Gmach Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie

Gmach Banku Gospodarstwa Krajowego^[2][3] – zabytkowy budynek znajdujący się w Alejach Jerozolimskich 7, przy rondzie Charles’a de Gaulle’a w Warszawie.

Gmach Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie

nr rej. 761-A z 1 lipca 1965[1]
Budynek od strony ronda de Gaulle’a
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Adres	Aleje Jerozolimskie 7
Styl architektoniczny	modernizm klasycyzujący
Architekt	Rudolf Świerczyński
Inwestor	Bank Gospodarstwa Krajowego
Rozpoczęcie budowy	1928
Ukończenie budowy	1931
Ważniejsze przebudowy	1949, od 2020
Położenie na mapie Warszawy Gmach Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie
Położenie na mapie Polski Gmach Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Gmach Banku Gospodarstwa Krajowego w Warszawie
52°13′53″N 21°01′13″E

Gmach około 1933

Gmach od strony ul. Nowy Świat

Modernistyczny, monumentalny gmach został wzniesiony w latach 1928–1931 według projektu Rudolfa Świerczyńskiego dla Banku Gospodarstwa Krajowego. Został rozbudowany po II wojnie światowej. W latach 1957–2001 był siedzibą Polskiej Agencji Prasowej.

Opis

Pierwotny projekt konkursowy przewidywał zabudowę wzdłuż Alej Jerozolimskich na odcinku między Nowym Światem a ulicą Bracką o powierzchni zabudowy 8247 m². Razem z bankiem miało się tam również mieścić Ministerstwo Robót Publicznych, odpowiedzialne za prowadzenie inwestycji infrastrukturalnych, które miał współfinansować BGK^[4]. Parcela należała do Skarbu Państwa^[5]. Znajdował się na niej pałacyk Opalińskiego i piętrowy pawilon baru-kawiarni^[6].

Spośród 26 złożonych projektów konkursowych do realizacji wybrano projekt Rudolfa Świerczyńskiego^[4]. Już po rozstrzygnięciu konkursu ministerstwo zrezygnowało z budowy swojej siedziby połączonej z BGK (w lutym 1929 roku rozpoczęło budowę nowej siedziby przy ul. Tytusa Chałubińskiego)^[7].

Przed wojną zrealizowano tylko część zajętą następnie przez Bank Gospodarstwa Krajowego, o powierzchni zabudowy 4835 m² z dwiema elewacjami od Alej Jerozolimskich i Nowego Światu. Budynek od strony Alej Jerozolimskich liczył 7 kondygnacji nadziemnych, od Nowego Światu i zaplecza 5 kondygnacji. Nad IV kondygnacją elewację wieńczył gzyms o dużym wysięgu, wyższe kondygnacje cofały się uskokami. Działka przedwojennej części została zabudowana w 100%, trzy dziedzińce w parterze zostały pokryte szklanymi dachami, tworząc sale operacyjne banku.

Budowę rozpoczęto 21 maja 1928^[8], a gmach oddano do użytku 6 grudnia 1931^[9]. Żelbetową konstrukcję budynku posadowiono na palach. Fundamenty sąsiednich budynków zostały pogłębione. Projektant konstrukcji Ludwik Tylbor zastosował zbrojenie ponad potrzeby wynikające z obliczeń statycznych. Ściany zewnętrzne wykonano z cegły dziurawki, ścianki działowe z cegły trocinowej. Gmach został ozdobiony płaskorzeźbami Jana Szczepkowskiego^[10][11]

Elewacje oblicowano płytami z małopolskiego andezytu. We wnętrzach reprezentacyjnych zastosowano okładziny kamienne z marmuru i alabastru. Zastosowano metalowe elementy wykończeniowe z powłokami galwanicznymi i ze stali nierdzewnej. Posadzki wykonano z płyt kamiennych z krajowych marmurów: Bolechowice, Zelejowa, Dębnik, Szewce i Morawica. Na korytarzach zastosowano wykładziny tekstylne i gumowe. W pokojach biurowych ułożono klepkę.

Przy wystroju plastycznym wnętrz współpracowali m.in. Wojciech Jastrzębowski (witraże) oraz Felicjan Szczęsny Kowarski, Wacław Borowski i Romuald Kamil Witkowski (malarstwo).

Gmach nie został zniszczony w czasie II wojny światowej^[12][13]. W czasie powstania warszawskiego był zajmowany przez Niemców, którzy nie wysadzili go w powietrze, ale zrabowali wyposażenie i ok. 30 mln złotych z rozbitego skarbca^[14]. Po 1945 w gmachu mieściły się m.in. biura Zarządu Miejskiego m.st. Warszawy^[15]. Po przekształceniu BGK (1948), gmach stał się własnością Banku Inwestycyjnego, a następnie Narodowego Banku Polskiego^[14].

W okresie powojennym dzięki przebiciu ulicy Mysiej na przedłużeniu ulicy Nowogrodzkiej gmach został rozbudowany. W pierwszym etapie gmach został przedłużony w kierunku ulicy Brackiej, a w drugim etapie − powstała nowa fasada od strony ulicy Mysiej^[2]. Obiekt projektowany przed wojną w zabudowie obrzeżnej stał się budynkiem wolnostojącym. Projektanci powojennej rozbudowy zastosowali w elewacjach detale architektoniczne pierwotnego projektu, dzięki czemu powstał obiekt o jednolitej architekturze.

W 1965 gmach został wpisany do rejestru zabytków^[1] .

W 2020 rozpoczęła się gruntowna modernizacja wnętrz budynku według projektu biura JEMS Architekci^[16][17].