Cieciornik

Cieciornik^[5], jarząbek cieciornik^[6] (Bonasa umbellus) – gatunek średniej wielkości ptaka z rodziny kurowatych (Phasianidae). Jedyny przedstawiciel rodzaju Bonasa^[5][7].

Cieciornik

Bonasa umbellus[1]
(Linnaeus, 1766)
Samiec
Samica
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	grzebiące
Rodzina	kurowate
Podrodzina	bażanty
Plemię	Tetraonini
Rodzaj	Bonasa[2] Stephens, 1819
Gatunek	cieciornik
Synonimy
Tetrao umbellus Linnaeus, 1766[3]
Podgatunki B. u. yukonensis Grinnell, 1916 B. u. umbelloides (Douglas, 1829) B. u. labradorensis Ouellet, 1991 B. u. castanea Aldrich & Friedmann, 1943 B. u. affinis Aldrich & Friedmann, 1943 B. u. obscura Todd, 1947 B. u. sabini (Douglas, 1829) B. u. brunnescens Conover, 1935 B. u. togata (Linnaeus, 1766) B. u. mediana Todd, 1940 B. u. phaios Aldrich & Friedmann, 1943 B. u. incana Aldrich & Friedmann, 1943 B. u. monticola Todd, 1940 B. u. umbellus (Linnaeus, 1766)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
najmniejszej troski
Zasięg występowania

Systematyka

Wyróżniono kilkanaście podgatunków B. umbellus^[7][8]:

• B. umbellus yukonensis – Alaska, północno-zachodnia Kanada.
• B. umbellus umbelloides – południowo-wschodnia Alaska do centralnej Kanady.
• B. umbellus labradorensis – Labrador.
• B. umbellus castanea – półwysep Olympic.
• B. umbellus affinis – Kolumbia Brytyjska do środkowego Oregonu. Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) wlicza tę populację do B. u. umbelloides.
• B. umbellus obscura – północne Ontario.
• B. umbellus sabini – zachodnie wybrzeża Kanady i USA.
• B. umbellus brunnescens – Wyspa Vancouver.
• B. umbellus togata – północno-środkowe i północno-wschodnie USA, południowo-wschodnia Kanada.
• B. umbellus mediana – północno-środkowe USA.
• B. umbellus phaios – południowo-wschodnia Kolumbia Brytyjska do południowo-środkowego Idaho i wschodniego Oregonu.
• B. umbellus incana – południowo-wschodnie Idaho do środkowego Utah.
• B. umbellus monticola – środkowe i wschodnio-środkowe USA.
• B. umbellus umbellus – wschodnio-środkowe USA.

Występowanie

Cieciornik żyje w Ameryce Północnej, gdzie zamieszkuje zalesione obszary Alaski, Kanady oraz północnych stanów USA.

Wygląd

Cieciornik osiąga 40–48 cm długości ciała^[6]. Samica (kura) ma ciemne ubarwienie w tonacjach beżu i brązu z białymi przejaśnieniami. Dziób jest krótki i mocny, a nogi są krótkie i opierzone. Samiec posiada długi ogon, który po rozłożeniu przypomina ogon głuszca z tym, że ma ciemny pas biegnący na górze ogona. Ubarwienie samca (koguta) jest bardziej kolorowe niż samicy, ale ma on siwe i pomarańczowe akcenty na całym ciele. Ptak ten posiada mały czub i brodę.

Odżywianie

Cieciornik odżywia się różnymi nasionami, jagodami, częściami roślin oraz drobnymi bezkręgowcami.

Rozród

Podczas toków samiec przywabia samice poprzez wprowadzanie swoich skrzydeł w bardzo szybkie drgania oraz uderzając nimi w boki ciała powoduje powstawanie dudniącego dźwięku. Po kopulacji samica wykopuje dołek do którego składa 9–12 małych jaj^[9]. Po wylęgu wodzi swoje dość samodzielne młode. Może się krzyżować z innymi głuszcowatymi, ale daje to niepłodne potomstwo, podobnie jak inna krzyżówka w obrębie głuszcowatych – skrzekot (hybryda głuszca z cietrzewiem).

Status i zagrożenia

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje cieciornika za gatunek najmniejszej troski (LC – least concern) nieprzerwanie od 1988 roku^[4].

Jest ptakiem łownym. Jego populacje są w niektórych miejscach bardzo liczne, a w niektórych znikome. Z powodu zwiększającej się liczby drapieżników (w tym człowieka) gatunek ten zmniejsza swoją liczebność.

Przypisy

1. Bonasa umbellus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
2. Bonasa, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2011-04-07] (ang.).
3. McGowan 1994 ↓, s. 407.
4. BirdLife International, Bonasa umbellus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2018, wersja 2020-2 [dostęp 2020-08-21] (ang.).
5. Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Tetraonini Leach, 1820 (wersja: 2020-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-08-21].
6. Busse i inni 1991 ↓, s. 221.
7. F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Pheasants, partridges, francolins. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-08-21]. (ang.).
8. Ruffed Grouse (Bonasa umbellus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
9. Busse i inni 1991 ↓, s. 222.

Bibliografia

• Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
• P. J. K. McGowan: Family Phasianidae (Pheasants and Partridges). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 2: New World Vultures to Guineafowl. Barcelona: Lynx Edicions, 1994, s. 493. ISBN 84-87334-15-6. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

Kontrola autorytatywna (takson):

• J9U: 987007548542505171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: animal/ruffed-grouse
• SNL: kragejerpe

Identyfikatory zewnętrzne:

• BioLib: 21377
• EoL: 45510621
• GBIF: 2473702
• identyfikator iNaturalist: 890
• ITIS: 175790
• NCBI: 9000
• identyfikator taksonu Fossilworks: 129745
• CoL: MH5Q