23 Batalion Celny

23 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

23 Batalion Celny

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1921
Rozformowanie	1922
Tradycje
Rodowód	III/III batalion etapowy
Kontynuacja	23 batalion SG
Organizacja
Dyslokacja	Skałat[1] Wasylkowce[1] Kopyczyńce[1]
Formacja	Bataliony Celne

Rozmieszczenie 23 batalionu celnego

Rozmieszczenie 23 batalionu celnego

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych L.7300/Mob. z dnia 9 czerwca 1921 w miejsce batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 23 batalion celny powstał w granicach DOG Lwów, a zorganizowano go na bazie III/III batalionu etapowego. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych^[2]. Podlegał Ministerstwu Spraw Wewnętrznych^[3].

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej^[4].

29 października 1921 wojewoda tarnopolski wydał zarządzenie w którym granicę państwową na terenie województwa tarnopolskiego podzielił na cztery odcinki^[5]:

• III odcinek – granice powiatu husiatyńskego obsadzał 23 batalion celny z mp dowództwa w Wasylkowcach.

W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne^[6]. 23 batalion celny znalazł się w strukturze 5 Brygady Celnej^[7].

Od chwili powstania do października 1923 sztab batalionu pozostawał w Skałacie, w listopadzie stacjonował w Wasylkowie, a już 1 grudnia 1921 w Kopyczyncach. W Kopyczyncach funkcjonował do rozwiązania, czyli do jesieni 1922^[8].

Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”^[3]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną^[9]. 23 batalion celny przemianowany został na 23 batalion Straży Granicznej.

Osobny artykuł: 23 batalion Straży Granicznej.

Służba celna

Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień^[10]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście^[11].

W kwietniu 1922 bataliony celne będące na terenie DOG Lwów otrzymały zadanie chronić w rejonie swojej odpowiedzialności wiadukty, mosty kolejowe i dworce. Zadanie taki otrzymał także 23 batalion celny w Kopyczyńcach^[12].

Sąsiednie bataliony

• 22 batalion celny ⇔ 25 batalion celny – IX 1921
• 39 batalion celny ⇔ 38 batalion celny – XII 1921^[13]

Kadra batalionu

Dowódcy batalionu

stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby
mjr	Emil Simsen[1]	od IX – XI 1921[8]
mjr	Antoni Kołodyński[1]	od XII 1921 – III 1922[8]
rtm.	Zygmund Sosnowski[1]	od IV – VIII 1922[8]
płk	Władysław Morawski[1]	VIII 1922[8]
kpt. żand.	Ferdynand Krüger[1]	od IX 1922[8] –

Struktura organizacyjna

Ordre de Bataille 23 batalionu celnego w Skałacie na dzień 1 września 1921[8]
kompania	1. Kałaharówka	2. Podwołoczyska	3. Husiatyn	4. Tarnoruda
dowódcy	por. Jakub Zeiger	por. Marian Bauer	por. Józef Ostrowski	kpt. Stanisław Aridlikowski
placówka	Łuka Mała	Szczasnówka	Olchowczyk	Mysłowa
	Kokoszyńce	Palczyńce	Trybuchowce	Orzechowiec
	Kozina	Nowa Grobla[a]	Kręciłów	Rożyska
	Biłka[b]	Toki		Kaniówka
	Czehowa	Sobolówka[c]		Faszczówka
		Prosowce
		Wołczkowce
		Dorofijówka
		Zagrobela[d]
		Staromiejszczyzna
OdeB 23 baonu celnego w Kopyczyńcach na dzień 1 lutego, 1 maja i 30 września 1922[8]
kompanie	1. Trybuchowce	2. Kopyczyńce	3. Husiatyn	4. Kociubińczyki
dowódcy	por. Jakub Zeiger	rtm. Zygmunt Sosnowski	por. Józef Ostrowski	por. Marian Bauer
		ppor. Edmund Horak
		por Józef Kalicki
placówki	Trybuchowce		Husiatyn	Siekierzynce
	Liczkowce		Bednarówka	Zielona
	Olchowczyk		Szydłowce

Uwagi

1. Na północny wschód od wsi Toki
2. Na południe od Koziny, obecnie część tej wsi
3. Na południe od wsi Toki, obecnie nie istnieje
4. Za Zbruczem, na zachód od Dorofijówki, obecnie nie istnieje

Przypisy

1. Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 13.
2. Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
3. Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
4. Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
5. Materiały dyslokacyjne 39 bc ↓, s. 1,2.
6. Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
7. Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
8. OdeB batalionów celnych ↓, s. 23bc.
9. Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.
10. Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
11. Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
12. Ochrona granicy 10 bc ↓, s. 7.
13. WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000

Bibliografia

• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• TeresaT. Prengel-Boczkowska TeresaT., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
• Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
• Materiały dotyczące ochrony granicy na odcinku 10 batalionu celnego → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Materiały dotyczące dyslokacji, wykazy placówek, rozkład pododdziałów, korespondencja 39 batalionu celnego, 1921 – 1922 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.