Loading AI tools
niemiecki chemik i inżynier, noblista Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Carl Bosch (ur. 27 sierpnia 1874 w Kolonii, zm. 26 kwietnia 1940 w Heidelbergu) – niemiecki inżynier-chemik, przemysłowiec, specjalista w zakresie aparatury przemysłowej, jeden z twórców nowoczesnego przemysłu chemicznego w Niemczech, prezes BASF i IG Farben. Wykonywał prace badawcze nad syntezą amoniaku (metoda Habera i Boscha) i uwodornianiem węgla. W roku 1931 otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii, wraz z Friedrichem Bergiusem, za wkład w wynalezienie i rozwój chemicznych procesów wysokociśnieniowych.
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Specjalność: chemia | |
| Alma Mater | |
| Przedsiębiorstwo | |
| Nagrody | |
Urodził się w Kolonii, gdzie jego ojciec, Carl Bosch senior, prowadził firmę instalatorską[1] (instalacje wodno-kanalizacyjne i gazowe[2]). Stryj, Robert Bosch, zajmował się problemami konstrukcji świec zapłonowych. Prawdopodobnie rodzina ukierunkowała rozwój naukowo-technicznych zainteresowań Carla Boscha juniora. Po ukończeniu szkoły średniej podjął pracę w warsztacie mechanicznym jako metalowiec – w roku 1893 odbywał praktykę zawodową w Hucie Maria w Chocianowie (Marienhűtte Kotzenau)[3][4]. W latach 1894–1896 studiował metalurgię i inżynierię mechaniczną[1][2] (według części źródeł – chemię[5]) w Królewskiej Politechnice Berlińskiej w Charlottenburgu[a], a następnie przeniósł się na Uniwersytet w Lipsku. W latach 1896–1898 wykonał w Lipsku pracę doktorską w dziedzinie chemii pod kierunkiem Johannesa Wislicenusa (chemik-organik, współtwórca stechiometrii, autor pojęcia „izomeria geometryczna”), uzyskując doktorat w roku 1898[1][2][5][6].
W roku 1899 został zatrudniony w BASF (Badische Anilin- und Sodafabrik)[b][1][2][5][6] (według części źródeł – w roku 1914[7]). W firmie zajmował się problemami z zakresu technologii chemicznej oraz projektowaniem i budową aparatury przemysłowej[1][2][5][6].
W czasie I wojny światowej koncentrował się na zagadnieniach przemysłu azotowego, starając się rozwiązać problem zapotrzebowania na kwas azotowy, wykorzystywany do produkcji materiałów wybuchowych i nawozów azotowych. Współpracował z Fritzem Haberem w czasie wdrażania technologii syntezy amoniaku, opracowanej przez Habera w skali laboratoryjnej. W roku 1908 uruchomiono w Niemczech pierwszą instalację półtechniczną. Produkcję NH3 metodą Habera-Boscha w pełnej skali przemysłowej rozpoczęto w roku 1913[5] w nowym zakładzie Leuna-Werke, wybudowanym przez BASF. Od roku 1916 Bosch był członkiem zarządu tej spółki[1], a od roku 1919 – jej prezesem[1][7].
W tymże roku uczestniczył w przygotowywaniach traktatu wersalskiego, kończącego I wojnę światową. Pełnił funkcję eksperta w czasie wstępnych rozmów dotyczących przemysłu, m.in. z przedstawicielami francuskiego przemysłu chemicznego na temat ekonomicznych konsekwencji traktatu dla zakładów w Niemczech[1].
Po zakończeniu wojny Carl Bosch odegrał ważną rolę w tworzeniu spółki akcyjnej IG Farben AG (niem. Interessen-Gemeinschaft Farbenindustrie Aktiengesellschaft, pol. Wspólnota Interesów Przemysłu Farbiarskiego SA, rok 1925). Był członkiem zarządu IG Farben, a następnie – od roku 1935 – prezesem tej spółki. Przyczynił się do rozwoju m.in. zakładów przemysłowych wytwarzających benzynę syntetyczną metodą Bergiusa[1][7].
W roku 1931 otrzymał – wraz z Friedrichem Bergiusem – Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii za osiągnięcia w zakresie rozwoju wysokociśnieniowych procesów technologicznych. Był jednym z nielicznych laureatów nagrodzonych za działalność przemysłową[5]. W czasie ceremonii wręczania Nagród wygłosił wykład na temat: The Development of the Chemical High Pressure Method During the Establishment of the New Ammonia Industry[6].
Poza pracą w BASF i IG Farben Carl Bosch prowadził badania i wykłady na Uniwersytecie w Heidelbergu (odbierał Nagrodę Nobla będąc afiliowanym przez ten Uniwersytet i IG Farben)[5][6]. W roku 1937 zastąpił Maxa Plancka na stanowisku prezesa Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft; pełnił tę funkcję w latach 1937–1940[8].
W okresie Republiki Weimarskiej Carl Bosch był członkiem Niemieckiej Partii Demokratycznej. Nie miał jednoznacznych poglądów politycznych: zdecydowanie krytykował antysemityzm narodowych socjalistów, jednak korzystał z profitów, wynikających z nazistowskich zamówień w IG Farben[8].
Poza Nagrodą Nobla w dziedzinie chemii w roku 1931 Carl Bosch otrzymał m.in.[6]:
Był członkiem licznych niemieckich i zagranicznych towarzystw naukowych i prezesem Kaiser-Wilhelm-Gesellschaft (od roku 1937)[6][8].
Imię Carla Boscha i Fritza Habera nadano metodzie przemysłowej produkcji amoniaku z azotu i wodoru, której opracowanie jest uznawane za jedno z najważniejszych osiągnięć technologii chemicznej XX wieku. Znajduje to wyraz w tempie wzrostu produkcji NH3, porównywanym np. z eksplozją rozwoju robotyki[9].
Jednym z dowodów pamięci o zasługach Boscha jest poświęcone mu muzeum w Heidelbergu, otwarte w maju 1998 roku[4]. Zarząd BASF – obecnie firmy o międzynarodowym zasięgu – mieści się nadal w Ludwigshafen am Rhein, przy Carl-Bosch-Straße[10].
W roku 1902 Carl Bosch poślubił Else Schilback. Mieli syna i córkę. Poświęcał czas na ustawiczne pogłębianie wiedzy, był zapalonym kolekcjonerem minerałów, kamieni szlachetnych, motyli i chrząszczy[2].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
