Chryzokola

Chryzokola – pospolity i szeroko rozpowszechniony minerał miedzi z gromady krzemianów. Nazwa pochodzi od greckich słów chryzos i kolla oznaczających złoto oraz klej. W starożytności był używany jako spoiwo przy łączeniu złota^[1].

Chryzokola

Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	uwodniony krzemian miedzi (Cu,Al) 2H 2Si 2O 5(OH) 4·n(H 2O)[1] Cu 2−xAl x(H 2−xSi 2O 5)(OH) 4·nH 2O, x < 1[2]
Twardość w skali Mohsa	2,5–3,5[1][2]
Przełam	muszlowy, bardzo kruchy
Łupliwość	brak
Układ krystalograficzny	ortorombowy[1][2]
Gęstość	1,9–2,4 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	zielona, niebieskawozielona, niebieska, czarnoniebieska do czarnej lub brązowej, rzadko żółta
Rysa	biała do jasnozielonej
Połysk	szklisty, woskowy, matowy[1][2]

Właściwości

Tworzy wyłącznie skupienia skrytokrystaliczne: nerkowe, groniaste, kuliste, także naskorupienia. Jest minerałem kruchym, półprzeświecającym. Często zawiera domieszki żelaza i manganu. Często tworzy mieszaniny z turkusem i malachitem. Barwi płomień na zielono, rozkłada się w kwasach^{[potrzebny przypis]}.

• Barwa: zielona, niebieskawozielona, niebieska, czarnoniebieska do czarnej lub brązowej, rzadko żółta^[2][1] (barwę brązową i czarną ma mieszanina chryzokoli z kwarcem oraz tlenkami Cu, Fe i Mn^{[potrzebny przypis]}).
• Pleochroizm: słaby
• Widmo absorpcyjne: niediagnostyczne
• Luminescencja: brak
• Inkluzje: liczne

Występowanie

Minerał strefy utleniania złóż rud miedzi^[2].

Miejsca występowania: spotykana powszechnie na całym świecie^[2], przykładowe lokalizacje: Anglia, Chile, Kongo, Meksyk, Rosja (Koływań, Karpińsk), Stany Zjednoczone (Kalifornia), Zambia^[3].

W Polsce: Kletno, Chęciny, Miedzianka^[3].

Zastosowania

• Rzadko wykorzystywana przemysłowo jako ruda miedzi^[2].
• Wykorzystywana jako kamień ozdobny i dekoracyjny^{[potrzebny przypis]}.
• Do wyrobu drobnej galanterii^{[potrzebny przypis]}.
• Do wyrobu artystycznej biżuterii^{[potrzebny przypis]}.
• Czysta chryzokola, ze względu na małą twardość i dużą kruchość, znajduje niewielkie zastosowanie w jubilerstwie. Wraz z krzemionką tworzy często postać żelu o twardości ok. 6 i w tej postaci jest wykorzystywana w jubilerstwie^{[potrzebny przypis]}.

Zobacz też

• podobne minerały^[3]: turkus, waryscyt

Przypisy

1. Chrysocolla, [w:] WebMineral.com [online] [dostęp 2021-04-14] (ang.).
2. Chrysocolla, [w:] Mindat.org [online], Hudson Institute of Mineralogy [dostęp 2021-04-14] (ang.).
3. OlafO. Medenbach OlafO., CorneliaC. Sussieck-Fornefeld CorneliaC., Leksykon przyrodniczy. Minerały, Warszawa: Świat Książki, 1995, s. 216, ISBN 83-7129-194-9.

Encyklopedie internetowe (gatunek mineralny):

• Britannica: science/chrysocolla
• БРЭ: 4670810
• SNL: krysokoll

Identyfikatory zewnętrzne:

• identyfikator minerału w Mindat: 1040