Antoni Paleń

Antoni Paleń, ps. „Jastrząb”^[1] (ur. 9 sierpnia 1920 w Lipie pow. Janów Lubelski, zm. 25 października 1943) – oficer Gwardii Ludowej.

Antoni Paleń

Jastrząb

Antoni Paleń w młodości
kapitan
Data i miejsce urodzenia	9 sierpnia 1920 Lipa
Data i miejsce śmierci	25 października 1943 Kochany
Przebieg służby
Lata służby	1942–1943
Siły zbrojne	Gwardia Ludowa
Jednostki	Grupa Operacyjna GL PPR im. Tadeusza Kościuszki
Stanowiska	Dowódca oddziału partyzanckiego Komendant GL PPR w Kraśniku
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa: powstanie zamojskie bitwa pod Kochanami †
Odznaczenia

Biografia

Na początku 1942 utworzył kilkuosobową grupę wypadową, której został dowódcą przybierając pseudonim „Jastrząb”. Od marca 1942 grupa „Jastrzębia” działała w rejonie Lasów Lipskich i Janowskich, a w maju 1942 podporządkowała się Polskiej Partii Robotniczej (PPR) i Gwardii Ludowej (GL). 22 czerwca 1942 oddział „Jastrzębia” uwolnił z aresztu w Zaklikowie 18 chłopów. Po kilku akcjach grupa „Jastrzębia” stała się polowym oddziałem partyzanckim przybierając imię gen. Jarosława Dąbrowskiego. Pod koniec sierpnia 1942 oddział Palenia połączył się z oddziałem Grzegorza Korczyńskiego „Grzegorza”, który objął dowództwo nad całością. Paleń został jego zastępcą, a oddział przybrał imię Tadeusza Kościuszki. Oddział ten na przełomie lat 1942/1943 m.in. atakował skutecznie niemieckie środki transportu drogowego i kolejowego. W Grupie Operacyjnej, w jaką przekształcił się oddział im. T. Kościuszki w okresie luty-marzec 1943 „Jastrząb” dowodził samodzielnym oddziałem im. Jarosława Dąbrowskiego, działając na terenie Lasów Janowskich, Lipskich i Gościeradowskich, a także powiatów: Biłgoraj, Kraśnik i Puławy.

Oddział Palenia stoczył wiele potyczek oraz przeprowadził liczne udane akcje dywersyjne, m.in. w marcu 1943 na dwa samochody niemieckie na szosie k. Biłgoraja, w maju 1943 na garnizon niemiecki w Lipie pow. Kraśnik.

Poza tym prowadził działania skierowane przeciw działaczom polskiego podziemia niepodległościowego, m.in. 24 marca 1943 podczas napadu rabunkowego na dwór w Zarzeczu koło Niska Paleń zamordował 74-letniego Stanisława Jerzego Hofmokla, działacza Rady Głównej Opiekuńczej, a następnie zaatakował Hutę Krzeszowską, gdzie zastrzelono miejscowego działacza narodowego, jego matkę i pięciu polskich policjantów należących do Armii Krajowej^[2]. W lipcu 1943 „Jastrząb” został mianowany komendantem powiatowym GL w pow. kraśnickim. Równocześnie powołano go do pracy w dowództwie Okręgu GL nr 5 Janów, obejmującego południową część Lubelszczyzny. 22 października 1943 w walce pod Kochanami pow. Nisko został ciężko ranny i po trzech dniach zmarł. Pochowano go w Rzeczycy. Pośmiertnie został awansowany na podpułkownika.

Według zeznań jednego z dowódców lubelskiej GL-AL Andrzeja Flisa „Maksyma” z 11 czerwca 1950, „Jastrząb” „miał opinie złodzieja kieszonkowego” i „ogólna opinia członków AL o „Jastrzębiu” była taka, że jest w oddziale po to, aby coś zrabować i zawieźć do domu. Stale nosił na ręku jeden zegarek, a w kieszeni drugi oraz kilka pierścionków na palcach”. M.in. na tej podstawie Piotr Gontarczyk określa grupę Antoniego Palenia jako rabunkową.

Awanse

• kapitan – 1943
• podpułkownik – pośmiertnie na przełomie 1943/44

Ordery i odznaczenia

• Order Krzyża Grunwaldu III klasy (pośmiertnie, 24 października 1947)^[3]

Upamiętnienie

Wchodząca w skład Zespołu Szkół im. „Szarych Szeregów” w Lipie Publiczna Szkoła Podstawowa nosi imię „Antoniego Palenia ps. „Jastrząb”.

Przypisy

1. Antoni Paleń – jeden z najdzielniejszych partyzantów Lubelszczyzny – występuje pod pseudonimem „Jastrząb”, bo według opinii współtowarzyszy walki „... ma w sobie coś z drapieżnego ptaka, jest ruchliwy, szybki, odważny, smukły – zupełnie jak jastrząb”, Wacław Czyżewski, Jastrząb, Agencja Wydawnicza Varsovia, 1989.
2. M.J. Chodakiewicz, Narodowe Siły Zbrojne. „Ząb” przeciw dwu wrogom, wyd. 2 uzup. i posz., Warszawa 1999, s. 104.
3. M.P. z 1947 r. nr 135, poz. 840 „za zasługi położone w walce konspiracyjnej z okupantem”.

Bibliografia

• Polski Słownik Biograficzny, t. XXV, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1980.
• Edward Gronczewski, Walczyli o Polskę Ludową, Warszawa 1982.
• Piotr Gontarczyk, Polska Partia Robotnicza - Droga do władzy 1941–1944, Warszawa 2003.

Linki zewnętrzne

• | pierwszy z lewej, zdjęcie z 1943

Kontrola autorytatywna (osoba):

• VIAF: 235151778247218130003
• PLWABN: 9810567925505606