Aleksander Kakowski

Aleksander Kakowski (ur. 5 lutego 1862 w Dębinach, zm. 30 grudnia 1938 w Warszawie) – polski duchowny rzymskokatolicki, arcybiskup metropolita warszawski w latach 1913–1938, prymas Królestwa Polskiego w latach 1925–1938, kardynał prezbiter od 1919. Członek Rady Regencyjnej w latach 1917–1918.

Aleksander Kakowski

Kardynał prezbiter Prymas Królestwa Polskiego
Operari sperare Działając ufać
Kraj działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	5 lutego 1862 Dębiny
Data i miejsce śmierci	30 grudnia 1938 Warszawa
Miejsce pochówku	Cmentarz Bródnowski
Arcybiskup metropolita warszawski
Okres sprawowania	1913–1938
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	rzymskokatolicki
Prezbiterat	30 maja 1886
Nominacja biskupia	7 maja 1913
Sakra biskupia	22 czerwca 1913
Kreacja kardynalska	15 grudnia 1919 Benedykt XV
Kościół tytularny	bazylika św. Augustyna na Polu Marsowym w Rzymie
Odznaczenia

Sukcesja apostolska

Data konsekracji	22 czerwca 1913
Miejscowość	Sankt Petersburg
Konsekrator	Stanisław Zdzitowiecki
Współkonsekratorzy	Jan Cieplak Longin Żarnowiecki
Konsekrowani biskupi Zygmunt Łoziński 28 lipca 1918 Marian Fulman 17 listopada 1918 Stanisław Gall 17 listopada 1918 Henryk Przeździecki 17 listopada 1918 Romuald Jałbrzykowski 30 listopada 1918 Czesław Sokołowski 28 sierpnia 1919 Achille Ratti 28 października 1919 Wincenty Tymieniecki 29 czerwca 1921 Władysław Szcześniak 19 lipca 1925 August Hlond 3 stycznia 1926 Kazimierz Tomczak 3 kwietnia 1927 Antoni Szlagowski 7 października 1928 Włodzimierz Jasiński 5 października 1930 Jan Kanty Lorek 7 czerwca 1936

Grób Aleksandra Kakowskiego na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie

Życiorys

Pochodził z drobnej szlachty mazowieckiej – ród Kakowskich wywodził się z miejscowości Kaki w powiecie przasnyskim. Był synem Franciszka Kakowskiego h. Kościesza, powstańca styczniowego, i Pauliny z Ossowskich h. Dołęga.

Uczęszczał do szkoły elementarnej w Przasnyszu. W 1878 ukończył gimnazjum w Pułtusku. Wstąpił do seminarium duchownego w Warszawie, następnie do Akademii Duchownej w Petersburgu i Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie. 30 maja 1886 otrzymał święcenia kapłańskie w Warszawie z rąk arcybiskupa Wincentego Teofila Popiela.

Od 1887 był wykładowcą teologii i literatury polskiej w seminarium duchownym w Warszawie. W 1901 został kanonikiem warszawskim, następnie prałatem. W 1910 uzyskał stopień doktora teologii na Akademii Duchownej w Petersburgu i w tym samym roku został jej rektorem^[1]. Jako rektor tej uczelni zachował jej religijny charakter i uniknął okazji do narażenia się władzom rosyjskim. W 1911 metropolita mohylewski Wincenty Kluczyński poprosił go, by został cenzorem kościelnym jednego z pism. W 1913 car Mikołaj II polecił mu objąć stanowisko arcybiskupa warszawskiego. Władze rosyjskie poinformowały go, że zostaną mu przekazane carskie dary: mitra, pastorał i pierścień oraz 1000 rubli na pierwsze wydatki. 21 maja 1913 Stolica Apostolska wystawiła bullę nominacyjną^[2]. 22 czerwca 1913 otrzymał sakrę biskupią w Sankt Petersburgu z rąk biskupa Stanisława Zdzitowieckiego, biskupa diecezjalnego kujawsko-kaliskiego. 14 września 1913 odbył ingres do archikatedry św. Jana Chrzciciela w Warszawie.

W czasie I wojny światowej był zwolennikiem orientacji prorosyjskiej. Po odparciu ataku wojsk niemieckich na Warszawę w 1914 odprawił uroczyste nabożeństwo i wysłał telegram dziękczynny do cara Mikołaja II Romanowa^[3]. W 1915 zwrócił się do ludności Warszawy, aby ta pozostała w domach w przypadku wkroczenia do Warszawy wojsk niemieckich^[4].

W latach 1917–1918 był członkiem Rady Regencyjnej, do której wszedł za namową biskupa Antoniego Nowowiejskiego. 28 października 1919 w archikatedrze św. Jana w Warszawie udzielił święceń biskupich Achillemu Rattiemu, nuncjuszowi apostolskiemu w Polsce (późniejszemu papieżowi Piusowi XI). 15 grudnia 1919 papież Benedykt XV kreował go kardynałem prezbiterem wraz z arcybiskupem Edmundem Dalborem.

W latach 1920–1921 pełnił funkcję administratora apostolskiego utworzonej przez Benedykta XV diecezji łódzkiej^[5]. Od 1925 używał dożywotnio tytułu prymas Królestwa Polskiego. Przy jego współudziale w 1925 zawarto konkordat z Watykanem. Jako arcybiskup warszawski był inicjatorem budowy wielu kościołów i kaplic. Od 1927 brał aktywny udział w organizowaniu Akcji Katolickiej, powołał w związku z tym w 1930 Katolicki Związek Instytucji i Zakładów Wychowawczych Caritas. Zorganizował działalność kleru wśród młodzieży akademickiej, zalecał opiekę nad zabytkami sztuki sakralnej, był inicjatorem utworzenia Muzeum Archidiecezjalnego w 1936. W 1936 zwołał pierwszy synod plenarny biskupów polskich w Częstochowie. Napisał wiele artykułów i rozpraw z zakresu ustawodawstwa kościelnego.

2 lipca 1927 koronował w Wilnie obraz Matki Bożej Ostrobramskiej^[6].

17 czerwca 1938 został kanclerzem kapituły Orderu Orła Białego.

Zmarł 30 grudnia 1938^[7]. 4 stycznia 1939 został pierwotnie pochowany w podziemiach katedry św. Jana w Warszawie^[8], a w późniejszym czasie jego ciało zostało przeniesione na cmentarz Bródnowski, gdzie zgodnie ze swoją wolą spoczął „wśród mogił dla najuboższych” (kwatera 7A -1-1)^[9][10].

W 2000 wydawnictwo „Platan” wydało jego pamiętniki.

Poglądy

Był konserwatystą i uważał, że katolicyzm w Polsce powinien mieć miejsce dominujące w państwie. Z tego powodu sprzeciwiał się m.in. ślubom i rozwodom cywilnym – na skutek prowadzonej przez niego kampanii nie udało się w II Rzeczypospolitej ujednolicić prawa rodzinnego (słynny projekt Komisji Kodyfikacyjnej). Był także przeciwnikiem równouprawnienia wyznań niekatolickich w Polsce. Podczas wizyty rabinów u niego 7 czerwca 1934 potępił przejawy przemocy antysemickiej w kraju, ale stwierdził, że antysemityzm jest reakcją na działanie żydowskich bezbożników i wolnomyślicieli, którzy obrażają chrześcijaństwo i duchowieństwo^[11]. W swoich pamiętnikach pisał m.in. Na osłabionym przez niewolę organiźmie Polski usadowiły się pasożyty religijne, społeczne i narodowe, które ją bez litości gryzą i nękają. (…) Pasożytami tymi są: 1) Żydzi osiedli w miastach i miasteczkach, w przerażającej ilości; 2) sekty heretyckie i schizmatyckie obcej krwi, obcej narodowości (…), 3) masoni, wolnomyśliciele i bezwyznaniowcy rekrutujący się przeważnie z Żydów i heretyków i prowadzeni przez Żydów.^[12]

Ordery i odznaczenia

• Order Orła Białego (7 lipca 1925)^[13]
• Wielka Wstęga Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)^[14][15]
• Baliw Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji (Zakon Maltański, 5 czerwca 1930)^[16]