Remove ads
Brygada KOP „Podole” – brygada piechoty Korpusu Ochrony Pogranicza.
Do czasu zakończenia wojny polsko-bolszewickiej, czyli do jesieni 1920, wschodnią granicę państwa polskiego wyznaczała linia frontu. Dopiero zarządzeniem z 6 listopada 1920 utworzono Kordon Graniczny Ministerstwa Spraw Wojskowych[1]. W połowie stycznia 1921 zmodyfikowano formę ochrony granicy i rozpoczęto organizowanie Kordonu Granicznego Naczelnego Dowództwa WP. Obsadzony on miał być przez żandarmerię polową i oddziały wojskowe[2]. Latem 1921 ochronę granicy wschodniej postanowiło powierzyć Batalionom Celnym[3]. 29 października 1921 wojewoda tarnopolski wydał zarządzenie, w którym granicę państwową na terenie województwa tarnopolskiego podzielił na cztery odcinki[4]:
- I odcinek – powiat zaleszczycki i borszczowski do mostu w miejscu, gdzie Zbrucz wpada do Dniestru. Obsadzić go miał 22 batalion celny z miejscem postoju Kołodróbka.
- II odcinek od ww mostu do granicy powiatu husiatyńskiego. Obsadzał go 39 batalion celny z miejscem postoju dowództwa w Borszczowie.
- III odcinek – granica powiatu husiatyńskego. Obsadzał go 23 batalion celny z mp dowództwa w Wasylkowcach.
- IV odcinek – granica powiatu skałackiego i zbarskiego. Obsadzał go 38 batalion celny z Bogdanówki.
W drugiej połowie 1922 przeprowadzono kolejną reorganizację organów strzegących granicy wschodniej[5]. 1 września 1922 bataliony celne przemianowano na bataliony Straży Granicznej[6]. Już w następnym zlikwidowano Straż Graniczną, a z dniem 1 lipca 1923 pełnienie służby granicznej na wschodnich rubieżach powierzono Policji Państwowej[7]. W sierpniu 1924 podjęto uchwałę o powołaniu Korpusu Ochrony Pogranicza – formacji zorganizowanej na wzór wojskowy, a będącej etacie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych[8].
Remove ads
Na posiedzeniu Politycznego Komitetu Rady Ministrów, w dniach 21–22 sierpnia 1924, zapadła decyzja powołania Korpusu Wojskowej Straży Granicznej. 12 września 1924 Ministerstwo Spraw Wojskowych wydało rozkaz wykonawczy w sprawie utworzenia Korpusu Ochrony Pogranicza[9], a 17 września instrukcję określającą jego strukturę[10]. 4 Brygada Ochrony Pogranicza zorganizowana została w drugim etapie formowania Korpusu Ochrony Pogranicza na podstawie rozkazu MSWojsk. nr 1600/tjn./O.de B/25 w terminie do 1 marca 1925 z gotowością do obsadzenia granicy na dzień 12 marca 1925[11]. Jednostką formującą był 54 pułk piechoty[12][13]. W skład brygady weszły: 12 batalion graniczny „Skałat”, 13 batalion graniczny „Kopyczyńce”, 14 batalion graniczny „Borszczów”, 12 szwadron kawalerii „Koszlaki”, 13 szwadron kawalerii „Czortków”, 14 szwadron kawalerii „Zaleszczyki”[11]. Brygada rozwinęła się na terenie województwa tarnopolskiego[11]. Dowództwo brygady rozmieszczono w Czortkowie[11][14]. Pas ochraniany przez brygadę miał 342 km szerokości i 30 km głębokości[15]. Na podstawie rozkazu dowódcy KOP nr L.dz.931/Og., w lutym 1926 z podporządkowania brygady wyszedł 14 szwadron OP[16].
W 1926 zorganizowano na szczeblu brygady szkołę podoficerską dla niezawodowych podoficerów piechoty[17]. Szkoła stacjonowała w Mostach Wielkich przy 25 batalionie granicznym[18].
Rozporządzeniem ministra skarbu z 30 czerwca 1927 rozpoczęto reorganizację Straży Celnej[19]. Z dniem 1 listopada 1927 Inspektorat Straży Celnej „Zaleszczyki” został rozwiązany, a jego rejon odpowiedzialności został przekazany batalionowi KOP „Borszczów”[20].
W 1928 brygada ochraniała odcinek granicy państwowej długości 365,134 kilometrów[21].
Latem 1928 zlikwidowana została szkoła podoficerska. W jej miejsce, oraz w miejsce identycznych szkół funkcjonujących w pozostałych brygadach, w twierdzy Osowiec utworzony został batalion szkolny KOP[17].
Aby zapewnić odpowiednią liczbę żołnierzy o wyszkoleniu saperskim, z dniem 1 kwietnia 1928 utworzono brygadowy ośrodek wyszkolenia pionierów przy 25 batalionie granicznym w Mostach Wielkich[21]. W 1931[uwaga 2] zorganizowano kompanie saperów dla poszczególnych brygad Korpusu Ochrony Pogranicza[23] zorganizowano kompanie saperów dla poszczególnych brygad Korpusu Ochrony Pogranicza[23]. Dzieliły się na cztery typy, a nazwy przybierały od macierzystych jednostek. Brygada „Podole” otrzymała kompanię typu III. Kompanie tego typu miały dwa plutony po trzy drużyny i drużynę gospodarczą. Etat kompanii wynosił 3 oficerów, 9 podoficerów i 80 szeregowców[22].
Rozkazem dowódcy KOP z 23 lutego 1937 została zapoczątkowana pierwsza faza reorganizacji Korpusu Ochrony Pogranicza „R.3”. Jej wynikiem było między innymi przeorganizowanie Brygady KOP „Podole”[24] poprzez rozwiązanie pułku KOP „Czortków” wchodzącego dotychczas w skład organizacyjny brygady i reorganizacje dowództwa brygady[25]. Brygadzie podporządkowano stację gołębi pocztowych KOP „Buczacz”[26] We wrześniu 1937 w składzie brygady został sformowany Dywizjon Artylerii Lekkiej KOP „Czortków”. Zarządzeniem dowódcy KOP gen. bryg. Jana Kruszewskiego w sprawie zmian w kwatermistrzostwie KOP, dniem 1 kwietnia 1939 utworzono w brygadzie etat oficera granicznego w stopniu kapitana[27].
W sierpniu 1939 Brygada KOP „Podole” mobilizowała w dwóch rzutach 36 Dywizję Piechoty. Pierwszy rzut organizowano 27 sierpnia w mobilizacji alarmowej i drugi rzut 31 sierpnia w mobilizacji powszechnej. Kwaterę główną dywizji, dowództwo oraz I i II batalion 163 pp mobilizował batalion KOP „Czortków”, a III batalion mobilizował batalion KOP „Borszczów”. Batalion KOP „Kopyczyńce” mobilizował III batalion 165 pp[28].
Z dniem 30 sierpnia zlikwidowano dowództwo Brygady KOP „Podole” przekształcając je w dowództwo pułku KOP „Czortków”[29].
Remove ads
W 1937 ustalono dla brygady następujący podział ochranianego odcinka granicy państwowej[30]:
- granica południowa: odcinek strażnicy „Ujście Biskupie” 1 kompanii granicznej „Mielnica”. Punktem styku był od słup graniczny nr 57/3 i słup telefoniczny nr 237/32 na szosie Ujście Biskupie-Szuparka [wł.].
- wewnątrz brygady:
- granica południowa baonu „Kopyczyńce”: odcinek strażnicy „Siekierzyńce Południowe” 1 kompanii granicznej „Kociubińczyki” [wł.]
- granica północna baonu „Borszczów”: odcinek strażnicy „Zbrzyż” 4 kompanii granicznej „Skała” baonu „Borszczów” [wł.]
Remove ads
Struktura 4 Brygady Ochrony Pogranicza w 1927[31]
- Dowództwo 4 Brygady Ochrony Pogranicza
- 12 batalion graniczny
- 13 batalion graniczny
- 14 batalion graniczny
- 25 batalion odwodowy
- 12 szwadron kawalerii
- 13 szwadron kawalerii
- 14 szwadron kawalerii
- Szkoła Podoficerów Niezawodowych Brygady
Struktura Brygady KOP „Podole” w 1934[32]
- Dowództwo Brygady KOP „Podole” w Czortkowie
- pułk KOP „Czortków”
- szwadron kawalerii KOP „Hnilice Wielkie”
- kompania saperów
Struktura Brygady KOP „Podole” w latach 1937–1939[33]
- Dowództwo Brygady KOP „Podole”
- batalion KOP „Skałat”
- batalion KOP „Kopyczyńce”
- batalion KOP „Borszczów”
- batalion KOP „Czortków”
- dywizjon artylerii lekkiej KOP „Czortków”
- szwadron kawalerii KOP „Hnilice Wielkie”
- szwadron kawalerii KOP „Czortków”
- szwadron kawalerii KOP „Zaleszczyki”
- kompania saperów KOP „Czortków”
- stacja gołębi pocztowych KOP „Buczacz”
Reorganizacja przeprowadzona w 1937 spowodowała zmiany w dotychczasowym podziale odcinków granicznych między jednostkami brygady.
Remove ads
Dowódcy:
- płk piech. Włodzimierz Maxymowicz-Raczyński (2 III 1925 – 14 VIII 1927[34])
- płk piech. Eugeniusz Godziejewski (31 VII 1927 – 19 VI 1931 → dowódca 19 DP)
- płk dypl. Wacław Piekarski (17 VII 1931 – 19 XI 1935 → dowódca piechoty dywizyjnej 11 DP[34])
- płk dypl. Stefan Rowecki (4 XI 1935 – 15 VI 1938 → dowódca piechoty dywizyjnej 2 DP Leg.[34])
- płk piech. Bolesław Ostrowski (15 VI 1938 – VIII 1939 → dowódca 36 DP[34])
Zastępca dowódcy:
- ppłk piech. Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski (1937 – VIII 1939 → dowódca 163 pp)
Szefowie sztabu:
- kpt. dypl. piech. Seweryn Wilimowski (1927 – 31 X 1930 → DOK VII)
- kpt. dypl. piech. Maksymilian Kurnatowski (1 XI 1930[35]) – 26 I 1934 → DOK VI)
- kpt. / mjr dypl. Zygmunt Morozewicz (od 26 I 1934[36])
- mjr dypl. piech. Ignacy Włostowski (do VIII 1939 → szef sztabu 36 DP)
I oficerowie sztabu brygady:
- kpt. Bronisław Brągiel (p.o. do XI 1926)
- kpt. SG Jan Rzepecki (28 X 1926 – 26 IV 1928 → asystent w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia)
- kpt. / mjr piech. Czesław Lewin-Lewiński (I – IV 1934)
- kpt. piech. Władysław Fijałkowski (do VIII 1939 → pomocnik oficera operacyjnego sztabu 36 DP)
Szef łączności brygady:
- kpt. / mjr łączn. Ignacy Stanisław Skarżeński (XII 1938- VIII 1939 → dowódca łączności 36 DP)
Obsada personalna dowództwa 4 Brygady 30 września 1928[37]:
- dowódca brygady – płk piech. Eugeniusz Godziejewski
- szef sztabu – kpt. dypl. piech. Seweryn Wilimowski
- oficer ordynansowy – por. Juliusz Ulatowski[uwaga 3]
- I oficer sztabu – p.o. por. Witold Piasecki[uwaga 4]
- III oficer sztabu – por.tyt. kpt. Mieczysław Gaspanas[uwaga 5]
- oficer referatu wywiadu – kpt. Kazimierz Szczerbiński
- oficer referatu wywiadu – por. Tadeusz Danecki[uwaga 6]
Obsada personalna brygady w (maju[38]) czerwcu 1939[39]:
- dowódca brygady – płk piech. Bolesław Ostrowski
- zastępca dowódcy brygady – ppłk piech. Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski
- szef sztabu – mjr dypl. piech. Ignacy Włostowski
- I oficer sztabu – kpt. piech. Władysław Fijałkowski[uwaga 7].
- szef łączności – mjr łączn. Ignacy Stanisław Skarżeński[uwaga 8].
- komendant rejonu Przysposobienia Wojskowego „Podole” – mjr adm. Stanisław Eugeniusz Rink[uwaga 9].
- Obsada 304 Rejonu PW „Podole” w Czortkowie
Obsada oficerska rejonu PW przy Brygadzie KOP „Podole” w maju 1939[40][uwaga 10]:
- komendant rejonu PW „Podole” – mjr adm. (piech.) Rink Stanisław Eugeniusz
- komendant powiatowy PW „Zbaraż” – kpt. adm. (piech.) Michał Ludwik Baran
- komendant powiatowy PW „Skałat” – kpt. piech. Andrzej Franciszek Łasiński
- komendant powiatowy PW „Kopyczyńce” – kpt. adm. (piech.) Jan Wąsik
- komendant powiatowy PW „Czortków” – kpt. piech. Wacław Wyziński
- komendant powiatowy PW „Buczacz” – kpt. Franciszek Romuald Kulikowski
- komendant powiatowy PW „Borszczów” – kpt. adm. (piech.) Mikołaj Kozłowski
- komendant powiatowy PW „Zaleszczyki” –kpt. piech. Stanisław Sołtysiak
Remove ads
- Zarządzenie szefa sztabu KOP ppłk. dypl. Franciszka Węgrzyna w sprawie używania w dowództwie KOP kryptonimów zamiast nazw jednostek KOP → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 425.
- Pełnił obowiązki kierownika kancelarii i referatu personalnego → Obsada oficerska Brygady KOP „Podole” ↓.
- Oficer zajmował się sprawami operacyjnymi, mobilizacyjnymi i wyszkolenia → Obsada oficerska Brygady KOP „Podole” ↓.
- Pełnił obowiązki kierownika referatu O.de.B. → Obsada oficerska Brygady KOP „Podole” ↓.
- Był na etacie oficera wywiadowczego 25 batalionu KOP → Obsada oficerska Brygady KOP „Podole” ↓.
- Władysław Fijałkowski, mjr piech., w KOP od 1935. Do mobilizacji I oficer sztabu Brygady KOP „Podole”. We wrześniu 1939 pomocnik oficera operacyjnego 36. DP rez. Po zakończeniu kampanii wrześniowej przedostał się na zachód. W PSZ m.in. szef służb zaopatrzenia i transportu 2. Korpusu Polskiego. → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 717.
- Ignacy Stanisław Skarżeński (1896-1940), mjr łącz., w latach 1917–1918 żołnierz armii austriackiej. W KOP od 1938. Do mobilizacji szef łączności brygady KOP „Podole”. We wrześniu 1939 dowódca łączności 36 DP rez. Więzień obozu w Starobielsku. Zamordowany przez NKWD → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 747.
- Stanisław Eugeniusz Rink (1896), mjr adm., żołnierz armii austriackiej. W WP od 1919. W KOP od 1931. Do mobilizacji komendant rejonu PW „Podole”. We wrześniu 1939 zastępca dowódcy pułku KOP „Czortków” → Jabłonowski i in. 2001 ↓, s. 744.
- Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[41].
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads