Oregon
stan w Stanach Zjednoczonych Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Oregon (ⓘwymowa:/ˈɔrɪɡən/ OR-ə-gən) – stan w północno-zachodniej części Stanów Zjednoczonych, na wybrzeżu Pacyfiku. Jest jednym ze słabiej zaludnionych stanów w kraju, a około połowy obszaru porastają lasy[1]. Na słabe zaludnienie wpływają także rozległe obszary górzyste. Znaczna część populacji koncentruje się w Willamette Valley[2].
| stan | |||||
| 33. stan od 14 lutego 1859 | |||||
 Jezioro Kraterowe, leżące w Oregonie najgłębsze jezioro Stanów Zjednoczonych | |||||
| |||||
| Dewiza: (łac.) Alis volat propriis (Ona wznosi się na swych własnych skrzydłach) | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
US-OR | ||||
| Gubernator |
Kate Brown (D) | ||||
| Powierzchnia |
254 806 km² | ||||
| Populacja (2020) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
15,0 os./km² | ||||
| Strefa czasowa | |||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych | |||||
| Strona internetowa | |||||
Największym ośrodkiem miejskim jest Portland, którego obszar metropolitalny wykracza poza granice stanu i obejmuje 2,5 miliona mieszkańców[3]. Stolicą administracyjną Oregonu jest Salem.
Pochodzenie nazwy stanu jest niepewne, ale uważa się, że „Oregon” jest toponimem pochodzącym z francuskiej mapy z 1715 roku, która nazywa rzekę Wisconsin jako „Ouaricon-sint”[4].
Przed przybyciem Europejczyków region przyszłego stanu był zamieszkiwany przez Indian, między innymi przez plemiona Bannock, Chinook, Klamath i Nez Percé.
Oregon w XVII wieku był obiektem rywalizacji Hiszpanii, Rosji i Kompanii Hudsona, lecz nie przynależał do żadnej ze stron. Najbardziej zainteresowana regionem jako przedłużeniem swych kalifornijskich włości była Hiszpania. W 1774 wyprawę zorganizował Juan Jose Perez Hernandez, a w roku kolejnym Juan Francisco de la Bodega y Quadra. W 1789 Esteban Jose Martinez zbudował Fort San Miguel na wyspie Vancouver. James Cook badał zachodnie wybrzeże stanu w 1778 podczas swoich poszukiwań Przejścia Północno-Zachodniego.
Na początku XIX wieku region był badany przez ekspedycję Lewisa i Clarka, wysłaną przez rząd Stanów Zjednoczonych w celu rozpoznania terenów nabytych w wyniku Zakupu Luizjany. Ekspedycja spędziła zimę 1805-1806 w Forcie Clatsop, który wybudowała niedaleko ujścia rzeki Kolumbii do Pacyfiku. Ekspedycja ta wraz z relacjami brytyjskiego badacza Davida Thompsona w 1811 r., rozsławiły region jako źródło futer. W 1811 r. nowojorski finansista John Jacob Astor założył Fort Astoria przy ujściu rzeki Kolumbia, z zamiarem założenia sieci faktorii handlowych wzdłuż rzeki dla Pacific Fur Company. Fort Astoria był pierwszą stałą osadą na terenie przyszłego stanu.
Stan Oregon od południa graniczy ze stanami Kalifornia i Nevada, od wschodu z Idaho, w dużej części wzdłuż rzeki Snake, od północy z Waszyngtonem, w dużej części wzdłuż rzeki Kolumbia.
Fizjograficznie na terenie stanu wyróżnia się sześć części. Największą jest Wyżyna Kolumbii, zajmująca wschód, północny wschód i dużą część centrum[5][6]. Na południowym wschodzie zaznacza się obecność Wielkiej Kotliny (Wielka Pustynia Piaszczysta). Natomiast w zachodniej części znajdują się cztery regiony: dwa z nich to łańcuchy gór, biegnące z południa na północ, Góry Nadbrzeżne i Góry Kaskadowe pomiędzy którymi znajduje się Dolina Willamette – jeden z najbardziej urodzajnych regionów na świecie. Południowo-zachodni narożnik stanu zajmuje region gór Klamath[5]. Wybrzeże ma charakter klifowy a urwiska sięgają nawet 300 metrów wysokości[7].
Zachodnia część Oregonu, wzdłuż wybrzeża Pacyfiku charakteryzuje się dużymi opadami deszczu.
Mimo sąsiedztwa Oceanu Spokojnego stan jest stosunkowo wysoko wyniesiony nad poziom morza, gdyż średnia wysokość wynosi 1005 metrów[5]. Najwyższym punktem stanu jest osiągający wysokość 3426 m n.p.m.[8][5] uśpiony wulkan Mount Hood, którego ostatni wybuch miał miejsce w 1865 roku[9]. W południowo-zachodniej części (Góry Kaskadowe) znajduje się najgłębsze w kraju jezioro – Jezioro Kraterowe, leżące w Parku Narodowym Jeziora Kraterowego[10].
Miasta
Największe miasta w stanie Oregon, powyżej 75 000 mieszkańców (2021)[11]
Na terenie stanu Oregon znajduje się 240 miast (city lub town), w tym sześć o liczbie ludności przekraczającej 100 000, 56 powyżej 10 000 mieszkańców, a 165 powyżej 1000 mieszkańców (2021 r.)[11].
Lista miast zamieszkanych przez 5000 lub więcej osób (2021 r.)[11]:
- Portland (641 162)
- Salem (177 723)
- Eugene (175 096)
- Gresham (113 103)
- Hillsboro (106 633)
- Bend (102 059)
- Beaverton (98 216)
- Medford (86 367)
- Springfield (62 256)
- Corvallis (59 864)
- Albany (56 828)
- Tigard (55 767)
- Lake Oswego (40 411)
- Grants Pass (39 364)
- Keizer (39 157)
- Oregon City (37 411)
- Redmond (35 582)
- McMinnville (34 666)
- Tualatin (27 537)
- West Linn (27 103)
- Wilsonville (26 519)
- Forest Grove (26 089)
- Woodburn (26 054)
- Happy Valley (25 679)
- Newberg (25 477)
- Roseburg (23 831)
- Klamath Falls (22 062)
- Ashland (21 607)
- Milwaukie (20 946)
- Sherwood (20 254)
- Hermiston (19 455)
- Central Point (19 357)
- Lebanon (18 945)
- Canby (18 138)
- Dallas (17 285)
- Pendleton (16 841)
- The Dalles (16 043)
- Troutdale (15 989)
- Coos Bay (15 907)
- St. Helens (14 095)
- Cornelius (13 416)
- La Grande (13 158)
- Sandy (12 743)
- Gladstone (11 978)
- Ontario (11 626)
- Prineville (11 227)
- Monmouth (11 023)
- Fairview (10 907)
- Cottage Grove (10 637)
- Silverton (10 558)
- Newport (10 496)
- Astoria (10 343)
- North Bend (10 285)
- Molalla (10 201)
- Independence (10 190)
- Baker City (10 170)
- Lincoln City (9979)
- Sweet Home (9955)
- Eagle Point (9865)
- Florence (9475)
- Sutherlin (8593)
- Hood River (8341)
- Stayton (8203)
- Scappoose (8058)
- Madras (7683)
- Umatilla (7373)
- Seaside (7234)
- Milton-Freewater (7144)
- Junction City (7116)
- Brookings (6837)
- Warrenton (6393)
- Talent (6141)
- Creswell (5667)
- Winston (5665)
- Philomath (5619)
- Tillamook (5265)
- Veneta (5265)
- King City (5105)
Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Oregon liczy 4 237 256 mieszkańców, co oznacza wzrost o 406 182 (10,6%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,4% populacji, 20,5% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 18,2% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,4% ludności stanu stanowią kobiety[12].
Język
W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami są[13]:
- język angielski – 85,63%,
- język hiszpański – 8,63%,
- język wietnamski – 0,68%,
- język rosyjski – 0,61%.
Rasy i pochodzenie
Według danych z 2018 roku 84,4% mieszkańców stanowi ludność biała (76% nie licząc Latynosów), 4,7% ma rasę mieszaną, 4,3% to Azjaci, 1,9% to Afroamerykanie, 1,2% to rdzenna ludność Ameryki, 0,4% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 12,8% ludności stanu[14].
Do największych grup należą osoby pochodzenia niemieckiego (18,1%), irlandzkiego (11,2%), angielskiego (10,9%), meksykańskiego (10,6%) i „amerykańskiego” (5,0%). Do innych większych grup należą osoby pochodzenia włoskiego (153,9 tys.), francuskiego (150,9 tys.), norweskiego (145,4 tys.), szkockiego (122,9 tys.), szwedzkiego (104 tys.), holenderskiego (80,5 tys.), polskiego (68,7 tys.), szkocko–irlandzkiego (52,9 tys.) i rosyjskiego (48,5 tys.). Największe społeczności z Azji tworzą Chińczycy (40,1 tys.), Wietnamczycy (30,4 tys.) i Hindusi (24,6 tys.)[14].
.jpg)
Oregon jest wspólnie z Kolorado trzecim stanem Stanów Zjednoczonych pod względem procentowego udziału ludzi nieutożsamiających się z żadną religią, po stanach Vermont i Waszyngton. Około 61% mieszkańców stanu to chrześcijanie. W stanie jest największa grupa staroobrzędowców w Stanach Zjednoczonych.
Dane z 2014 r.[15]:
- protestanci – 43%:
- baptyści – 9%,
- bezdenominacyjni – 8%,
- zielonoświątkowcy – 6%,
- pozostali – 20% (głównie: campbellici, luteranie, uświęceniowcy, adwentyści dnia siódmego, kalwini, metodyści i anglikanie),
- brak religii – 31% (w tym: 8% agnostycy i 5% ateiści),
- katolicy – 12%,
- mormoni – 4%,
- pozostałe religie – 10% (w tym: świadkowie Jehowy, buddyści, New Age, żydzi, hinduiści, prawosławni, bahaiści, unitarianie uniwersaliści, religie Indian i muzułmanie[16]).
Gospodarka i zasoby energetyczne Oregonu są ściśle związane z łagodnym klimatem i obfitymi opadami. Silny, utrzymujący się spływ z akumulacji śniegu na dużych wysokościach, a także wysokie roczne opady, umożliwiają generowanie znacznej ilości energii wodnej. Duże tamy na rzece Columbia generują większość energii wodnej nie tylko w Oregonie, ale w całym północno-zachodnim Pacyfiku[17].
Drugi co do wielkości udział w wytwarzaniu energii elektrycznej w Oregonie ma gaz ziemny, który sprowadzany jest głównie z zachodniej Kanady, gdyż sam Oregon posiada niewielkie jego rezerwy. Sprowadzana jest także ropa naftowa głównie ze stanu Waszyngton, gdyż w 2008 roku stan zakończył jej wydobycie[17].
Jedną z głównych gałęzi gospodarki Oregonu jest gospodarka drzewna. Łagodne temperatury i obfite opady w zachodniej części stanu przyczyniają się do szybkiego wzrostu drzew, które wraz z odpadami rolniczymi są bogatym źródłem biomasy do wytwarzania energii[17].
Las pokrywa prawie połowę stanu, a wiele zakładów przemysłowych w Oregonie wykorzystuje biomasę drzewną do dostarczania ciepła i generowania elektryczności[17]. Oregon produkuje największą ilość drewna iglastego stanowiącą ponad 16% krajowej produkcji[18].
W 2017 roku około jednej siódmej energii elektrycznej Oregonu wytworzyła energia wiatrowa[17].
Przemysł
W 2017 roku produkcja stanowiła około jednej piątej produktu krajowego brutto w Oregonie. Najważniejszymi produkowanymi wyrobami są komputery i elektronika[17]. W obszarze metropolitalnym Portland znajduje się Las Krzemowy, nazwa ta odnosi się do obszaru gdzie działa około 1500 firm z branży high-tech. Jedną z takich firm jest Intel, który należy do największych pracodawców w stanie[19].
Rolnictwo
Ważną rolę odgrywa i największy dochód w rolnictwie przynosi branża szkółkarska. Oregon zajmuje pierwsze miejsce w produkcji azalii doniczkowej, wśród stanów USA. Jest także największym światowym producentem pasz i nasion trawy, jak i znanym ośrodkiem ekspertyzy produkcji nasion[20].
Popularna jest hodowla bydła. Stan posiada 228 licencjonowanych gospodarstw mlecznych i jest regularnie umieszczany wśród pięciu stanów z najwyższą jakością mleka. W dużych ilościach produkuje się siano, poza tym w dużych ilościach uprawia się pszenicę, ziemniaki, gruszki, winogrona i borówki[20].
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
