Mannheim

Mannheim (wym. MAF: [ˈmanˌhaɪ̯m], posłuchaj^ⓘ) – miasto na prawach powiatu w Niemczech, w kraju związkowym Badenia-Wirtembergia, w rejencji Karlsruhe, siedziba regionu Rhein-Neckar. Leży u ujścia Neckaru do Renu, na wysokości 97 m n.p.m., ok. 70 km na południe od Frankfurtu nad Menem, naprzeciwko Ludwigshafen am Rhein, z którym między innymi tworzy jeden organizm miejski i przemysłowy. Liczy 315 554 mieszkańców (31 grudnia 2022)^[1], powierzchnia miasta wynosi 144,9 km².

Ten artykuł dotyczy miasta w Niemczech. Zobacz też: inne znaczenia.

Mannheim

Friedrichsplatz
Herb Flaga
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Badenia-Wirtembergia
Rejencja	Karlsruhe
Zarządzający	Christian Specht↗
Powierzchnia	144,97 km²
Wysokość	97 m n.p.m.
Populacja (31 grudnia 2022) • liczba ludności • gęstość	315 554[1] 2177 os./km²
Nr kierunkowy	0621
Kod pocztowy	68159–68309
Tablice rejestracyjne	MA
Położenie na mapie Badenii-Wirtembergii Mannheim
Położenie na mapie Niemiec Mannheim
49°29′N 8°28′E
Strona internetowa

Podział administracyjny Mannheim

Wieża telekomunikacyjna Mannheim z wieżowcami nad brzegiem Neckaru, za niektórymi zakładami przemysłowymi w siostrzanym mieście Ludwigshafen

Wieża ciśnień

Pałac – dawna rezydencja elektorów Palatynatu

Mannheim jest też ważnym centrum naukowo-kulturalnym. Znajdują się tu liczne uczelnie (m.in. uniwersytet założony w 1907), muzea: Reiss-Engelhorn-Museen(inne języki), Städtische Kunsthalle, biblioteki, planetarium. Miasto jest siedzibą dużych wydawnictw książkowych, takich jak Brockhaus. Odbywają się tu międzynarodowe festiwale filmów krótkometrażowych.

Historia

Mannheim prawa miejskie otrzymał w 1607 r. Od 1720 r. miasto było rezydencją elektorów Palatynatu. W 1803 r. włączone zostało do Badenii.

Mannheim posiada zachowany zabytkowy układ urbanistyczny (I poł. XVIII wieku) na planie szachownicy – „kwadratowe miasto” – złożonej ze 144 pól. W starym centrum miasta ulice nie posiadają nazw, a jedynie oznaczenia siatki pól np. D7, L4 itd. Liczne zabytki barokowe z XVIII wieku. Największy w Niemczech pałac, rezydencja elektorów Palatynatu w latach 1720–1803 (zbudowany 1720–1760), w kaplicy znajdują się freski Cosmasa Damiana Asama. Kościół jezuitów (1738–1760), ratusz (1701–1711).

Miasto w czasie swoich podróży po Europie odwiedzał m.in. Wolfgang Amadeusz Mozart, który szczególnie cenił sobie walory tutejszej orkiestry przeniesionej później wraz z dworem elektorskim do Monachium. Kompozytor przebywał tutaj czterokrotnie, szczególnie przyjaźniąc się z rodziną kapelmistrza Christiana Cannabicha, gdzie udzielał lekcji także jego córce Rosie. Mozart zaprzyjaźniony był również z tutejszymi muzykami, czego owocem jest Koncert na obój i orkiestrę C-dur KV 314, podarowany przez niego Friedrichowi Rammowi. Twórcą tej orkiestry, jej sławy i głównym kompozytorem szkoły mannheimskiej, był Johann Stamitz. Mannheim pod rządami elektora Karla Theodora przeżywał w ogóle swój kulturalny rozkwit, będąc nie tylko jednym z ówczesnych europejskich ważniejszych ośrodków muzycznych, lecz także stanowiąc główny ośrodek literackiego nurtu Sturm und Drang (Okres burzy i naporu). Tutaj też w wybudowanym w 1777 roku Teatrze Narodowym(inne języki) odbyła się prapremiera Zbójców Friedricha Schillera (1782)^[2].

Pod koniec II wojny światowej Mannheim zostało zajęte 29 marca 1945 przez wojska amerykańskie^[3].

Gospodarka

Mannheim to drugie co do wielkości miasto Badenii-Wirtembergii. Ważny port śródlądowy (przeładunek 8,6 mln t w 1988) i port lotniczy(inne języki). Przemysł maszynowy (silniki, maszyny rolnicze), środków transportu (fabryka Mercedes-Benz), elektrotechniczny, chemiczny (w tym farmaceutyczny), precyzyjny, włókienniczy i spożywczy. Znajdują się tu rafineria ropy naftowej, duża elektrownia cieplna (1 650 MW) oraz elektrownia wodna.

Na dzień 30 września 2011 roku w Mannheimie^[a] zarejestrowanych było 3467 przedsiębiorstw^[5]. Zatrudnianych w nich było około 29 000 osób^[5]. Obrót wyniósł 1,89 miliarda euro^[5].

Na pierwszym planie stacja rozrządowa, za nią Victoriaturm, most Kurta Schumachera i kościół Jezuitów

Niektóre przedsiębiorstwa z siedzibą w Mannheimie

Elektrownia w Mannheim na tle wieżowców

• John Deere (2900 pracowników)^[6][7]
• Mercedes-Benz-Werk^[8]

Transport

Panorama Mannheim z linią kolei S-Bahn do Heidelbergu

Transport kolejowy

Dworce i przystanki kolejowe: Mannheim Hauptbahnhof, Mannheim-Handelshafen, Mannheim-Neckarstadt, Mannheim-Luzenberg, Mannheim-Waldhof, Mannheim-Käfertal, Mannheim-Neckarau, Mannheim-Rheinau, Mannheim-Seckenheim, Mannheim-Friedrichsfeld. Na terenie Mannheimu i sąsiedniej miejscowości Heidelberg funkcjonuje S-Bahn Rhein-Neckar. Mannheim obsługują również pociągi dalekobieżne ICE.

Uczelnie

• Bundesakademie für Wehrverwaltung und Wehrtechnik(inne języki)
• Duale Hochschule Baden-Württemberg Mannheim(inne języki)
• Hochschule der Bundesagentur für Arbeit(inne języki)
• Hochschule des Bundes für öffentliche Verwaltung(inne języki)
• Hochschule Mannheim(inne języki)
• Popakademie Baden-Württemberg(inne języki)
• Hochschule für Musik und Darstellende Kunst Mannheim(inne języki)
• Universität Mannheim
• Mannheim Business School – prywatna

Sport

• Adler Mannheim – klub hokejowy
• SV Waldhof Mannheim – klub piłkarski
• VfR Mannheim – klub piłkarski
• Rhein-Neckar Löwen – klub piłki ręcznej
• SAP Arena – hala widowiskowo-sportowa
• w 2007 roku odbyły się mistrzostwa świata w piłce ręcznej
• w 2010 roku odbyły się mistrzostwa świata w hokeju na lodzie. Mannheim był współorganizatorem razem z Kolonią.

Ludzie związani z Mannheimem

Zobacz też kategorie: Ludzie związani z Mannheimem, Ludzie urodzeni w Mannheimie.

Współpraca międzynarodowa

Miejscowości partnerskie:

• Beyoğlu (dzielnica Stambułu), od 2023
• Bydgoszcz, Polska od 1991
• Charlottenburg-Wilmersdorf, Berlin od 1961
• Czerniowce, Ukraina od 2022
• Hajfa, Izrael od 2009
• Kiszyniów, Mołdawia od 1989
• Kłajpeda, Litwa od 2002
• Qingdao, Chiny od 1995
• Riesa, Saksonia od 1988
• Swansea, Wielka Brytania od 1957
• Tulon, Francja od 1959
• Windsor, Kanada od 1980
• Zhenjiang, Chiny, od 2004

Uwagi

1. Nazwa miasta w języku polskim jest poddawana deklinacji^[4].