Huta Krzeszowska

Huta Krzeszowska (do 11 stycznia 1963 Huta Plebańska^[5]) – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie niżańskim, w gminie Harasiuki^[3][6], jest też sołectwem w gminie Harasiuki^[7] oraz siedzibą parafii rzymskokatolickiej^[8].

Huta Krzeszowska

wieś
Zabytkowy kościół w Hucie Krzeszowskiej
Państwo	Polska
Województwo	podkarpackie
Powiat	niżański
Gmina	Harasiuki
Wysokość	180 m n.p.m.
Liczba ludności (2022)	458[1]
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	37-414[2]
Tablice rejestracyjne	RNI
SIMC	0793207[3]
Położenie na mapie gminy Harasiuki Huta Krzeszowska
Położenie na mapie Polski Huta Krzeszowska
Położenie na mapie województwa podkarpackiego Huta Krzeszowska
Położenie na mapie powiatu niżańskiego Huta Krzeszowska
50°31′30″N 22°27′06″E[4]

Historia

Kościół w Hucie Krzeszowskiej zbudowany został w 1766. W 1827 we wsi mieszkało 704 osoby w 93 domach^[9]. W dniu 21 marca 1863 doszło do potyczki w rejonie Huty Krzeszowskiej między powstańcami z oddziału płka Leona Czechowskiego a wojskami armii carskiej^[10]. Porażka, zakończyła odwrót oddziału powstańczego, przekroczenie granicy austriackiej i rozbrojenie. W 1864 w wyniku uwłaszczenia chłopów przeprowadzonego na mocy ukazu cara Aleksandra II Romanowa z 2 marca 1864 ziemia i budynki posiadane przez mieszkańców (chłopów) Huty Krzeszowskiej stały się ich własnością. Zniesiona została również pańszczyzna. Dotychczasowemu feudałowi pozostała w Hucie Krzeszowskiej ziemia folwarczna należąca do Ordynacji Zamojskiej^[11].

W 1939, czasie agresji III Rzeszy na Polskę żołnierze niemieccy po zajęciu Huty Krzeszowskiej, 15 września w bramie przed kościołem zabili księdza Antoniego Czamarskiego. Pretekstem była jego współpracy z żołnierzami Wojska Polskiego^[12][13].

W 1943 roku oddział Gwardii Ludowej im. Jarosława Dąbrowskiego dowodzony przez Antoniego Palenia zlikwidował posterunek policji niemieckiej (zginęło czterech policjantów) i zniszczył urząd gminy paląc rejestry i dokumenty kontyngentowe^[14].

W latach 1921–1954 miejscowość była siedzibą gminy Huta Krzeszowska. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Huta Plebańska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.

Nazwa

Nazwa Huta Krzeszowska jest historycznie niejednoznaczna i może dotyczyć różnych jednostek w zależności od okresu czasowego. Do 1948 roku mianem Huta Krzeszowska (czyli Huta koło Krzeszowa) oznaczana skupisko czterech wsi: Huta Plebańska, Huta Podgórna, Huta Nowa i Huta Stara. Tak też nazywała się gmina, istniejąca w latach 1867–1954. W 1933 roku utworzono gromadę Huta w gminie Huta Krzeszowska, składającą się z czterech powyższych wsi^[15]. 30 października 1948 gromadę Huta podzielono na cztery gromady: Huta Plebańska, Huta Podgórna, Huta Nowa i Huta Stara^[16]. W związku ze zniesieniem gmin jesienią 1954 wszystkie cztery dotychczasowe gromady weszły w skład nowo utworzonej gromady Huta Plebańska z siedzibą w Hucie Plebańskiej^[17]. 11 stycznia 1963 wieś Huta Plebańska przemianowano na Huta Krzeszowska, a więc jedna z czterech wsi przejęła miano, którym wcześniej określano wszystkie cztery wsie skupiska Huty^[18] (po zmianie nazwy siedziby, także gromada Huta Plebańska zmieniła nazwę na Huta Krzeszowska).

Podsumowując, do 1948 roku nazwa Huta Krzeszowska odnosiła się do skupiska czterech wsi: Huta Plebańska, Huta Podgórna, Huta Nowa i Huta Stara (ponadto do 1954 do gminy, biorącej nazwę od tego skupiska), a od 1963 już tylko do jednej miejscowości – Huty Plebańskiej (ponadto w latach 1963–1972 do gromady biorącej od niej nazwę). W latach 1954–1963 nazwa Huta Krzeszowska nie miała formalnego zastosowania.

Części wsi

Integralne części wsi Huta Krzeszowska^[3][6]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0793213	Szady	część wsi

Zobacz też

• Cmentarz wojenny z II wojny światowej w Hucie Krzeszowskiej