Aleja Tadeusza Kościuszki w Łodzi

Aleja Tadeusza Kościuszki w Łodzi – ulica w centrum Łodzi biegnąca od ulicy Zielonej do ulicy Wólczańskiej na obszarze dawnej dzielnicy Śródmieście. Ulica na całej długości znajduje się na terenie osiedla Katedralna i jest południowym przedłużeniem ulicy Zachodniej^[1].

aleja Tadeusza Kościuszki

Centrum
Aleja w maju 2007
Państwo	Polska
Miejscowość	Łódź
Przebieg
0 m ul. Zachodnia, ul. Zielona 209 m ul. 6 Sierpnia 341 m ul. Artura Rubinsteina 569 m ul. Andrzeja Struga 925 m ul. Ludwika Zamenhofa 1010 m al. Henryka Jana Józewskiego 1060 m al. Anny Rynkowskiej 1190 m al. ZHP 1260 m al. Adama Mickiewicza 1640 m ul. Franciszka Żwirki 2000 m ul. Radwańska 2320 m ul. Wólczańska, ul. Jerzego Potza
Położenie na mapie Łodzi aleja Tadeusza Kościuszki
Położenie na mapie Polski aleja Tadeusza Kościuszki
Położenie na mapie województwa łódzkiego aleja Tadeusza Kościuszki
51°45′42″N 19°27′19″E

Aleja Tadeusza Kościuszki jest przecznicą alei Adama Mickiewicza, położoną równolegle do ulicy Piotrkowskiej. Na odcinku od Zielonej (początek ulicy) do Żwirki, pomiędzy jezdniami przebiega torowisko tramwajowe. Aleja jest jedną z głównych arterii komunikacyjnych centrum Łodzi – przebiega tam trasa Łódzkiego Tramwaju Regionalnego.

Historia ulicy

Spacerowa w XIX wieku na zdjęciu wykonanym przez Bronisława Wilkoszewskiego (album „Widoki m. Łodzi”)

Pierwszy odcinek alei został wytyczony w 1865 r.^[2][3]. Od 1873 r. obowiązywała oficjalna nazwa Spacerowa (używano również określeń Promenada i Promenadowa)^[2]. W 1875 roku grupa osiemnastu właścicieli posesji położonych przy ulicy Piotrkowskiej pomiędzy numerami 129 a 163, pod przewodnictwem Józefa Gampego i Ernesta Kindermanna, zwróciło się z prośbą do władz miasta o pozwolenie na podział działek (ciągnących się równoleżnikowo od Piotrkowskiej do Wólczańskiej) i wyznaczenie nowej ulicy. Kolejna prośba została przedstawiona w 1884 r., a ostatecznie odcinek ulicy: Rozwadowska (obecnie Zamenhofa) – Św. Anny (obecnie Mickiewicza) wytyczono w 1888 r.^[4]. Odcinek figurował na mapach jako Nowo-Spacerowa. Oba odcinki połączono po przejęciu przez Magistrat (1904) części posesji należącej do Braci morawskich, na której znajdował się dom modlitewny^[5] i oznaczono jedną nazwą jako Spacerową. W 1913 r. ulicę wydłużono do Karola (obecna ul. Żwirki)^[2].

W 1917 r., w setną rocznicę śmierci Tadeusza Kościuszki, nazwę zmieniono na obecnie obowiązującą^[2]. Droga miała wtedy dwie jednokierunkowe brukowane jezdnie z deptakiem pośrodku. W 1927 r. na krótkim odcinku uruchomiono tramwaje, a w 1950 r. pojawiły się na całej długości (czyli do Żwirki) – w miejscu zlikwidowanego deptaka, które jeżdżą w tej lokalizacji do dziś^[3]. W latach 1940–1945 ulica nosiła nazwę Hermann Göring Straβe^[6]. W 1957 r. ponownie wydłużono ulicę – tym razem do Radwańskiej^[2], a w 2016 r. rozpoczęła się budowa kolejnego przedłużenia - do ul. Wólczańskiej^[7]. Nowy fragment ulicy oddano do użytku w październiku 2017 r.

Ważniejsze obiekty przy ulicy

Przy alei Kościuszki znajdują się między innymi:

gmach NBP

willa Jarischa

kamienica Zygmunta Dejczmana; skrzyżowanie Kościuszki i Mickiewicza

• nr 1 – kamienica Mieczysława Pinkusa i Jakuba Lende (róg Zielonej)
• nr 4 – rektorat Uniwersytetu Medycznego
• nr 5/7 – wieżowiec Poczty Polskiej
• nr 12 – budynek centrali telefonicznej PAST (obecnie Telekomunikacja Polska)
• nr 14 – łódzki oddział okręgowy NBP
• nr 15 – gmach PKO (pierwotnie siedziba Banku Handlowego w Łodzi)
• nr 19 – Dom Handlowy Zofii Hirszbergowej (obecnie siedziba Miejskiej Pracowni Urbanistycznej)^[8]
• nr 21 – kamienica Nissena Rosenbluma
• nr 23/25 – dawna fabryka Maksa Wilczyńskiego i Jakuba Hirszberga^[9]
• nr 33/35 – pałac Wilhelma Lürkensa (vis-à-vis pasażu Rubinsteina)
• nr 53 – kamienica Henryka Brautigama
• nr 57 – oddział PZU
• nr 63 – oddział Banku Pekao (dawna łódzka siedziba Banku Gospodarstwa Krajowego)
• nr 65 – gmach dawnego Niemieckiego Gimnazjum Reformowanego (obecnie budynek Uniwersytetu Łódzkiego – Wydział Filologiczny)
• nr 68 – hotel Światowit
• nr 69 – zabytkowa kamienica wielkomiejska
• nr 83 – Izba Skarbowa
• nr 88 – willa Alfreda Jarischa
• nr 93 – kamienica Zygmunta Dejczmana
• nr 98 – Dom Literatów
• nr 107/109 – sąd rejonowy Łódź Śródmieście (dawna siedziba Komitetu PZPR)^[10]
• nr 121 – Archiwum Państwowe w Łodzi^[11]

Budynki położone pod numerami 1, 4, 14, 15, 33/35, 53, 57, 65, 69, 83, 88 i 93 są wpisane do rejestru zabytków NID^[12].

Do listopada 1939 na rogu Kościuszki (nr 2) i Zielonej znajdowała się synagoga reformowana^[13].

Komunikacja miejska

Aleją Kościuszki przebiegają linie tramwajowe i autobusowe MPK Łódź łącznie z liniami nocnymi^[14].