24 Batalion Celny

24 Batalion Celny – jednostka organizacyjna formacji granicznych II Rzeczypospolitej.

24 Batalion Celny

Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1921
Rozformowanie	1923
Tradycje
Rodowód	II/VI batalion etapowy III/VI batalion etapowy
Kontynuacja	24 batalion SG
Dowódcy
Pierwszy	płk Stanisław Kowalski
Organizacja
Dyslokacja	Rokitno[1]
Formacja	Bataliony Celne
Podległość	MSW 6 Brygada Celna

Rozmieszczenie 24 batalionu celnego

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na podstawie rozkazu Ministra Spraw Wojskowych L.7300/Mob. z dnia 9 czerwca 1921 w miejsce batalionów etapowych utworzone zostały bataliony celne. 24 batalion celny powstał w granicach DOG Lwów, a zorganizowano go na bazie II/VI i III/VI batalionu etapowego. Etat batalionu wynosił 14 oficerów i 600 szeregowych^[2]. Podlegał Ministerstwu Spraw Wewnętrznych^[3].

Mimo że batalion był w całym tego słowa znaczeniu oddziałem wojskowym, nie wchodził on w skład pokojowego etatu armii. Uniemożliwiało to uzupełnianie z normalnego poboru rekruta. Ministerstwo Spraw Wojskowych zarówno przy ich formowaniu, jak i uzupełnianiu przydzielało mu często żołnierzy podlegających zwolnieniu, oficerów rezerwy oraz szeregowców i oficerów zakwalifikowanych przez dowództwa okręgów generalnych jako nie nadających się do dalszej służby wojskowej^[4].

W listopadzie 1921 Ministerstwo Spraw Wewnętrznych postanowiło powołać brygady celne^[5]. 24 batalion celny znalazł się w strukturze 6 Brygady Celnej^[6].

Wykonując postanowienia uchwały Rady Ministrów z 23 maja 1922, Minister Spraw Wewnętrznych rozkazem z 9 listopada 1922 zmienił nazwę „Baony Celne” na „Straż Graniczna”^[3]. Wprowadził jednocześnie w formacji nową organizację wewnętrzną^[7]. 24 batalion celny przemianowany został na 24 batalion Straży Granicznej.

Osobny artykuł: 24 batalion Straży Granicznej.

Służba celna

Odcinek batalionowy podzielony był na cztery pododcinki, które obsadzały kompanie wystawiające posterunki i patrole. Posterunki wystawiano wzdłuż linii granicznej w taki sposób, by mogły się nawzajem widzieć w dzień^[8]. W tym zakresie batalion współpracował z posterunkami i patrolami Policji Państwowej. Współpraca polegała na tym, że te pierwsze wystawiały wzdłuż linii granicznej stale posterunki i patrole, natomiast policja tworzyła je w głębi strefy, poza linią graniczną. W zakresie ochrony granicy batalion podlegał staroście^[9]. Do 3 listopada 1921 batalion obsadził odcinek granicy na terenie powiatu sarneńskiego^[10][11]. Jego odcinek rozpoczynał się w Radziwiłowiczach (wył.), a kończył na granicy województwa wołyńskiego. Dowództwo batalionu stacjonowało w Snowidowicach. Zgodnie z rozkazem inspektora wojskowego granicy wschodniej, dowódca batalionu miał podzielić swój odcinek na trzy pododcinki kompanijne. Czwarta kompania stanowiła odwód^[12].

Sąsiednie bataliony

• 26 batalion celny ⇔ 33 batalion celny – IX 1921
• 36 batalion celny ⇔ 40 batalion celny – XII 1921^[13]

Kadra batalionu

Dowódcy batalionu

stopień	imię i nazwisko	okres pełnienia służby	kolejne stanowisko
płk	Stanisław Kowalski[1]	IX 1921 – II 1922[14]
płk	Aleksander Szukiewicz[1]	III 1922 – X 1922[14]	emeryt[15]

Struktura organizacyjna

Ordre de Bataille 24 batalionu celnego w Rokitnie na dzień 1 sierpnia 1921[14]
kompanie	1. Myszakówka	2. Snowidowicze	3. Bleżowo	4. Rokitno
dowódcy	kpt. Jan Zachodny	por. Stefan Lubich	por. Henryk Lutyński	por. Tadeusz Wiktorczyk
placówki	Szopy Ustjańskie	Okopy	Młynki Sobiczowskie
	Młynok	Derczy	Futor Butyn
	Myszakówka	Ostki	Kupiel
	Korecka Huta	Snowidowicze	Podjasienierz
	Pomiary	Leśniczówka	Dubień Bułakowa
	Bobryki	Białowiż	Ilinne
	Perełysianka
	Woniacze
	Tartak
	Żarnoście
	Netreba
Ordre de Bataille 24 batalionu celnego w Rokitnie na dzień 1 marca 1922[14]
kompanie	1. Białowież	2. Rokitno	3. Snowidowicze	4. Netreba
dowódcy	ppor. Andrzej Gibowski	ppor. Władysław Tomala	por. Franciszek Bożek	kpt. Dyonizy Bilobram
placówki	Stila		Płaskowacha	Irady
	Dobrodzieje		Ostrówek	Tartak
	Pawła		Debryl	chutor Wasyłowa
	Młynki Sobiczyńskie		Jajówka Stwiga	Kamionka
			Czerczycha	chutor Olewskoje
			Guś
Ordre de Bataille 24 batalionu celnego w Rokitnie na dzień 1 października 1922[14]
kompanie	1. Młynki Sobiczyńskie	2. Derti	3. Snowidowicze	4. Netreba
dowódcy	kpt. Leon Radziwiński	ppor. Józef Strzałkowski	por. Franciszek Bożek	kpt. Dyonizy Bilobram
placówki	chutor Kryćka Jerenza	chutor Jansowa Niwa	Budki Snowidowickie	Barak Krzemieniec
	chutor Kozielce	chutor Dobry Ostrów	chutor Oś	chutor Grzegorza Kryżowa
		Ostrówek	chutor Dubny	chutor Grzegorza Szeremety
		Debryl	chutor Serebranka

Dyslokacja batalionu w listopadzie 1921^[16] :

• dowództwo batalionu – Rokitno
• 1 kompania celna – Nietreba
• 2 kompania celna – Snowidowicze
• 3 kompania celna – Białowiż
• 4 kompania celna − Rokitno (w rezerwie)

Przypisy

1. Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 14.
2. Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 24.
3. Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 25.
4. Dominiczak 1992 ↓, s. 75.
5. Bereza i Szczepański 2014 ↓, s. 26.
6. Dominiczak 1992 ↓, s. 74.
7. Prengel-Boczkowska 2009 ↓, s. 5.
8. Dominiczak 1992 ↓, s. 72.
9. Dominiczak 1992 ↓, s. 73.
10. Materiały dotyczące dyslokacji IWGW ↓, s. 1.
11. Materiały dotyczące dyslokacji IWGW ↓, s. 35.
12. Materiały dotyczące dyslokacji IWGW ↓, s. 3.
13. WIG – mapa operacyjna Polski 1:300 000
14. OdeB batalionów celnych ↓, s. 24bc.
15. Rozkazy organizacyjne KG SG 1922–1923 ↓, s. 23.
16. Inspektorat „Polesie” ↓.

Bibliografia

• Hubert Bereza, Kajetan Szczepański: Centralna Szkoła Podoficerska KOP. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2014. ISBN 978-83-938921-7-4.
• Henryk Dominiczak: Granica wschodnia Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1919–1939. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992. ISBN 83-01-10202-0.
• TeresaT. Prengel-Boczkowska TeresaT., Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Bataliony Celne”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2009.
• Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.110/350 i 110/351)
• Materiały dotyczące dyslokacji Inspektoratu Wojskowego Granicy Wschodniej Województwa Poleskiego, 1921–1922 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin
• Rozkazy organizacyjne Głównej Komendy Straży Granicznej 1922−1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin. (sygn.161/77.)
• Sprawy organizacyjno−dyslokacyjne Inspektoratu Granicy Wschodniej „Polesie” → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.