Iwan Drewicz

Iwan Grigoriewicz Drewicz ( niem. Johann von Drewitz ; ur. 1733^[1] lub 1739^[2][3], zm. w maju 1783^[4] lub po ok. 1800) – rosyjski generał, uczestnik wojny siedmioletniej oraz tłumienia konfederacji barskiej i powstania Pugaczowa. Znany z okrucieństwa i łupiestwa^[5][6].

Iwan Drewicz

Иван Григорьевич Древиц (Древич)

generał major
Pełne imię i nazwisko	Iwan Grigoriewicz Drewicz
Data i miejsce urodzenia	1733[1] lub 1739[2] Drezno
Data śmierci	maj 1783[1] lub 1800[2][a]
Przebieg służby
Lata służby	do 1759 w armii pruskiej w latach 1759–1783 w armii rosyjskiej
Siły zbrojne	Armia Królestwa Prus Armia Imperium Rosyjskiego
Główne wojny i bitwy	wojny: Wojna siedmioletnia Konfederacja barska bitwa pod Krotoszynem bitwa pod Dobrą Obrona Jasnej Góry bitwa pod Lanckoroną Powstanie Pugaczowa
Odznaczenia

Życiorys

Urodzony w 1733^[1] lub 1739 roku^[2][3]. Służbę wojskową rozpoczął w armii pruskiej w stopniu kapitana. Dowodził kompanią piechoty. Jednak w czasie wojny siedmioletniej, podczas oblężenia Szczecina zdezerterował^[2] i przeszedł do Rosjan. W służbie rosyjskiej od 1759 roku. Służył w rosyjskich pułkach serbskich i węgierskich huzarów^[1]. Awansowany do stopnia pułkownika.

W lutym 1767 dowodził pułkiem wojsk rosyjskich w korpusie interwencyjnym gen. Piotra Kreczetnikowa, który wkroczył w granice Rzeczypospolitej, by stłumić konfederację barską. Jego oddział został m.in. wyznaczony do ochrony posła rosyjskiego Nikołaja Repnina^[3].

W czasie walk z konfederatami barskimi uczestniczył w następujących bitwach i potyczkach^[3][7]: Krotoszyn (11.06.1768), Raszków (12.06.1768), Zduny, Cieszków (14.06.1768) Pakość (19.03.1769), Lwów (31.03.1769)^[b], Chrystianpol, Sokół – rozbicie dwóch oddziałów konfederatów Potockiego i marszałka Bierzyńskiego^[8] (6 maja^?/17 maja 1769), Brzeżany (27.05.1769) Hoszów (  8.08.1769), Toruń (9/10.1769), Kraków11 listopada^?/22 listopada 1769^[9], Dobra (23.01.1770), Izby (3-5.08.1770)^[b], Pińczów (  5.09.1770)^[b], Częstochowa (12.1770 – 01.1771) – 4 stycznia^?/15 stycznia 1771 szturm Jasnej Góry i spalenie Częstochowy^[10][b], Lanckorona (23.05.1771), rozbicie 500 osobowego oddziału Kazimierza Pułaskiego koło Piotrkowa (12 marca^?/23 marca 1772)^[11][b]. W 1772 roku dowodził oblężeniem warownego klasztoru Karmelitów bosych w Zagórzu, w którym schronili się konfederacji barscy. W wyniku ostrzału artyleryjskiego ucierpiały zabudowania klasztorne^[12].

Podczas konfederacji barskiej przypisywano mu okrucieństwo: okaleczanie i mordowanie jeńców^[1][5], a w późniejszym okresie sprzedaż jeńców jako rekruta do armii pruskiej^[13], co stało się przyczyną negatywnej popularności^[14]. Po serii grabieży majątków konfederatów i dokonaniu wielu malwersacji przy zaopatrzeniu wojska, 22 września^?/3 października 1775 został awansowany do stopnia brygadiera i w 1774 roku opuścił Rzeczpospolitą, udając się na Ukrainę.

W 1772 roku nabył posiadłość w okolicach Witebska, gdzie wpisano go na listę ziemian^[15]. W latach 1773–1775 wziął udział w tłumieniu powstania chłopskiego Jemieliana Pugaczowa^[15]. W 1777 roku mianowany generałem majorem. W 1767 roku został ojcem Fiodora (późniejszego generała w armii rosyjskiej)^[15][16]. Iwan Drewicz zmarł w maju 1783^[4], według innej wersji około 1800 roku^[2][a].

Odznaczenia

Za zasługi w bitwie pod Dobrą, 3 lutego^?/14 lutego 1770 roku odznaczony został Wojskowym Orderem św. Jerzego III klasy (nr 3 odznaczenia)^[17], z uzasadnieniem: „za rozbicie 12 stycznia^?/23 stycznia 1770 licznych sił nieprzyjacielskich w bitwie pod Dobrą w Polsce wraz z płk Rönne i odbicie 15 armat”^[18].

Sprawa nazwiska i pochodzenia

Iwan Grigoriewicz Drewicz^[c] (niem. Johann von Drewitz – ros. a także serb. Иван Григорьевич Древиц – trans. pol. Iwan Grigor'iewicz Driewic^[19] – także zruszczone Древич^[20] – pol. Driewicz^[19] – translit. pol. Ivan Grigor'evič Drevič – także ros. Иоганн фон Древиц – pol. Johann von Drewitz), imię także spolszczane jako Jan, nazwisko także spisane jako Drewiez (ur. 1733^[1] lub 1739^[2][3], zm. w maju 1783^[4] lub po ok. 1800^[2][3][a]) – daty urodzenia, śmierci, pochodzenie i narodowość są niejednoznaczne^[d]. Według popularnej wersji był Niemcem^[2] urodzonym w Dreźnie^[7], a „jego nazwisko w Rosji przybrało formę południowosłowiańską – Drewič”^[20], według innej wersji był Serbem pochodzącym z serbskiej szlachty^[4][5].

Iwan Drewicz w kulturze

Zobacz w Wikiźródłach tekst Piosenki o Drewiczu

Bohater anonimowej pieśni z czasów konfederacji barskiej „Piosenka o Drewiczu” (inc. „Jedzie Drewicz, jedzie...”) oraz dwóch współczesnych utworów Jacka Kowalskiego: tragikomedii Historia o Gogolewskim, 2001 i pieśni Duet Iwana Drewicza z JW Józefem Zarembą, komendantem konfederacji wielkopolskiej.

Uwagi

1. podawana w niektórych opracowaniach data śmierci ok. 1800 przypuszczalnie na podstawie przypadkowej zbieżności nazwiska Johann Drewicz w: Bibliografii Estreichera, w której występuje nazwisko Johanna Drewicza, siodlarza mieszkającego w Słonimie, strony w procesie sądowym z 1799 w haśle: Alojzy Kiewlicz, adwokat. W: Karol Estreicher: Bibliografia polska. Cz. 3, [Stólecie XV–XVIII w układzie abecadłowym]. T. 19. Cz. 3. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1891-, s. 257. (pol.).
2. potyczka oddziałem dowodzonym przez Kazimierza Pułaskiego
3. zachowana tradycyjna pisownia nazwiska Drewicz zamiast zgodnej ze współczesnymi zasadami transkrypcji Driewicz zob.: Zasady pisowni i interpunkcji – transkrypcja współczesnego alfabetu rosyjskiego. słownik ortograficzny PWN. (pol.).
4. brak hasła Iwan Drewicz, Johann Drewitz w Polskim Słowniku Biograficznym, tom V