Galena

Galena – minerał z gromady siarczków. Jest minerałem pospolitym i szeroko rozpowszechnionym, pod względem chemicznym jest to siarczek ołowiu(II). Nazwa pochodzi od łac. galena = ruda ołowiu.

Ten artykuł dotyczy minerału. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Galena

Galena z pirytem
Właściwości chemiczne i fizyczne
Inne nazwy	galenit[1], błyszcz ołowiu[1]
Skład chemiczny	PbS
Twardość w skali Mohsa	2,5
Przełam	drobnomuszlowy
Łupliwość	doskonała, trójkierunkowa (kostkowa)
Układ krystalograficzny	regularny
Gęstość minerału	7,2 – 7,6 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	szara, migotliwa, niekiedy z odcieniem niebieskawym na powierzchni świeżego przełamu
Rysa	ciemnoszara, czarna
Połysk	silny, metaliczny

Właściwości

Tworzy najczęściej kryształy sześcio- i ośmiościenne. Spotykana jest też w skupieniach zbitych, ziarnistych, groniastych, kulistych, naciekowych. Jest izostrukturalna z halitem. Jest krucha a nawet miękka, nieprzezroczysta. Często zawiera również znaczne ilości cynku, żelaza, miedzi, antymonu, bizmutu.

Występowanie

Powstaje w pegmatytowym, a częściej hydrotermalnym stadium krystalizacji magmy (skały magmowe) lub w wyniku oddziaływania roztworów hydrotermalnych na otoczenie (skały osadowe).

Miejsca występowania:

• Niemcy – Rudawy, Zagłębie Ruhry, Akwizgran,
• Czechy – Pribramie,
• Grecja – Laurion,
• Hiszpania, Wielka Brytania, Zambia, Grecja, Rumunia
• Serbia – Trepnica,
• Polska – na południu kraju,
• Rosja – Kaukaz,
• Australia – Broken Hill, Tasmania;
• USA – basen Missisipi. Idaho, Illinois, Oklahoma, Kansas, Missouri.

Polska – główny składnik złóż ołowiu rejonu śląsko-krakowskiego: Jaworzno, Trzebinia, Chrzanów, Olkusz, Bytom, Tarnowskie Góry. Spotykany także w Górach Świętokrzyskich: Miedzianka, Miedziana Góra, Chęciny, Łagów. W Tatrach, w tatrzańskich żyłach hydrotermalnych np. na Ornaku. Na Dolnym Śląsku m.in. w okolicach Ogorzelca, Świdnicy – Bystrzyca Górna oraz Srebrnej Góry. Występuje również w szczelinach pokładów węgla kamiennego Górnego Śląska.

Zastosowanie

• Ma duże znaczenie kolekcjonerskie
• Najczęściej występujący kruszec ołowiu^[1] (86,6% Pb) oraz srebra (do 0,3% srebra, czasami przekracza 1% – galena srebronośna).
• W pierwszej połowie XX w. galena była stosowana jako wczesny materiał półprzewodnikowy (tzw. właściwości detekcyjne). W epoce radioelektroniki lampowej, a przy słabej elektryfikacji wielu krajów, galena dawała możliwość konstrukcji odbiorników radiowych niewymagających zasilania (detektor kryształkowy).

Przypisy

1. Podręczny słownik chemiczny, RomualdR. Hassa (red.), JanuszJ. Mrzigod (red.), JanuszJ. Nowakowski (red.), Katowice: Videograf II, 2004, s. 143, ISBN 83-7183-240-0.

Bibliografia

• Podręczny Leksykon Przyrodniczy – Minerały i kamienie szlachetne
• Atlas mineralogii
• Leksykon Przyrodniczy -Minerały
• R.Hochleitner – Minerały i kryształy
• W.Heflik, L.Natkaniec – Nowak – Minerały Polski

Kontrola autorytatywna (gatunek mineralny):

• LCCN: sh85052777
• GND: 4145910-6
• BnF: 124829509
• BNE: XX542344
• J9U: 987007555547905171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: science/galena-mineral
• DSDE: blyglans

Identyfikatory zewnętrzne:

• identyfikator minerału w Mindat: 1641