Iwan Drewicz

Iwan Grigoriewicz Drewicz ( niem. Johann von Drewitz ; ur. 1733^[1] lub 1739^[2][3], zm. w maju 1783^[4] lub po ok. 1800) – rosyjski generał, uczestnik wojny siedmioletniej oraz tłumienia konfederacji barskiej i powstania Pugaczowa. Znany z okrucieństwa i łupiestwa^[5][6].

Iwan Drewicz

Иван Григорьевич Древиц (Древич)

Iwan Drewicz (Johann von Drewitz)
generał major
Pełne imię i nazwisko	Iwan Grigoriewicz Drewicz
Data i miejsce urodzenia	1733[1] lub 1739[2] Drezno
Data śmierci	maj 1783[1] lub 1800[2][a]
Przebieg służby
Lata służby	do 1759 w armii pruskiej w latach 1759–1783 w armii rosyjskiej
Siły zbrojne	Armia Królestwa Prus Armia Imperium Rosyjskiego
Główne wojny i bitwy	wojny: Wojna siedmioletnia Konfederacja barska bitwa pod Krotoszynem bitwa pod Dobrą Obrona Jasnej Góry bitwa pod Lanckoroną Powstanie Pugaczowa
Odznaczenia

Życiorys

Urodzony w 1733^[1] lub 1739 roku^[2][3]. Służbę wojskową rozpoczął w armii pruskiej w stopniu kapitana. Dowodził kompanią piechoty. Jednak w czasie wojny siedmioletniej, podczas oblężenia Szczecina zdezerterował^[2] i przeszedł do Rosjan. W służbie rosyjskiej od 1759 roku. Służył w rosyjskich pułkach serbskich i węgierskich huzarów^[1]. Awansowany do stopnia pułkownika.

W lutym 1767 dowodził pułkiem wojsk rosyjskich w korpusie interwencyjnym gen. Piotra Kreczetnikowa, który wkroczył w granice Rzeczypospolitej, by stłumić konfederację barską. Jego oddział został m.in. wyznaczony do ochrony posła rosyjskiego Nikołaja Repnina^[3].

W czasie walk z konfederatami barskimi uczestniczył w następujących bitwach i potyczkach^[3][7]: Krotoszyn (11.06.1768), Raszków (12.06.1768), Zduny, Cieszków (14.06.1768) Pakość (19.03.1769), Lwów (31.03.1769)^[b], Chrystianpol, Sokół – rozbicie dwóch oddziałów konfederatów Potockiego i marszałka Bierzyńskiego^[8] (6 maja^?/17 maja 1769), Brzeżany (27.05.1769) Hoszów (  8.08.1769), Toruń (9/10.1769), Kraków11 listopada^?/22 listopada 1769^[9], Dobra (23.01.1770), Izby (3-5.08.1770)^[b], Pińczów (  5.09.1770)^[b], Częstochowa (12.1770 – 01.1771) – 4 stycznia^?/15 stycznia 1771 szturm Jasnej Góry i spalenie Częstochowy^[10][b], Lanckorona (23.05.1771), rozbicie 500 osobowego oddziału Kazimierza Pułaskiego koło Piotrkowa (12 marca^?/23 marca 1772)^[11][b]. W 1772 roku dowodził oblężeniem warownego klasztoru Karmelitów bosych w Zagórzu, w którym schronili się konfederacji barscy. W wyniku ostrzału artyleryjskiego ucierpiały zabudowania klasztorne^[12].

Podczas konfederacji barskiej przypisywano mu okrucieństwo: okaleczanie i mordowanie jeńców^[1][5], a w późniejszym okresie sprzedaż jeńców jako rekruta do armii pruskiej^[13], co stało się przyczyną negatywnej popularności^[14]. Po serii grabieży majątków konfederatów i dokonaniu wielu malwersacji przy zaopatrzeniu wojska, 22 września^?/3 października 1775 został awansowany do stopnia brygadiera i w 1774 roku opuścił Rzeczpospolitą, udając się na Ukrainę.

W 1772 roku nabył posiadłość w okolicach Witebska, gdzie wpisano go na listę ziemian^[15]. W latach 1773–1775 wziął udział w tłumieniu powstania chłopskiego Jemieliana Pugaczowa^[15]. W 1777 roku mianowany generałem majorem. W 1767 roku został ojcem Fiodora (późniejszego generała w armii rosyjskiej)^[15][16]. Iwan Drewicz zmarł w maju 1783^[4], według innej wersji około 1800 roku^[2][a].

Odznaczenia

Za zasługi w bitwie pod Dobrą, 3 lutego^?/14 lutego 1770 roku odznaczony został Wojskowym Orderem św. Jerzego III klasy (nr 3 odznaczenia)^[17], z uzasadnieniem: „za rozbicie 12 stycznia^?/23 stycznia 1770 licznych sił nieprzyjacielskich w bitwie pod Dobrą w Polsce wraz z płk Rönne i odbicie 15 armat”^[18].

Sprawa nazwiska i pochodzenia

Iwan Grigoriewicz Drewicz^[c] (niem. Johann von Drewitz – ros. a także serb. Иван Григорьевич Древиц – trans. pol. Iwan Grigor'iewicz Driewic^[19] – także zruszczone Древич^[20] – pol. Driewicz^[19] – translit. pol. Ivan Grigor'evič Drevič – także ros. Иоганн фон Древиц – pol. Johann von Drewitz), imię także spolszczane jako Jan, nazwisko także spisane jako Drewiez (ur. 1733^[1] lub 1739^[2][3], zm. w maju 1783^[4] lub po ok. 1800^[2][3][a]) – daty urodzenia, śmierci, pochodzenie i narodowość są niejednoznaczne^[d]. Według popularnej wersji był Niemcem^[2] urodzonym w Dreźnie^[7], a „jego nazwisko w Rosji przybrało formę południowosłowiańską – Drewič”^[20], według innej wersji był Serbem pochodzącym z serbskiej szlachty^[4][5].

Iwan Drewicz w kulturze

Zobacz w Wikiźródłach tekst Piosenki o Drewiczu

Bohater anonimowej pieśni z czasów konfederacji barskiej „Piosenka o Drewiczu” (inc. „Jedzie Drewicz, jedzie...”) oraz dwóch współczesnych utworów Jacka Kowalskiego: tragikomedii Historia o Gogolewskim, 2001 i pieśni Duet Iwana Drewicza z JW Józefem Zarembą, komendantem konfederacji wielkopolskiej.

Uwagi

1. podawana w niektórych opracowaniach data śmierci ok. 1800 przypuszczalnie na podstawie przypadkowej zbieżności nazwiska Johann Drewicz w: Bibliografii Estreichera, w której występuje nazwisko Johanna Drewicza, siodlarza mieszkającego w Słonimie, strony w procesie sądowym z 1799 w haśle: Alojzy Kiewlicz, adwokat. W: Karol Estreicher: Bibliografia polska. Cz. 3, [Stólecie XV–XVIII w układzie abecadłowym]. T. 19. Cz. 3. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1891-, s. 257. (pol.).
2. potyczka oddziałem dowodzonym przez Kazimierza Pułaskiego
3. zachowana tradycyjna pisownia nazwiska Drewicz zamiast zgodnej ze współczesnymi zasadami transkrypcji Driewicz zob.: Zasady pisowni i interpunkcji – transkrypcja współczesnego alfabetu rosyjskiego. słownik ortograficzny PWN. (pol.).
4. brak hasła Iwan Drewicz, Johann Drewitz w Polskim Słowniku Biograficznym, tom V

Przypisy

1. Арсений Замостьянов: Гений войны Суворов. «Наука побеждать». Moskwa: Эксмо, Яуза, 2013. ISBN 978-5-699-62465-2. Brak numerów stron w książce
2. Ryszard Henryk Bochenek: Twierdza Jasna Góra. Warszawa: Bellona, 1997, s. 261. ISBN 83-11-08593-5.
3. Roman Winiarek. Iwan Gregoriewicz Drewicz 1739 – 1800. „Gazeta Częstochowska – Tygodnik Regionalny.”. 2(483), 2001-01-11. Częstochowa: Gazeta Częstochowska sp. z o.o.. ISSN 0208-6859. (pol.).brak numeru strony
4. Сергей Владимирович Волков: Генералитет Российской империи. Энциклопедический словарь генералов и адмиралов от Петра I до Николая II. T. I: A-K. Moskwa: Центрполиграф, 2010, s. 476. ISBN 978-5-227-02054-3. Cytat: происходил из сербских дворян. (ros.).
5. Aleksandr Suworow o Drewiczu – Древиц Иван Григорьевич (1733–1783) [w:] Словарь исторических имен. [dostęp 2013-09-06]. Cytat: По свидетельству современников, отличался жестокостью и жаждой к наживе. Мародерство, чинимое Древицем в Польше, возвращали, по словам Суворова, к стыду России, «варварские времена». Суворов называл солдат Древица «трусливой сволочью» (pol. Według współczesnych, wyróżniał się swoim okrucieństwem i pragnieniem zysku. Grabieże dokonywane przez Drewicza w Polsce przypominały, według Suworowa, „czasy barbarzyńskie” i przynosiły wstyd Rosji. Suworow nazywa żołnierzy Drewicza „tchórzliwymi szumowinami”) (ros.).
6. Mała Encyklopedia 1967 ↓, s. 325.
7. Łukasz Cichy: Pruski dezerter, Rosyjski generał, Prześladowca Polaków. wMeritum.pl, 2013-06-10. [dostęp 2013-09-06]. Cytat: ...urodził się w 1733 w Dreźnie... (pol.).
8. Война с Турцией и Польскими конфедератами 1769—1774 гг.. narod.ru. [dostęp 2013-09-16]. Cytat: 1769-05-06 Майор Древич разбил партию конфедератов Потоцкого при Христианполе. Древич разбил партию конфедератов маршалка Бержинского на дороге из Сокола к Христианполю. (ros.).
9. Война с Турцией и Польскими конфедератами 1769—1774 гг.. narod.ru. [dostęp 2013-09-16]. Cytat: 1769-11-11 Древич с легкими войсками занял Краков (ros.).
10. Война с Турцией и Польскими конфедератами 1769—1774 гг.. narod.ru. [dostęp 2013-09-16]. Cytat: 177-01-04 Штурм Древичем Ченстохова, занятого Пулавским, отбит; Древич снял осаду. (ros.).
11. Война с Турцией и Польскими конфедератами 1769—1774 гг.. narod.ru. [dostęp 2013-09-16]. Cytat: 177-01-04 Древич разбил 500 чел. Пулавского во время следования к Пиотркову. (ros.).
12. Jerzy Tarnawski, w: Verbum nr 1(49) z 2008 r., Echa Konfederacji Barskiej nad Osławą
13. Wacław Szczygielski, Konfederacja Barska w Wielkopolsce, 1970 oraz por. tekst „Piosenki o Drewiczu” („...obcinałeś ręce, obcinałeś uszy...”).
14. Roman Winiarek. Iwan Gregoriewicz Drewicz 1739 – 1800. „Gazeta Częstochowska – Tygodnik Regionalny.”. 2(483), 2001-01-11. Częstochowa: Gazeta Częstochowska sp. z o.o.. ISSN 0208-6859. Cytat: „...pruski żołdak w moskiewskim mundurze wpisał się do rejestru najciemniejszych łotrów działających na Ziemiach Polskich...”, „...płk Drewicz ściągnął z Berlina jubilera do oszacowania łupów, które przewidywał zagrabić na Jasnej Górze.”. (pol.).brak numeru strony
15. Древич Федор Иванович. rusdeutsch-panorama.ru, 2013-09-09. (ros.).
16. Отечественная война 1812 года. Биографический словарь. rosvoencentr-rf.ru, 2013-09-09. s. 116. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-14)]. Cytat: Древич (Древиц; v. Drewitz) Федор Иванович (1767–1816), генерал-майор (1813) (ros.).
17. Кавалеры Св. Георгия 3-го класса (trans. ros. kawalery sw. Georgija 3-go kłassa – pol. kawalerowie Wojskowego Orderu św. Jerzego III klasy). [dostęp 2010-08-20]. (ros.).
18. Степанов В. С., Григорович П. И.: В память столетнего юбилея императорского Военного ордена Святого великомученика и Победоносца Георгия. (1769—1869). Petersburg: 1869. Cytat: За разбитие 12-го генваря 1770 года с полковником Ренне в Польше при м. Добре весьма многолюдной неприятельской партии и отбитие 15-ти пушек. (pl.: Za rozbicie 12 stycznia 1770 wraz z pułkownikiem Rönne w Polsce koło miejscowości Dobre dużego oddziału nieprzyjacielskiego i zdobycie 15 armat.). (ros.). Brak numerów stron w książce
19. Zasady pisowni i interpunkcji – transkrypcja współczesnego alfabetu rosyjskiego. słownik ortograficzny PWN. (pol.).
20. Древич Федор Иванович. rusdeutsch-panorama.ru, 2013-09-09. Cytat: его фамилия в России трансформировалась на южнославянский лад – Древич (pol. jego nazwisko przybrało formę południowosłowiańską – Drewič) (ros.).

Bibliografia

• Ryszard Henryk Bochenek: Twierdza Jasna Góra. Warszawa: Bellona, 1997, s. 261. ISBN 83-11-08593-5. OCLC 605376101.
• Wacław Szczygielski: Konfederacja barska w Wielkopolsce 1768–1770. Warszawa: PAX, 1970, s. 431. OCLC 177245513.
• Сергей Владимирович (Siergiej Władymirowicz) Волков (Wołkow): Генералитет Российской империи. Энциклопедический словарь генералов и адмиралов от Петра I до Николая II (Generałowie Rosyjskiego Imperium. Słownik encyklopedyczny generałów i admirałów od Piotra I do Mikołaja II). T. I: A-K. Moskwa: Центрполиграф, 2010, s. 476. ISBN 978-5-227-02054-3. (ros.).
• Mała Encyklopedia Wojskowa (A-J). Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.

Linki zewnętrzne

• Historia o Gogolewskim (omówienie)
• Łukasz Cichy: Pruski dezerter, Rosyjski generał, Prześladowca Polaków. wMeritum.pl, 2013-06-10. [dostęp 2013-09-06]. (pol.).