MT-LB

MT-LB (ros. многоцелевой транспортёр-тягач лёгкий бронированный – Mnogocelewoj transportior-tiagacz logkij bronirowannyj, wielozadaniowy transporter-ciągnik lekki opancerzony, «Объект 6» – Obiekt 6) – radziecki, pływający transporter opancerzony skonstruowany w latach 60. XX wieku. Produkowany na licencji również w Polsce w Hucie Stalowa Wola i w Bułgarii.

MT-LB

MT-LB
Dane podstawowe
Państwo	ZSRR  Polska
Producent	Charkowska Fabryka Traktorów, Huta Stalowa Wola
Typ pojazdu	transporter opancerzony
Trakcja	gąsienicowa
Załoga	2 + 10
Dane techniczne
Silnik	8-cylindrowy silnik wysokoprężny o mocy 240 KM
Poj. zb. paliwa	450 l
Pancerz	3 - 10 mm
Długość	6,454 m
Szerokość	2,86 m
Wysokość	1,87 m (do stropu wieży z km kal. 7,62 mm)
Prześwit	0,4 m
Masa	9700 kg bojowa: 11 900 kg
Moc jedn.	20,16 KM/t
Nacisk jedn.	0,46 kg/cm²
Osiągi
Prędkość	61,5 km/h w wodzie: 4,5 km/h
Zasięg pojazdu	500
Pokonywanie przeszkód
Rowy (szer.)	2,41
Ściany (wys.)	0,61
Kąt podjazdu	35°[1]
Dane operacyjne
Uzbrojenie
1 x km PKT kalibru 7,62 mm
Użytkownicy
Niebieskie - obecni, czerwone - byli
Rzuty

Historia

Pojazd został zaprojektowany w Charkowskiej Fabryce Traktorów (ChTZ) w Charkowie pod kierunkiem Anatolija Biełusowa^[2]. Produkowany w ZSRR (po rozpadzie ZSRR na Ukrainie) i na licencji w Bułgarii i Polsce^[2]. MT-LB został skonstruowany jako ciągnik artyleryjski przeznaczony do holowania armaty przeciwpancernej T-12 kalibru 100 mm, przewożenia jej obsługi i amunicji. Z czasem wykorzystywany jako transporter opancerzony. Na podwoziu MT-LB zbudowano szereg innych pojazdów, pomocniczych i bojowych. Zaletą MT-LB był niewielki nacisk jednostkowy, zapewniający mu dużą mobilność w trudnym terenie^[1]. Mógł holować działo lub przyczepę o masie do 6,5 t^[1].

MTLB, przedział kierowania

Produkcja i służba w Polsce

Transporter MT-LB był produkowany w Polsce przez HSW od 1976 roku z przeznaczeniem wyłącznie na eksport, w liczbie do ok. 600 sztuk rocznie^[3]. Na jego bazie opracowano w Polsce liczne konstrukcje, z których jednak tylko kilka pojazdów wsparcia produkowanych w niewielkich seriach, przyjętych na uzbrojenie Wojska Polskiego. Wśród nich był wóz pogotowia technicznego WPT Mors (1983 rok, 45 sztuk)^[4] i nośnik radiostacji R-137T^[5]. W fazie prototypów pozostały: samobieżna wyrzutnia rakiet przeciwlotniczych Turkus (1976-79), zestaw przeciwlotniczy Promet z podwójnym działkiem 23 mm (cztery prototypy, 1979), samobieżna wyrzutnia pocisków ppanc. 9M14M Malutka BTP-20 Skorpion (1983), transporter opancerzony MTLB-2AP z wieżą od SKOT-2AP z wkm 14,5 mm, podwozie Piast z polskim silnikiem, wóz rozpoznania skażeń Parys 01 i wóz ewakuacji medycznej Lotos^[3]. Nie zbudowano projektowanych samobieżnych zestawów przeciwlotniczych z działkami 30 mm Promet-2 (1980) i rakietowo-artyleryjskiego Polon (1986)^[3]. Po 1990 roku podwozie MT-LB wykorzystano dla wozu dowodzenia ZWD-1^[6] oraz jako nośnik systemu zakłóceń Przebiśnieg. W 1992 roku powstał prototyp transportera opancerzonego LWB-23 Krak, oznaczonego początkowo jako MT-LB-23M, z wieżą z działkiem 23 mm i karabinem maszynowym^[7].

Pod koniec lat 70. Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Maszyn Ziemnych i Transportowych przy HSW opracował na bazie MT-LB ulepszony pojazd SPG-2 (szybkobieżne podwozie gąsienicowe) o polepszonej pływalności, posiadający przebudowany kadłub o większej wyporności i dwie śruby o napędzie hydraulicznym do poruszania się w wodzie^[4]. Podwozie SPG-2, (znane także jako Opal) posłużyło do powstania dalszych konstrukcji, z których do produkcji w większej serii trafiły transporter rozpoznania inżynieryjnego TRI Hors (1983) i wóz pogotowia technicznego Mors II (1986)^[4]. W małej serii powstał wóz dowodzenia obrony przeciwlotniczej Łowcza-3^[8]. Prototypami pozostały m.in. wozy dowodzenia artylerii Opal I i Opal II (1990) i transporter amunicyjny Bor (1987)^[4].

Wersje

• ZSRR/Rosja
  • MT-LB – wersja podstawowa transportera opancerzonego uzbrojona w karabin maszynowy PKT w obrotowej wieży.
  • MT-LBW – wersja z szerszymi gąsienicami o nacisku jednostkowym zmniejszonym do 0,28 kg/cm²
  • MT-LBu – wóz dowodzenia z powiększonym kadłubem i wydłużonym podwoziem^[9], wyposażony w sprzęt nawigacyjny, dodatkowe radiostacje i agregat prądotwórczy
  • MT-PLB – wóz zabezpieczenia technicznego wyposażony w dźwig o udźwigu 1500 kg i wyciągarkę
  • MT-LBM 6MA – zmodernizowany transporter opancerzony z wieżą z wkm 14,5 mm KPWT i km 7,62 mm PKT w tylnej części (2000 rok)^[10]
  • MT-LBM 6MB – zmodernizowany transporter opancerzony z wieżą z działkiem 30 mm 2A72 i km 7,62 mm PKT w tylnej części (2000 rok)^[10]
  • MT-LB Improwizowane działo przeciwlotnicze – modyfikacja MT-LB z zamontowanym prawdopodobnie okrętowym działkiem przeciwlotniczym 2M-3 kalibru 25mm, zauważona w marcu 2023 roku podczas inwazji Rosji na Ukrainę^[11][12].
• Wozy bojowe skonstruowane na podwoziu MT-LB
  • 9K35 Strieła-10 – samobieżna wyrzutnia rakiet przeciwlotniczych
  • 9P149 Sturm-S – rakietowy niszczyciel czołgów uzbrojony w przeciwpancerne pociski kierowane 9M114
  • 2S1 Goździk – samobieżna haubica zbudowana na wydłużonym podwoziu MT-LB, oznaczonym jako MT-LBush («Объект 26»)^[13].
  • TTLB – samobieżny radar artyleryjski SNAR-10
  • RChM – wóz rozpoznania chemicznego^[9]

• Polska
  • MT-LB – transporter opancerzony – wersja bazowa
  • LWB-23 Krak – lekki wóz bojowy dla oddziałów piechoty górskiej, ^[14].
  • WPT Mors – pierwsza wersja wozu pomocy technicznej
  • WEM Lotos – wóz ewakuacji medycznej – 4 nosze^[15]

    

    MTLB Lotos

    

    Przedział transportowy w wersji pojazdu ewakuacji medycznej Lotos

  • Irys (ZWD-1) – zautomatyzowany wóz dowodzenia^[6]
  • Przebiśnieg – zautomatyzowany system rozpoznania i zakłóceń UKF
  • SZ lub MT-LB Z – stacja zakłóceń
  • SR lub MT-LB R – stacja rozpoznania
  • Kret WD – wóz dowodzenia kompanii radioelektronicznej
  • Maciejka – radiostacja jednowstęgowa średniej mocy R-137T

• SPG-2 (szybkobieżne podwozie gąsienicowe) – zmodernizowana 6 kołowa wersja z przebudowanym kadłubem i pędnikami wodnymi^[4]
  • WPT Mors II – wóz pomocy technicznej
  • Łowcza-3 – zautomatyzowany wóz dowodzenia
  • TRI Hors – transporter rozpoznania inżynieryjnego
  • TI Durian – transporter inżynieryjny

• SPG-2A zmodernizowana 7 kołowa wersja
  • Sopel samobieżny zestaw przeciwlotniczy
  • Kroton transporter z systemem minowania narzutowego^[16].
  • W 1993 roku powstały prototypy bojowego wozu piechoty BWO-40 z armatą Bofors 40 mm oraz zestawu przeciwlotniczego rakietowo-artyleryjskiego z działkami 23 mm Sopel^[7][17].

• Bułgaria
  • BMP-23 – bojowy wóz piechoty na zaadaptowanym podwoziu 2S1
• Szwecja
  • Pansarbandvagn 401 – zmodernizowana wersja wykonana na bazie MTLB odkupionych od byłej armii NRD, służące w niektórych jednostkach ONZ

Służba

Transporter MT-LB wszedł na uzbrojenie ZSRR w 1964 roku^[2]. Eksportowany do niektórych krajów Układu Warszawskiego i innych państw. Nie został przyjęty na uzbrojenie Wojska Polskiego w zasadniczej wersji transportera ani ciągnika, natomiast na uzbrojeniu Wojska Polskiego znalazło się kilkaset pojazdów o różnym przeznaczeniu wykorzystujących podwozie MT-LB oraz jego zmodernizowanej w Polsce wersji.

W końcu lat 90. w Rosji i na Ukrainie opracowano kilka wariantów modernizacji transportera, polegających głównie na wzmocnieniu uzbrojenia. Nieliczne z nich wdrożono do służby^[10]. Od 2000 roku rosyjska spółka Muromtiepłowoz podczas remontów modernizuje rosyjskie MT-LB do wariantu MT-LBM 6MA z wkm 14,5 mm lub 6MB z działkiem 30 mm 2A72^[10].

Pojazdy produkowane w Polsce były przeznaczone przede wszystkim na eksport do ZSRR, ponadto opracowano szereg własnych odmian pochodnych, w tym opartych na zmodyfikowanym podwoziu o polepszonej pływalności. Po rozpadzie ZSRR HSW pozostała z szeregiem niesprzedanych pojazdów, które udało się rozdysponować dopiero ciągu następnych kilkunastu lat. W 2000 roku 10 MT-LB Polska podarowała Litwie (przekazane w styczniu 2001)^[18]. W 2002 roku Huta Stalowa Wola sprzedała 67 MT-LB do Nigerii z przeznaczeniem dla sił pokojowych (w tym 54 bojowe oraz pojazdy dowodzenia i wsparcia w tym jeden wóz ewakuacji medycznej Lotos)^[18].

Konstrukcja

Kadłub spawany z walcowanych płyt pancernych, wodoszczelny^[2]. Pancerz zapewnia ochronę tylko przed pociskami broni strzeleckiej i odłamkami pocisków artyleryjskich małego kalibru^[1]. W skrajnej przedniej części pojazdu znajduje się przedział transmisji napędu, a za nim przedział kierowania. W przedziale kierowania po lewej stronie jest miejsce kierowcy, a po prawej dowódcy. Nad nim znajduje się mała stożkowa wieżyczka TKB-01 z karabinem maszynowym 7,62 mm PKT^[1]. Zapas amunicji wynosi 2500 nabojów^[1]. Obaj członkowie załogi mają przed sobą okna ze szkła pancernego, zakrywane pancernymi pokrywami. Kierowca dysponuje trzyema peryskopami TNPO-170A^[1]. Nad miejscem kierowcy znajduje się luk. Silnik umieszczono za przedziałem kierowania, w centralnej części pojazdu, przesunięty ku lewej burcie. Po prawej stronie znajduje się korytarzyk łączący przedział kierowania z przedziałem transportowym, zajmującym tylną część pojazdu^[2]. W przedziale transportowym można przewozić do 11 żołnierzy na siedzeniach wzdłuż burt, umieszczonych nad zbiornikami paliwa^[1]. Przedział transportowy ma dwuskrzydłowy właz z tyłu i dwa luki w dachu^[1]. W burtach znajdują się cztery zamykane strzelnice dla broni strzeleckiej^[1].

Zawieszenie stanowi sześć pojedynczych kół jezdnych na wahaczach resorowanych wałkami skrętnymi po każdej stronie. Pierwsze i ostatnie koła mają amortyzatory hydrauliczne^[1]. Niektóre specjalne wersje pochodne mają podwozie przedłużone do siedmiu kół (m.in. MT-LBu). Gąsienice mają szerokość 350 mm^[1].

Transporter może pływać po przygotowaniu polegającym m.in. na założeniu osłon hydrodynamicznych na gąsienice w przedniej części i podniesieniu falochronu na dziobie^[1]. Napęd w wodzie zapewniają poruszające się gąsienice^[1]. Ładowność w wodzie wynosi 2 tony^[1].

Egzemplarze muzealne

MT-LB ze zbiorów Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

Pojazdy MTLB można oglądać w następujących muzeach:

• Muzeum Wojsk Lądowych w Bydgoszczy – numer taktyczny 1221
• Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie – pojazd znajduje się na terenie Muzeum Polskiej Techniki Wojskowej
• Muzeum Techniki Wojskowej w Zabrzu – sprawny
• Muzeum Militariów Atena – pojazd znajduje się na terenie firmy Anhol Pomoc Drogowa Gorzów Wielkopolski – sprawny
• Muzeum Uzbrojenia w Poznaniu – sprawny
• Muzeum Techniki i Uzbrojenia Wojskowego w Kaliszu – sprawny
• Muzeum Militarnej Historii w Bornem Sulinowie – sprawny
• Pilskie Muzeum Wojskowe – sprawny
• Muzeum uzbrojenia Witoszów Dolny k. Świdnicy
• Muzeum Sprzętu Wojskowego w Mrągowie – pojazd w wersji R-330P Piramida – sprawny