Henryk Bista

Henryk Bista (ur. 12 marca 1934 w Kochłowicach, zm. 8 października 1997 w Warszawie) – polski aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, pedagog.

Henryk Bista

Data i miejsce urodzenia	12 marca 1934 Kochłowice (obecnie Ruda Śląska)
Data i miejsce śmierci	8 października 1997 Warszawa
Zawód	aktor, pedagog
Współmałżonek	Urszula Mordzewska-Bista
Lata aktywności	1958–1997
Odznaczenia

Kamienica w Kochłowicach, w której mieszkał w dzieciństwie Henryk Bista

Grób Henryka Bisty

Życiorys

Urodził się w rodzinie Mikołaja i Walerii z domu Grzebelus^[1]. Jego starszy brat Stanisław (1929–1985) był księdzem^[2]. W 1952 ukończył szkołę średnią w Katowicach^[1]. Studia rozpoczął na Wydziale Mechanicznym Politechniki w Gliwicach, później studiował architekturę na Politechnice Krakowskiej^[3]. Ostatecznie w 1958 ukończył studia na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Na srebrnym ekranie zadebiutował w 1968 w filmie Ostatni po Bogu. Na deskach teatru zagrał po raz pierwszy w 1958 w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1958–1959), następnie przeszedł do Teatru Ateneum w Warszawie (1959–1960). Lata 1960–1962 to okres występów Henryka Bisty w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Lublinie. W 1962 powrócił do występów w Gdańsku w teatrze, w którym debiutował i z krótką przerwą w latach 1977–1978 (okres występów w Teatrze na Woli w Warszawie) pozostał tam do 1992. Następnie w latach 1992–1997 był w zespole Teatru Współczesnego w Warszawie. Wykreował prawie 100 ról filmowych i ok. 150 ról teatralnych.

Działał także jako pedagog. W latach 1970–1988 uczył zadań aktorskich, piosenki i wiersza w Studiu Wokalno-Aktorskim przy Teatrze Muzycznym w Gdyni^[2].

Był mężem Urszuli z Mordzewskich (1934–2006), reżyserki^[3][4].

Zmarł 8 października 1997 w Warszawie po długiej chorobie. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. W 2006 jego szczątki zostały przeniesione do grobowca rodzinnego (spoczął obok żony) na cmentarzu przy ul. Fryderyka Chopina we Włocławku (sektor 65-10-182)^[4].

Filmografia

• 1960: Rzeczywistość – Roman Andrzejewski, członek redakcji „Rzeczywistości”
• 1964: Banda – nowy wychowawca w domu poprawczym (nie występuje w napisach)
• 1966: Pieczone gołąbki – robotnik z ekipy remontowej (nie występuje w czołówce)
• 1968: Ostatni po Bogu – mat Józek
• 1970: Przystań – rybak Żeberkiewicz
• 1971: Seksolatki – pan Julek, syn „babci”
• 1972: Tajemnica wielkiego Krzysztofa – turysta zwiedzający ratusz (nie występuje w napisach)
• 1975: Czerwone i białe – Karol Krauze, przyrodni brat Rafała
• 1976: Dagny – Antoni Przybyszewski
• 1976: Czerwone ciernie – Rosenblatt
• 1976: Zielone – minione... – właściciel domu gry
• 1976: 07 zgłoś się – „Czarny” Trepkiewicz, szef szajki na Wybrzeżu (odc. 1)
• 1976: Ptaki, ptakom... – Karol Profaska
• 1976: Ocalić miasto – kapitan AK „Sztych”
• 1977: Na srebrnym globie – kapłan Malahuda
• 1977: Śmierć prezydenta – ksiądz Marceli Nowakowski
• 1977: Pasja – nieznajomy
• 1977: Zimne ognie – scenarzysta Adam
• 1977: Znak orła – mieszczanin krakowski
• 1977: Struny – inżynier Kazimierz Smolarz
• 1978: Życie na gorąco – Skalkator (odc. 8. Rzym)
• 1978: Wśród nocnej ciszy – Stefan Waniek
• 1978: Sto koni do stu brzegów – gestapowiec
• 1978: Osiemdziesięciu huzarów – chłop
• 1978: Szpital Przemienienia – doktor Kauters
• 1979: Detektywi na wakacjach – historyk sztuki
• 1979: Do krwi ostatniej... – Wilhelm Kubsz
• 1979: Do krwi ostatniej – Wilhelm Kubsz
• 1979: Zielone lata – doktor Turowski
• 1979: Hotel klasy lux – Henryk Jakubik
• 1979: Sekret Enigmy – Brochwitz, szpieg Abwehry
• 1979: Placówka – Hirszgold
• 1979: Tajemnica Enigmy – Brochwitz
• 1980: Wizja lokalna 1901 – rektor szkoły Fedtke
• 1980: Królowa Bona – Jan Marsupin, poseł habsburski w Krakowie
• 1980: Powstanie Listopadowe. 1830–1831 – Franciszek Wołowski
• 1980–2000: Dom – pułkownik Leon Poznański
• 1981: Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy – Makowski (odc. 5-6)
• 1981: Stacja – adwokat
• 1981: Fik-Mik – minister
• 1981: Ślepy bokser – minister
• 1981: Vabank – Rożek, klient banku
• 1982: Popielec – kapitan Kruszyna
• 1982: Oko proroka – podstarości
• 1982: Matka Królów – „Grzegorz”
• 1983: Szkatułka z Hongkongu – celnik Marczak
• 1983: Stan wewnętrzny – mężczyzna na przyjęciu
• 1983: Thais – medyk Aristojos
• 1983: Nie było słońca tej wiosny – Mazurek
• 1983: Pobyt – major UB
• 1983: Wielki statysta – Jan Śniadecki
• 1983: Wierna rzeka – doktor Kulewski
• 1983: Synteza – generał Asteria
• 1983: Akademia pana Kleksa – Dziadek do orzechów
• 1984: Porcelana w składzie słonia –
  • bohater,
  • dziadek „ważnej osoby”
• 1984: Yesterday – dyrektor szkoły
• 1984: Przemytnicy – stary Alińczuk
• 1984: O-bi, o-ba. Koniec cywilizacji – Pucołowaty
• 1984: Przeklęte oko proroka – podstarości
• 1985: Podróże pana Kleksa – Wielki Elektronik
• 1985: Medium – dr Mincel
• 1985: Mokry szmal – jubiler Lasoń
• 1985: Ga, ga. Chwała bohaterom – pastor
• 1985: Temida – prokurator
• 1985: Oko proroka czyli Hanusz Bystry i jego przygody – podstarości
• 1985: W cieniu nienawiści – szmalcownik
• 1986: Sceny dziecięce z życia prowincji – pan M
• 1986: Biała wizytówka – Gosche, asystent Goebbelsa
• 1986: Magnat – Gosche
• 1987: Sala nr 6 – pan Jerzy
• 1987: Między ustami a brzegiem pucharu – kamerdyner Frantz
• 1987: Kocham kino – kinooperator
• 1987: Łuk Erosa – Ramke
• 1987: Komediantka – doktor w Bukowcu
• 1987: Sonata marymoncka – Rustecki
• 1987: Śmierć Johna L. – Kosiński
• 1987: Klątwa Doliny Węży – redaktor
• 1987: Koniec sezonu na lody – Drabik
• 1988: Ja, który mam podwójne życie czyli dylemat Josepha Conrada – Józef Conrad Korzeniowski
• 1988: Crimen – chorąży Łukasz Bełzecki
• 1988: Schodami w górę, schodami w dół – komisarz Szmurło
• 1988: Męskie sprawy – Horst Meisel
• 1988: Serenite – Stanisław
• 1988: Pan Kleks w kosmosie – Wielki Elektronik / „portugalski mnich” #1 na chińskim dworze / mechanik #2
• 1988: Nowy Jork, czwarta rano – podróżny szukający cudów
• 1988: Piłkarski poker – sędzia Jaskóła
• 1988: Pomiędzy wilki – Georg, rosyjski traper żyjący w Kanadzie
• 1988: Dekalog X – właściciel sklepu filatelistycznego
• 1988: Prywatne niebo – Józef Krupniak
• 1989: Bal na dworcu w Koluszkach – dziennikarz Pszoniak
• 1989: Ostatni dzwonek – dyrektor
• 1989: Konsul – Ługowski, dyrektor zakładu
• 1989: Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza. Lawa – Senator
• 1989: Porno – lekarz wenerolog
• 1989: Żelazną ręką – Cabas
• 1989: Odbicia – Jan, szef leśnej placówki PAN (odc. 1)
• 1990: Pożegnanie jesieni – ojciec Heli
• 1990: W środku Europy – Bazarewicz „Kałmuk”
• 1990: Historia niemoralna – Jurek
• 1990: Prominent (Eminent Domain) – szef celników na przystani promowej
• 1990: Le Retour – taksówkarz
• 1990: Śmierć dziecioroba – ojciec „Bladej”
• 1990: Ucieczka z kina „Wolność” – tow. Janik
• 1990: Powrót wilczycy – dr Nussbaum
• 1990: Jan Kiliński – baron Osip Igelström
• 1990: Kapitan Conrad
• 1991: Życie za życie. Maksymilian Kolbe – gospodarz
• 1991: Cynga – felczer rosyjski Prorab
• 1991: Panny i wdowy – pruski pułkownik (odc. 3)
• 1991: Dziecko szczęścia – adwokat
• 1991: Moskau – Petuschki – Schaffner
• 1991: Ferdydurke
• 1992: Żegnaj Rockefeller – agent Dański
• 1992: Mau Mau – Kowalik
• 1992: Kim był Joe Luis – człowiek z baru
• 1992: Sauna – Sabo
• 1992: Mała apokalipsa – Janek
• 1992: Republika marzeń – taksówkarz
• 1993: Białe małżeństwo – dziadek
• 1993: Dwa księżyce – kupiec Mistig
• 1993: Nowe przygody Arsena Lupin – komisarz policji Podlaski (odc. 1)
• 1993: Taranthriller – ojciec
• 1993: Pora na czarownice – Józef Małocha
• 1993: Żywot człowieka rozbrojonego – Hipolit Rewański
• 1993: Plecak pełen przygód – dyrektor szkoły
• 1993: Lista Schindlera – pan Lowenstein
• 1994: Piękna warszawianka – Bogumił
• 1994: Zawrócony – nauczyciel Biernacki
• 1994: Bank nie z tej ziemi – prezydent (odc. 13)
• 1994: Zivot a neobycejna dobrodruzstvi vojaka Ivana Conkina – Żykin
• 1994: Stella Stellaris
• 1994: O przemyślności kobiety niewiernej. Sześć opowieści z Boccaccia wziętych – Egon
• 1994: Polska śmierć – sąsiad Ossa
• 1995: Akwarium, czyli samotność szpiega – zwerbowany właściciel firmy
• 1995: Młode wilki – pan Janek
• 1995: Nic śmiesznego – pirotechnik (przy 1. filmie)
• 1995: Odjazd – von Litzki
• 1995: Doktor Semmelweis – profesor Skoda
• 1995: Les Milles – Otto von Offenberg
• 1996: Ekstradycja 2 – pan Henio
• 1997: Kochaj i rób co chcesz – profesor Wilczewski
• 1997: Sztos – prokurator
• 1998: Tajemnica Dzikiego Boru – pastor Robinson (głos, polski dubbing)^[5]
• 1998: Ekstradycja 3 – pan Henio (odc. 3–9)

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1984)
• Złoty Krzyż Zasługi (1976)
• Srebrny Krzyż Zasługi (1971)
• Medal 30-lecia Polski Ludowej (1975)
• Brązowy Medal „Za Zasługi dla Obronności Kraju” (1968)
• Odznaka Zasłużony Działacz Kultury (1986)
• Odznaka honorowa „Zasłużonym Ziemi Gdańskiej” (1972)

Nagrody i wyróżnienia

• Wyróżnienie na II Kaliskich Spotkaniach Teatralnych w Kaliszu za rolę Jima Tyrone’a w spektaklu Księżyc świeci nieszczęśliwym Eugene’a O’Neilla w reż. Jerzego Rakowieckiego w Teatrze im. Juliusza Osterwy w Lublinie (1962)
• Nagroda na XI Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu za rolę Łazarza w spektaklu Tragedia o bogaczu i Łazarzu w reż. Tadeusza Minca w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1969)
• Nagroda na XVII Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu za rolę Gorgoniusza w spektaklu Cyganeria warszawska Adolfa Nowaczyńskiego w reż. Stanisława Hebanowskiego w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1975)
• Nagroda im. I. Galla (1976)
• Nagroda Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury „Splendor Gedanensis” (1976)^[6]
• Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia za osiągnięcia aktorskie (1977)
• Nagroda na IV Opolskich Konfrontacjach Teatralnych w Opolu za rolę Lucyfera w spektaklu Samuel Zborowski Juliusza Słowackiego w reż. Stanisława Hebanowskiego w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1978)
• Teatralna Nagroda Wybrzeża za wybitną kreację aktorską w „Samuelu Zborowskim” Juliusza Słowackiego w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1978)
• Nagroda Wojewody Gdańskiego za wybitne osiągnięcia w dziedzinie kultury (1980)
• „Złota Kareta” – nagroda redakcji „Nowości” na XXIII Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu za najwybitniejszą kreację aktorską festiwalu, rolę Wilhelma Tona w spektaklu Kniaź Patiomkin Tadeusza Micińskiego w reż. Macieja Prusa w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1981)
• Nagroda na VII Opolskich Konfrontacjach Teatralnych za rolę Wilhelma Tona w spektaklu Kniaź Patiomkin Tadeusza Micińskiego w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1981)
• Nagroda Wojewody Gdańskiego z okazji Międzynarodowego Dnia Teatru za rolę prokuratora Scurvy’ego w spektaklu Szewcy Stanisława Ignacego Witkiewicza w reż. Marcela Kochańczyka w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1982)
• Nagroda na XXV Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu za rolę Pijaka w spektaklu Ślub Witolda Gombrowicza w reż. Ryszarda Majora w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1983)
• Nagroda na XXV Kaliskich Spotkaniach Teatralnych za rolę Łopachina w spektaklu Wiśniowy sad Antona Czechowa w reż. Krzysztofa Babickiego w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1985)
• Nagroda Przewodniczącego Komitetu do Spraw Radia i Telewizji za wybitne kreacje aktorskie w Teatrze Telewizji (1986)
• Nagroda na VI Włocławskim Przeglądzie Filmów Polskich we Włocławku za rolę kamerdynera Franza w filmie Między ustami a brzegiem pucharu w reż. Zbigniewa Kuźmińskiego (1987)
• Nagroda Wojewody Gdańskiego za rolę Brechta w spektaklu Opowieści Hollywoodu Christophera Hamptona w reż. Kazimierza Kutza w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1987)
• Nagroda Artystyczna Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki (1987)^[2]
• „Złoty Ekran” za role w widowiskach Teatru Telewizji: tytułową rolę w spektaklu Jacobowsky i pułkownik Franza Werfela w reż. Edwarda Dziewońskiego, rolę Ictavio Piccolominiego w spektaklu Wallenstein Friedricha Schillera w reż. Krzysztofa Babickiego, rolę Messerschmanna w spektaklu Zaproszenie do zamku Jeana Anouilha w reż. Krystyny Sznerr i rolę Tomasza Cromwella w spektaklu Miecz obosieczny Jerzego Zawieyskiego w reż. Tadeusza Malaka (1989)
• Nagroda na XV Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni w kategorii: najlepsza drugoplanowa rola męska za rolę Senatora w filmie Lawa – Opowieść o „Dziadach” w reż. Tadeusza Konwickiego (1990)
• Nagroda Teatralna Prezydenta Gdańska (1990)

Upamiętnienie

W październiku 2005 na ścianie rodzinnego domu przy ul. Radoszowskiej 167 w Kochłowicach odsłonięto tablicę pamiątkową poświęconą Henrykowi i Stanisławowi Bistom^[2].