Loading AI tools
gatunek ptaka z rodziny kaczkowatych Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Bisiorka[3] (Biziura lobata) – trudny do sklasyfikowania gatunek dużego ptaka z rodziny kaczkowatych (Anatidae). Zamieszkuje Australię razem z Tasmanią. Samce są większe, bardziej barwne i posiadające unikalny wśród kaczek przydatek głowowy na brodzie, który podczas toków może się powiększać do rozmiarów piłki golfowej. Samice także mają ten płat skórny, ale jest on mniejszy i nie tak ciemny jak u samca. Gatunek ten żywi się głównie bezkręgowcami (mięczakami, małżami i owadami), choć czasem zjada również materię roślinną, a nawet kaczęta innych blaszkodziobych. Według IUCN nie jest zagrożona wyginięciem, klasyfikuje się ją jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern).
| Biziura lobata[1] | |||
| (Shaw, 1796) | |||
 Samiec z Tasmanii, widoczny jest płat skórny | |||
 Samica z Sandford (Tasmania) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj |
Biziura | ||
| Gatunek |
bisiorka | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
 występuje przez cały rok zalatuje (sezonowość występowania niepewna) | |||
Obecnie jedyna przedstawicielka rodzaju Biziura, jej najbliższym krewnym była B. delatouri, wymarła kaczka zamieszkująca endemicznie Nową Zelandię.
Gatunek ten został opisany w roku 1796 przez George’a Shawa jako Anas lobata[4]. Autor początkowo wskazał jako miejsce typowe holotypu Nową Południową Walię, co zostało później poprawione na King George Sound w Australii Zachodniej[4]. Obecnie zaliczana jest do rodzaju Biziura, wykreowanego przez Jamesa Francisa Stephensa[4]. Jej najbliższym krewnym była B. delatouri, wymarła kaczka zamieszkująca endemicznie Nową Zelandię, która była o 8% większa od B. lobata[5]. Populacje wschodnie czasem są zaliczane do odrębnego podgatunku B. l. menziesi, jednak badacze raczej tego podgatunku nie uznają i traktują bisiorkę jako gatunek monotypowy[4], natomiast Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny (IOC) uznaje ten podgatunek[6].
Według Mielczarka i Kuziemki jest to kaczkowaty incertae sedis, na razie nieprzypisany do żadnej z podrodzin[3]. W Handbook of the Birds of the World ptak jest przydzielony do Oxyurini (plemię obecnie traktowane jako podrodzina Oxyurinae) ze względu na podobny wygląd[4].
Chociaż gatunek dawniej przypisywany do Oxyurini, wydaje się, że jest bliżej spokrewniony z łopatonosem (Malacorhynchus membranaceus), a ten zaliczany jest do podrodziny gęsi (Anserinae)[9]. Natomiast według badań z roku 2000 bisiorka jest kladem bazalnym do grupy obejmującej Anserinae, bliższa jest jednak liniom ewolucyjnym spokrewnionym z łabędziem czarnoszyim (Cygnus melanocoryphus) niż innym przedstawicielami tej podrodziny[10].
Według badań Johna Boyda bisiorka reprezentuje jako jedyny gatunek plemię Biziurini[11]. Badanie to jednocześnie prezentuje politomię tego ptaka z Nettapodini, a także Oxyurini oraz Anserini. Jedne z możliwych pokrewieństw bisiorki w obrębie Anatidae obrazuje poniższy kladogram[11]:
| Anatidae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gatunek występuje w Australii[4]. Istnieją dwie izolowane populacje, określane jako zachodnia i wschodnia, oddzielone od siebie przez Nullarbor Plain – suchy, bezdrzewny i pustynny obszar położony nad Wielką Zatoką Australijską)[12]. Stwierdzony został także na Tasmanii i Wyspie Kangura, oddzielonych od Australii Backstairs Passage i Cieśniną Bassa[12]. Nierzadko ptaki te są obserwowane ponadto poza swoim areałem występowania (np. w Queenslandzie)[13].
Opisany kaczkowaty jest raczej osiadły, aczkolwiek niektóre ptaki (głównie młode) opuszczają tereny lęgowe wraz z końcem okresu lęgowego. Migracje te mogą występować na małą i dużą skalę[4].
.jpg)
Ptaki bardzo masywne, ociężałe[14]; samce przy długości 66 cm (92 cm[12]) i rozpiętości skrzydeł 87 cm osiągają masę od 1811 do nawet 3120 g[4]. Samice są nieco mniejsze, mierząc średnio 55 cm i ważąc od 993 do 1844 g, ich rozpiętość skrzydeł wynosi ok. 72 cm[4]. Historycznie bisiorki najprawdopodobniej były nielotnymi ptakami, czego obecnie nie przejawiają żyjące populacje[12].
Kaczki te cechuje silny dymorfizm płciowy. Samce są większe, bardziej barwne i posiadające unikalny wśród kaczek przydatek głowowy na brodzie[14][13], który podczas toków może się powiększać do rozmiarów piłki golfowej[12]. Samice także mają ten płat skórny, ale jest on mniejszy i nie tak ciemny jak u samca. Samce są również ciemniejsze, z upierzeniem w tonacjach czerni i brązu, przy czym mają na swym ciele różne jasne oznaczenia, tj. plamki i inne wzory. Samice natomiast są zwykle nieco jaśniejsze. Młodsze osobniki mogą mieć niekiedy żółtą żuchwę; ogółem jednak przypominają samice[4]. Nogi tych ptaków są typowe dla ptaków wodnych – są krótkie, spięte błoną pławną, przestawione do tyłu, przez co bisiorkom trudno poruszać się na lądzie (nogi są zwykle szare)[12]. Dziób bardzo masywny, krótszy jednak od tego spotykanego u sympatrycznie występującego gatunku, sterniczki australijskiej (Oxyura australis)[14].
Ptaki te żyją głównie żyją na terenach bagiennych i blisko jezior z gęstymi zakrzewieniami. Tereny te charakteryzuje zwykle płytka woda, gdzie ptaki mogą zdobywać pokarm. Wśród roślin rosną tu gatunki z rodzajów: rdest (Polygonum), sit (Juncus), ludwigia (Ludwigia) oraz sitowie (Scirpus), rośnie tu także pałka wąskolistna (Typha angustifolia) oraz występują tu martwe drzewostany eukaliptusa (Eucalyptus sp.)[15]. Z flory podwodnej można wymienić gatunki z rodzajów: rdestnica (Potamogeton), nurzaniec (Vallisnera), ramienica (Chara), krynicznik (Nitella) i wywłócznik (Myriophyllum)[15]. Poza okresem lęgowym bisiorki obserwowano w słonawych lagunach, estuariach, na wybrzeżach i okazjonalnie na morzu[4]. Te wędrówki często wykonują ptaki z Nullarbor Plain, które okresowo opuszczają te równiny i udają się blisko terenów morskich[12].
Bisiorki zdobywają pożywienie poprzez nurkowanie, jak robi to większość kaczek[12]. Ptaki opierają swoją dietę na wszelkich hydrofitach i zwierzętach wodnych. Na ogół ograniczają swoje żerowanie do płytszych obszarów, gdzie występuje obfita roślinność zanurzona i/lub wynurzona (inaczej podaje HBW, gdzie podobno bisiorki mają w zwyczaju nurkować na dość głębokich wodach[4]). Bisiorki odżywiają się w szczególności skorupiakami z rodzaju Cherax (ang. yabby), słodkowodnymi krewetkami (Caridea), ślimakami (Gastropoda), małżami (Bivalvia) oraz owadami wodnymi[12]. Zjadane rośliny obejmują zarówno gatunki bagienne, jak i wyżynne i ograniczają się prawie wyłącznie do nasion[12]. Wśród ofiar tej kaczki HBW wymienia także małe ryby, pajęczaki (Arachnida), płazy (Amphibia), a nawet kaczęta innych ptaków blaszkodziobych[4].
Co ciekawe, w zależności od płci i wieku bisiorki mogą przyjmować większe i mniejsze ilości pokarmu: samce najchętniej spożywają mięczaki (w 60%; samice 30%, a młodziki 7%), dieta obu płci w 36% składa się z chruścików (Trichoptera), za to młodych w 18%, ponadto samce okazjonalnie zjadają marsyliowate (Marsileaceae; w 36%), samice i młode osobniki rzadko jedzą te rośliny (marsyliowate stanowią 23% diety samic i 14% u młodzików)[12].
.jpg)
Okres godowy przypada na przełom lipca i kwietnia następnego roku i na niektórych terenach od grudnia do stycznia, zaczyna się intensywnie we wrześniu i sierpniu[4], zależy to także od obecnego stanu poziomu wody, wystąpienia powodzi i zjawisk atmosferycznych.
Podczas okresu godowego wiele samców wytwarza wielkie ilości plemników[15]. Toki i kopulacje przypadają na jesień i zimę[15]. Samce są poligamiczne; często łączą się z samicami, które przyjmą zaloty samca. Zarówno populacje wschodnie i zachodnie nie różnią się tokami. Samce często prezentują się samicom, przyjmując różne pozy i wydają wszelkie dźwięki[12]. Samce mogą także używać swojego przydatku głowowego, który podczas pokazów może się nadymać, samce mogą także silnie uderzać stopami, wyrzucając wodę w powietrze[13] (określane w j. ang. Plonk kick[12]) lub podnosić swój ogon ze sztywnymi sterówkami do góry[13]. Towarzyszy temu wydzielanie specjalnego feromonu, przypominający zapachem piżmo (stąd bierze się też angielska nazwa kaczek)[12]. Służy to najprawdopodobniej przyciąganiu samic i do odstraszania innych samców oraz najprawdopodobniej jest wytwarzany w gruczole kuprowym. Po kopulacji samica wchodzi w gęste zarośla szuwarów i buduje gniazdo[12]. Podczas pokazów samca tworzy on coraz dziwniejsze pozy, które odbiegają od normalnego zachowania samców. Obserwowano również zbiorowe toki bisiorek[12].
W niewoli inkubacja jaj trwała 24 dni. Lęg zwykle się składa z 2–3 jaj, choć może nawet wynosić od 1–10 jaj[4]. Pisklęta mają ciemnobrązowy puch na prawie całym ciele i biel na spodzie ciała[4].
Uczenie się od innych osobników głosu wśród ptaków występuje u papug, kolibrowatych (Trochilidae) i wróblowych, głównie śpiewających (Oscines); w innych grupach ptaków jest rzadkie[16]. W badaniach, których wyniki opublikowano w 2021 roku, przedstawiono przypadki uczenia się głosu u dwóch osobników tego gatunku, przytoczono także inne, nieudokumentowane przypadki. 4-letni (w chwili wykonywania nagrań) samiec wykluty i hodowany w niewoli imitował odgłosy ludzkiej mowy i trzaskania drzwi, wydawał także odgłosy swych dorosłych odpowiedników, które usłyszał za młodu; drugi osobnik – 2–3-letni samiec wychowywany przez trzymaną w niewoli samicę – naśladował odgłosy kaczek pacyficznych (Anas superciliosa), które pływały w tym samym stawie[16]. Dźwięki te były już wcześniej opisywane, ale nigdy nie były szczegółowo analizowane i do tej pory pozostawały niezauważone przez badaczy zajmujących się imitacją głosu u ptaków[16].
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje bisiorkę za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988[2]. Liczebność populacji szacuje się na 13–33 tys. osobników[2], choć nie do końca łatwo to ustalić, bo tylko nieliczne tereny obfitują w ten gatunek ptaka[4]. Preferuje on bowiem bardzo zarośnięte, dojrzałe zbiorniki wodne[4]. Mimo to, bisiorki zamieszkują większość terenów Australii[2]. W stanie Wiktoria w 1988 roku naliczono się 1947 osobników, rozmieszczonych po 472 mokradłach, a w Australii południowo-zachodniej na 1398 mokradeł przypadało ok. 4247 ptaków[4]. Trend populacji uznaje się za spadkowy. Lokalnie jest ptakiem łownym i się go spożywa (choć jego upolowanie nastręcza trudności), szkodzi mu też osuszanie i modyfikowanie zbiorników wodnych, również niektóre osobniki wpadają do sieci rybackich[4].
Według obserwacji legendarnej bestii Bunyip z 1960, rzekomym potworem okazała się tokująca bisiorka[17].
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
