 2001.
- Zapiski z Rothesay 1940–1942, w oprac. red. Arkadiusza Adamczyka, Piotrków Trybunalski: Naukowe Wydawnictwo Piotrkowskie 2003.
- Czesław Mączyński w: Obrona Lwowa. 1–22 listopada 1918. Tom 2. Źródła do dziejów walk o Lwów i województwa południowo-wschodnie 1918–1920. Relacje uczestników (red. Jarosław Waniorek), Warszawa, 1993[23].
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (20 marca 1979)[24]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (3 października 1935)[25]
- Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski[1]
- Medal Niepodległości (9 listopada 1933)[26]
- Krzyż Obrony Lwowa[1]
- Odznaka pamiątkowa „Orlęta”[1]
- Złota odznaka honorowa Koła Lwowian w Londynie (1970)[27]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
