39 Batalion Celny

39 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

39 Batalion Celny

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1921
Rozformowanie	1922
Tradycje
Kontynuacja	39 batalion SG
Dowódcy
Pierwszy	kpt. Antoni Pallulon
Organizacja
Dyslokacja	Borszczów[1]
Formacja	Bataliony Celne
Podległość	MSW 5 Brygada Celna

Rozmieszczenie 39 batalionu celnego

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych L.11069/Mob. z dnia 13 sierpnia 1921 w miejsce batalionów etapowych i wartowniczych utworzone zostały bataliony celne. 39 batalion celny powstał w granicach DOG Lwów, a zorganizowano go na bazie 2 Armii z posiadanych w jej dyspozycji batalionów etapowych. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych^[2]. Podlegał Ministerstwu Spraw Wewnętrznych^[3].

Zadanie sformowania batalionu otrzymała 11 Karpacka Dywizja Piechoty. Jej 46 pułk piechoty Strzelców Kresowych wyznaczył ze swojego składu 200 szeregowych, 47 pułk piechoty Strzelców Kresowych 150 szeregowych, 48 pułk piechoty Strzelców Kresowych 125 szeregowych i 49 pułk piechoty Strzelców Kresowych kolejnych 125 szeregowych^[4]. Batalion formowano w Stanisławowie^[4]. Po sformowaniu batalion przewieziony został transportem kolejowym do Czortkowa, do dyspozycji wojewody tarnopolskiego^[5].

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej^[6].

29 października 1921 wojewoda tarnopolski wydał zarządzenie w którym granicę państwową na terenie województwa tarnopolskiego podzielił na cztery odcinki^[7]:

• II odcinek od mostu w miejscu, gdzie Zbrucz wpada do Dniestru do granicy powiatu husiatyńskiego obsadzał 39 batalion celny z miejscem postoju dowództwa w Borszczowie.

W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne^[8]. 39 batalion celny znalazł się w strukturze 5 Brygady Celnej^[9].

Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”^[3]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną^[10]. 39 batalion celny przemianowany został na 39 batalion Straży Granicznej.

Osobny artykuł: 39 batalion Straży Granicznej.

Służba celna

Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień^[11]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście^[12]. W kwietniu 1922 bataliony celne będące na terenie DOG Lwów otrzymały zadanie chronić w rejonie swojej odpowiedzialności wiadukty, mosty kolejowe i dworce. Zadanie taki otrzymał także 39 batalion celny w Borszczowie^[13].

Sąsiednie bataliony

• 22 batalion celny ⇔ 23 batalion celny – XII 1921^[14]

Kadra batalionu

Dowódcy batalionu

stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
kpt. piech.	Antoni Pallulon[1][uwaga 1]	od IV 1922[16]
płk piech.	Władysław Eljaszewicz[1]	od VII 1922-X 1922	emeryt[17]

Struktura organizacyjna

Ordre de Bataille 39 batalionu celnego w Borszczowie na dzień 1 marca 1922[16]
kompania	1. Skała	2. Boryszkowce	3. Turylcze	4. Zalesie

Uwagi

1. Antoni Pallulon, ur. 11 grudnia 1884 s. Hipolita, kawaler Virtuti Militari, naczelnik Wydziału Opieki Społecznej w Brześciu, aresztowany w grudniu 1939 przez NKWD, zaginiony. Rodzinę deportowano w kwietniu 1940 do Kazachstanu^[15].

Przypisy

1. Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 15.
2. Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
3. Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
4. Materiały organizacyjne 39 bc ↓, s. 1-3.
5. Materiały organizacyjne 39 bc ↓, s. 5.
6. Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
7. Materiały dyslokacyjne 39 bc ↓, s. 1,2.
8. Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
9. Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
10. Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.
11. Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
12. Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
13. Ochrona granicy 10 bc ↓, s. 7.
14. WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
15. Nieodnalezione ofiary Katynia?
16. OdeB batalionów celnych ↓, s. 39bc.
17. Rozkazy organizacyjne KG SG 1922–1923 ↓, s. 22.

Bibliografia

• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• TeresaT. Prengel-Boczkowska TeresaT., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
• Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
• Materiały dotyczące ochrony granicy na odcinku 10 batalionu celnego → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Materiały dotyczące dyslokacji, wykazy placówek, rozkład pododdziałów, korespondencja 39 batalionu celnego, 1921 – 1922 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Materiały dotyczące straw organizacyjnych 39 bc, 1921 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy organizacyjne Komendy Głównej Straży Granicznej 1922−1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.