Waryscyt

Waryscyt, Variscit – minerał z gromady fosforanów. Należy do grupy minerałów bardzo rzadkich. Nazwa pochodzi od dawnej krainy Variscia (obecnie w Niemczech), gdzie minerał ten został po raz pierwszy stwierdzony i opisany.

Waryscyt

Waryscyt polerowany
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny	uwodniony fosforan glinu (Al(PO 4)·2H 2O)
Twardość w skali Mohsa	4-5
Przełam	muszlowy, zadziorowaty
Łupliwość	wyraźna wg {010}
Układ krystalograficzny	rombowy
Właściwości mechaniczne	kruchy
Gęstość	2,52- 2,6 g/cm³
Właściwości optyczne
Barwa	biały, zielony w odcieniach, bezbarwny, jasnobrązowy
Rysa	biała
Połysk	szklisty, woskowy, tłusty, matowy

Waryscyt i Wavelit – z Wiśniówki

Waryscyt i Wavelit

Bardzo rzadko tworzy kryształy (wrosłe i narosłe) najczęściej izometryczne o postaci zbliżonej do ośmiościanu, o pokroju krótkosłupkowym, igiełkowym, tabliczkowym. Występuje w skupieniach masywnych, ziarnistych, promienistych, sferolitycznych, włóknistych. Tworzy nacieki, naskorupienia, sekrecje i konkrecje. Jest przezroczysty, rozpuszcza się w kwasach, nie jest topliwy. Tworzy kryształy mieszane ze strengitem. Waryscyt tworzy zrosty i przerosty z kwarcem, chalcedonem i wardytem – ten kamień ozdobny nazwano amatrix (Utah, Nevada – USA).

Występowanie

Jest produktem procesów hipergenicznych i hydrotermalnych zachodzących w niskich temperaturach. Tworzy się w roztworach zawierających fosforany. Występuje też w pustkach i szczelinach skał bogatych w glin. Czasami tworzy druzy. Najczęściej występuje z wavellitem, goethytem, metawaryscytem, kwarcem, strengitem oraz klinowaryscytem^[1][2].

Miejsca występowania: USA – (najbardziej wartościowy surowiec gemmologiczny) Utah (jajowate, drobnoziarniste skupienia osiągające ok. 10 -30 cm; waryscyt zielony – utahlit, waryscyt niebieski – lucinit), Arkansas, Nevada, Boliwia, Australia – Queensland, Austria – Styria, Niemcy – Saksonia, Oberpfal, Czechy, Szwecja, Hiszpania.

W Polsce stwierdzony został w Górach Świętokrzyskich: Wiśniówka, Podwiśniówka oraz Bukówka k. Kielc. Występuje także na Dolnym Śląsku w Grabinie k. Strzegomia, Brodziszowie k. Ząbkowic Śląskich oraz Pustkowa Wilczkowskiego k. Sobótki^[2].

Zastosowanie

• bardzo poszukiwany, wyjątkowo rzadki kamień kolekcjonerski.
• stosowany jako kamień ozdobny i dekoracyjny – do wyrobu drobnej galanterii, ozdobnych przedmiotów użytkowych
• Materiał rzeźbiarski
• stosowany jako imitacja turkusu

Przypisy

1. RupertR. Hochleitner RupertR., Minerały, kamienie szlachetne, skały, Multico Oficyna Wydawnicza, 15 kwietnia 2022, s. 230, ISBN 978-83-7073-816-7.
2. EligiuszE. Szełęg EligiuszE., Minerały i skały Polski, Multico Oficyna Wydawnicza, 2023, s. 176, ISBN 978-83-7763-668-8.

Bibliografia

• J. Parafiniuk – Minerały systematyczny katalog 2004 – TG ”Spirifer” W-wa 2005
• A. Bolewski, A. Manecki – Mineralogia szczegółowa – Wyd. PAE W-wa 1993
• A. Bolewski – Mineralogia szczegółowa – Wyd. Geologiczne W-wa 1965
• W. Schumann – Minerały świata – O. Wyd. ”Alma – Press” 2003
• Leksykon Przyrodniczy – Minerały i kamienie szlachetne –„Horyzont” 2002

Zobacz też

• wardyt
• wavelit
• turkus

Kontrola autorytatywna (gatunek mineralny):

• LCCN: sh85142335
• J9U: 987007534288705171

Encyklopedie internetowe:

• Britannica: science/variscite

Identyfikatory zewnętrzne:

• identyfikator minerału w Mindat: 4156