Budzistowo

Budzistowo (do 1948 niem. Altstadt) – wieś w północno-zachodniej Polsce położona w województwie zachodniopomorskim, w powiecie kołobrzeskim, w gminie Kołobrzeg, nad rzeką Parsętą, 4 km od jej ujścia do morza.

Budzistowo

wieś
Widok na miejscowość od północy
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Powiat	kołobrzeski
Gmina	Kołobrzeg
Strefa numeracyjna	94
Kod pocztowy	78-100[1]
Tablice rejestracyjne	ZKL
SIMC	0307460
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kołobrzeg Budzistowo
Położenie na mapie Polski Budzistowo
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Budzistowo
Położenie na mapie powiatu kołobrzeskiego Budzistowo
54°09′26″N 15°34′42″E[2]

Tereny nad Parsętą oraz przyległe do północnej części wsi zostały objęte obszarem ochrony siedlisk „Dorzecze Parsęty”^[3].

Do Budzistowa dochodzi droga powiatowa nr 0282Z z Kołobrzegu, która łączy wieś także z drogą wojewódzką nr 163^[4].

W miejscowości znajduje się filia Biblioteki Publicznej Gminy Kołobrzeg^[5].

Historia

Kościół św. Jana Chrzciciela z 1222 roku

Budzistowo – dwór

Historia Budzistowa sięga VIII wieku. To tutaj był zlokalizowany przedlokacyjny Kołobrzeg, na co wskazuje stara niemiecka nazwa miejscowości Altstadt (dosł. Stare Miasto). W połowie IX wieku na terenie obecnej wsi powstał gród, który z czasem stał się centrum polityczno-gospodarczym regionu^[6]. Gród był ufortyfikowany. Wokół posiadał wysoki wał drewniano-ziemny, widoczny do dzisiaj. Z upływem lat gród przeradzał się w niewielki ośrodek miejski. Od południa i północy powstawały podgrodzia, oraz mały port nad rzeką.

W połowie X wieku gród wraz z całym Pomorzem znalazł się w granicach państwa Piastów. Pierwszy raz wzmiankowany jest w roku 1000 w Kronice Thietmara z Merseburga, który zapisał, że utworzonej właśnie (999–1000) metropolii gnieźnieńskiej poddano 3 biskupów: Reinberna, biskupa katedry solno-kołobrzeskiej, krakowskiego – Poppona i wrocławskiego – Jana (łac. Reinbernum Salsae Cholbergiensis aeclesiae episcopum, Popponem Cracuaensem, Iohannem Wrotizlaensem)^[7]. To właśnie tutaj stała pierwsza katedra kołobrzeska. Ówczesny Kołobrzeg na miejscu dzisiejszego Budzistowa mógł liczyć od dwóch do czterech tysięcy mieszkańców^[6].

W początkach XII wieku gród został zdobyty przez Bolesława Krzywoustego, opisał to Gall Anonim, a potwierdziły XX wieczne badania archeologiczne^[8].

W roku 1939 wieś zamieszkiwało około 260 osób^[6].

W latach 1950–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa koszalińskiego.

Zabytki

Zabytki architektury oraz zabytkowa zieleń^[9][10]

• gotycki kościół św. Jana Chrzciciela z 1222 r. Najstarszy na Pomorzu. Jednonawowa, ceglana kaplica z drewnianą sygnaturką. Wpisany do rejestru (nr rej. 207 z 22 września 1959) wraz z otoczeniem (dawny przykościelny cmentarz ze starodrzewiem liściastym - lipy, klony; brak nagrobków);
• teren historycznego założenia folwarcznego (pałac z parkiem i folwarcznym podwórzem):
  • eklektyczny pałac z lat 70. XIX w. w duchu historyzmu (neogotyk, neorenesans), ob. hotel;
  • park krajobrazowy z ceglanym ogrodzeniem (drzewostan: jesion wyniosły, świerk pospolity, kasztanowiec, orzech włoski);
  • stodoła folwarczna, XIX/XX w., bogaty detal ceglany;
  • magazyn folwarczny, XIX/XX w., bogaty detal ceglany;
• eklektyczny myśliwski dwór z końca XIX w. (bogaty detal cegl.) wraz z parkiem naturalistycznym;
• murowany budynek szkoły z lat 30. XX w., ob. budynek mieszk.;
• cmentarz poewangelicki o pow. 1,39 ha z poł. XIX w., starodrzew lipowy, brak nagrobków;
• kilka murowanych domów z XIX/XX w.

Stanowiska archeologiczne^[10][11]

• wczesnośredniowieczne grodzisko dwuczłonowe nad Parsętą (VIII–XIII w.) – wpisane do rejestru pod nr 276 z dn. 4 kwietnia 1960 r. (AZP 15-15/97-103), objęte strefą W.I ochrony archeologicznej; w tym:
  • gród (AZP 15-15/97);
  • obwarowane podgrodzie płd. (AZP 15-15/98)
  • nieobwarowane podgrodzie płn. (AZP 15-15/99);
  • osada przygrodowa (AZP 15-15/100);
  • port (domniemany) (AZP 15-15/101);
  • most (AZP 15-15/102);
  • gotycki kościół z 1222 r. (AZP 15-15/103);
• inne liczne osady, ślady osadnicze i cmentarzyska z okresu do wczesnego średniowiecza.

Samorząd mieszkańców

Gmina Kołobrzeg utworzyła jednostkę pomocniczą – sołectwo „Budzistowo”, obejmujące jedynie wieś Budzistowo^[12]. Mieszkańcy wyłaniają na zebraniu wiejskim sołtysa oraz radę sołecką^[13]. Mieszkańcy Budzistowa wybierają 1 radnego do 15-osobowej Rady Gminy Kołobrzeg^[14].