2S1 Goździk

2S1 Goździk (ros. 2S1 Gwozdika – 2C1 Гвоздикa; oznaczenie NATO – M1974^[2]) – samobieżna haubica kalibru 122 mm, konstrukcji radzieckiej.

Samobieżna haubica 2S1 Goździk

Samobieżna haubica 2S1 Goździk w muzeum artylerii w Petersburgu
Dane podstawowe
Państwo	ZSRR
Producent	Charkowska Fabryka Traktorów, Huta Stalowa Wola
Typ pojazdu	samobieżna haubica
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	4 lub 5
Historia
Prototypy	1967
Produkcja	1971–1994
Egzemplarze	ponad 10 000[1]
Dane techniczne
Silnik	1 silnik wysokoprężny JAMZ-238N o mocy 300 KM (220 kW) lub SW-680T o mocy 240 KM (177 kW)
Transmisja	mechaniczna
Poj. zb. paliwa	550 l
Pancerz	15–20 mm
Długość	7,265 m
Szerokość	2,85 m
Wysokość	2,74 m
Prześwit	0,40 m
Masa	15 700 kg (bojowa)
Moc jedn.	14,01 kW/t (SW-680T)
Nacisk jedn.	0,49 kg/cm²
Osiągi
Prędkość	60 km/h (po drodze) 30 km/h (w terenie) 4,5 km/h (w wodzie)
Zasięg pojazdu	500 km (po drodze)
Pokonywanie przeszkód
Brody (głęb.)	pływający
Rowy (szer.)	3,00 m
Ściany (wys.)	0,70 m
Kąt podjazdu	60°
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 haubica 2A31 kal. 122 mm, zasięg 15 km (23 km z amunicją rakietową)
Użytkownicy
Niebieski – aktualni, Czerwony – dawni

Goździk armii Słowacji

Historia

Pod koniec lat sześćdziesiątych XX wieku rozpoczęto prace konstrukcyjne nad działem samobieżnym, zdolnym do pływania. Jego budowę oparto m.in. na konstrukcji czołgu pływającego PT-76. Początkowo planowano nałożyć wieżę z haubicą 2A31 (zmodernizowana wersja haubicy ciągnionej D-30 kal. 122 mm), na podwozie MT-LB, okazało się jednak, że jego sześciokołowe podwozie było na to zbyt słabe, więc wydłużono kadłub i wprowadzono dodatkowe, siódme koło. W rezultacie powstało wydłużone podwozie MT-LBu («Объект 26»)^[3].

Prototyp samobieżnej haubicy został zbudowany w 1967 roku, a od 1971 roku rozpoczęto jego produkcję seryjną. Oprócz ZSRR, gdzie produkowane były do 1991 roku, działo to produkowane było na licencji także w Bułgarii i Polsce. W Polsce działa te produkowane były w zakładach Huta Stalowa Wola, gdzie w latach 1983–1991 wyprodukowano 602 egzemplarze^[4]. Działa produkcji HSW trafiły głównie na uzbrojenie polskiej armii, jedynie 73 zostały wyeksportowane do ZSRR jako rozliczenie licencji^[4].

W Polsce opracowano ulepszoną wersję tej haubicy Wolfram, z polepszoną możliwością pływania, z pędnikami śrubowymi, lecz pozostała prototypem^[5]. W XXI wieku na bazie wycofywanych podwozi 2S1 opracowano w HSW Lekkie Podwozie Gąsienicowe^[4].

Służba

Goździk w polskiej służbie

Goździk od tyłu, w armii Chorwacji

Goździk armii irackiej porzucony podczas wojny w 1991 roku

Samobieżna haubica 2S1 Goździk od 1971 roku była wprowadzana do jednostek artylerii państw Układu Warszawskiego. W późniejszym okresie haubice takie zostały sprzedane do niektórych krajów arabskich i afrykańskich.

Do polskiej armii pierwszych dwanaście haubic 2S1 Goździk trafiło w 1974 roku. Kolejnych egzemplarzy nie zamawiano w związku z planowaną produkcją w kraju. W 1990 roku wojsko dysponowało 534 wozami tego typu, choć powinno ich być 543. Różnica wynikała z tego, że część pojazdów została przebudowana na pojazdy pochodne, a część dział utracono w wypadkach^[6]. Od 2009 roku część wycofywanych pojazdów została użyta w Polsce do przebudowy na Lekkie Podwozie Gąsienicowe pod wozy dowodzenia^[7]. W 2019 roku Polska posiadała 362 sztuki 2S1, a w 2021 roku 227, z czego nieujawnioną liczbę przekazano w 2022 roku Ukrainie^[8].

Haubica ta jest współcześnie podstawowym rodzajem samobieżnych haubic w jednostkach artylerii samobieżnej m.in. w Rosji.

Bojowo została użyta w wojnie w Czeczenii, w latach 1999–2000, oraz w Iraku.

Opis konstrukcji

Samobieżna haubica 2S1 Goździk ma klasyczny układ konstrukcyjny i stosunkowo niską sylwetkę, (zbudowano ją na podwoziu MT-LBu). Kadłub spawany z płyt pancernych zawiera w przedniej części zespoły układu napędowego i przedział kierowania, w środkowej – silnik, a w tylnej – przedział bojowy i amunicyjny.

W umieszczonej z tyłu kadłuba wieży zamontowano haubicę 2A31 (zmodernizowana wersja haubicy ciągnionej D-30 kal. 122 mm). Haubicę 2A31 wyposażono w: przedmuchiwacz przewodu lufy, dwukomorowy hamulec wylotowy i zamek klinowy o pionowym ruchu klina. W wieży znajdują się: zmechanizowany układ zasilania amunicją, który zapewnia prowadzenie ognia z szybkostrzelnością od 5 do 7 strz./min. i stanowiska dla trzech żołnierzy. Obsługa haubicy składa się z 4 członków załogi w czasie pokoju, tj. dowódcy, celowniczego, ładowniczego i kierowcy, zaś w czasie wojny dodatkowo obecny jest amunicyjny. Stanowisko czwartego członka załogi (mechanik-kierowca) znajduje się z przodu kadłuba po lewej stronie.

Do strzelania stosuje się naboje rozdzielnego ładowania, przede wszystkim z pociskiem: odłamkowo-burzącym (o maksymalnej donośności 15 300 m i masie 21,76 kg), dymnym i kumulacyjnym (o masie 18,2 kg) stabilizowanym brzechwowo. Ponadto dostępne są naboje z pociskami:

• z dodatkowym napędem rakietowym (o zasięgu do 21 900 m)
• agitacyjne
• kasetowe
• oświetlające
• pocisk chemiczny – wycofano z uzbrojenia

Pojazd przewozi 40 sztuk amunicji, jednak podczas przygotowania działa do pływania liczbę nabojów należy ograniczyć do 30.

Napęd samobieżnej haubicy stanowi silnik wysokoprężny, chłodzony cieczą, 8-cylindrowy JAMZ-238N lub SW-680T (późniejsze egzemplarze). Gąsienicowy układ bieżny, z przednimi kołami napędowymi i siedmioma kołami nośnymi po każdej stronie. Zawieszenie indywidualne na wałkach skrętnych.

Użytkownicy

Aktualni użytkownicy

•  Algieria – 145
•  Angola
•  Armenia – 20
•  Azerbejdżan – 81
•  Białoruś – 246
•  Bośnia i Hercegowina – 5
•  Bułgaria – 506
•  Chorwacja – 9
•  Erytrea – 20
•  Etiopia
•  Finlandia – 72
•  Gruzja – 48
•  Indie – 110
•  Iran
•  Irak
•  Jemen
•  Kazachstan – 10
•  Libia
•  Osetia Południowa
•  Polska – 362^[9] (Wycofywany z uzbrojenia i zastępowany przez AHS Krab)
•  Rosja – 622
•  Serbia – 72
•  Słowacja – 49
•  Syria – 400
•  Turkmenistan – Nieznana liczba
•  Ukraina – W 1995 roku armia ukraińska dysponowała 640 armatohaubicami Goździk, a w 2014 roku liczba posiadanych egzemplarzy spadła do 600^[10]. W 2018 roku ukraińskie siły zbrojne otrzymały bliżej nieokreśloną liczbę armatohaubic 2S1 za pośrednictwem polskiej firmy Wtórplast, które był używane wcześniej przez czeskie siły zbrojne. Następnie w 2019 roku przeprowadzono dostawy 49 armatohaubic z Republiki Czeskiej oraz Polski. Prawdopodobnie część dostarczonych armatohaubic była używana przez Wojska Lądowe w Wojsku Polskim^[11]. W 2022 roku w trakcie trwającej rosyjskiej inwazji na Ukrainę spółka Excalibur ponownie dostarczyła bliżej nieokreśloną liczbę armatohaubic 2S1 Goździk, które były wcześniej używane przez Czeskie Siły Zbrojne. W dodatku dostarczono również niewielką liczbę, prawdopodobnie dwudziestu armatohaubic 2S1 Goździk z Polski, które znajdowały się wcześniej na wyposażeniu Wojsk Lądowych^[12].
•  Urugwaj – 6
•  Uzbekistan
•  Wietnam

Dawni użytkownicy

•  Czechy – Wycofane we wczesnych latach 2000
•  Czechosłowacja
•  Jugosławia
•  NRD
•  Rumunia – 48 w rezerwie od 2005 roku
•  Słowenia – 8 w rezerwie
•  Węgry – 144 Wycofane w 2004 roku
•  ZSRR

W muzeach

• Muzeum Militariów Atena w Skwierzynie (na terenie firmy Pomoc Drogowa Gorzów Wlkp.) – sprawny
• Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy – nr taktyczny 0606
• Muzeum Broni Pancernej w Poznaniu
• Muzeum Artylerii w Toruniu
• Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie – wystawa plenerowa przed siedzibą główną. Pojazd przekazany do muzeum w 1996 roku przez Hutę Stalowa Wola
• Muzeum Broni i Militariów – Witoszów^[13]
• Muzeum Techniki Militarnej i Użytkowej^[14][15]
• Militarne Borne w Bornem Sulinowie – pojazd znajduje w ciągłym użytkowaniu^[16].
• Muzeum Techniki Militarnej w Tarnowskich Górach – 2 sztuki sprawne
• Muzeum Techniki i Uzbrojenia Wojskowego w Kaliszu – sprawny