Loading AI tools
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
1 Pułk Pancerny (1 ppanc) – oddział broni pancernej Polskich Sił Zbrojnych.
 Proporczyk pułku | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Tradycje | |
| Święto | |
| Nadanie sztandaru | |
| Rodowód |
1 batalion czołgów |
| Dowódcy | |
| Pierwszy |
ppłk Bolesław Sokołowski |
| Ostatni |
ppłk Aleksander Stefanowicz |
| Organizacja | |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Podległość | |
| Odznaczenia | |
 | |
12 sierpnia 1942 roku dotychczasowy 65 batalion czołgów został przeformowany w 1 pułk pancerny[1]. Nawiązywał do 1 batalionu czołgów tworzonego w listopadzie, a zorganizowanego 2 grudnia 1939 roku w Campebec, w Bretanii.
Początkowo był jednostką 16 Brygady Pancernej, walczył jednak w składzie 10 Brygady Kawalerii Pancernej.
Swoje święto obchodził 19 sierpnia, w rocznicę bitwy w Normandii o wzgórze 262 (Maczugę)[2].
1 pułk pancerny przerzucony został do Francji 30 i 31 lipca 1944 roku na pokładach sześciu barek. Jeszcze w Wielkiej Brytanii, w czasie marszu do miejsca załadunku, spalił się czołg obrony przeciwlotniczej. Rzut gąsienicowy wylądował na wybrzeżu 30 lipca wieczorem, natomiast rzut kołowy następnego dnia około 7:00. Rejon koncentracji pułk osiągnął o 20:00. 2 sierpnia dowódca pułku zameldował do sztabu 10 Brygady Kawalerii Pancernej osiągnięcie całością pułku rejonu wyjściowego do działań. Stan pułku wynosił 43 oficerów i 624 szeregowych[3]. Skoncentrowany w rejonie wyjściowym do natarcia pułk 7 sierpnia posiadał w szykach bojowych 53 czołgi Sherman, 3 czołgi ewakuacyjne Sherman ARV, 11 czołgów Stuart, 6 czołgów przeciwlotniczych Crusader, 9 samochodów opancerzonych Scout-Car i 7 transporterów opancerzonych Half-Truck[4].
8 sierpnia 1944 roku 1 pułk pancerny wszedł w styczność bojową z obroną niemiecką około południa, osłaniając 10 BKPanc. na wysokości Tilly-la-Campagne, tracąc 2 czołgi Sherman i 1 samochód opancerzony Scout-Car na minach. 9 sierpnia zamienił w pierwszym rzucie brygady bratni 2 pułk pancerny. Prowadząc natarcie zajął Cauvicourt, następnie w walce o wzg. 94. w trakcie dalszego natarcia natknął się w miejscowości Soignolles na silną obronę przeciwpancerną. Z uwagi na powyższe 1 i 2 szwadronami oskrzydlił miejscowość od zachodu zdobywając wzg. 111 znajdujące się na wschodnich podejściach do wzg. 140. Ze względu na silną obronę wroga i liczną broń przeciwpancerną oraz brak własnej piechoty szwadrony po wzięciu jeńców wycofały się na wzg. 94. Pułk poniósł ciężkie straty - 14 poległych i 15 rannych, spłonął wraz z czołgiem zastępca dowódcy pułku mjr M. Malinowski oraz zniszczonych zostało 15 czołgów. Po osiągnięciu rejonu Rénémesnil przez pułk dołączyło do niego ok. 100 odbitych z niewoli i ukrywających się w okolicy żołnierzy kanadyjskich[5]. Od 10 sierpnia pułk przebywał na wypoczynku i reorganizacji.
15 sierpnia maszerując na czele kolumny 10 BKPanc. współdziałając z 1 szwadronem 10 pułku dragonów osiągnął Hutmesnil, Soignolles, Rouvres. Zajął rejon Vendeuvre i 16 sierpnia poprzez bród przekroczył rzekę Dives. 17 sierpnia prowadził natarcie za grupą bojową "Zgorzelski", a następnie za grupą bojową "Koszutski". Prowadząc walki dotarł do wzg. 159 i 259 luzując na nich grupę bojową "Koszutski". Dnia 18 sierpnia pancerni 1 pułku wraz z częścią batalionu strzelców podhalańskich kontynuowali natarcie konwojując zaopatrzenie dla grupy bojowej 2 Pułku Pancernego w kierunku kompleksu wzgórz nazywanych "Maczugą" zdobył wzg. 258. W późnych godzinach popołudniowych został zaatakowany przez alianckie lotnictwo taktyczne, w wyniku ataku utracił prawie całe zaopatrzenie. Wieczorem wykonał natarcie zdobywając wzg. 240 na którym wziął do niewoli jeńców. Od dwóch dni 1 pułk pancerny był wspierany przez batalion strzelców podhalańskich. Następnego dnia w południe czołgi pułku uchwyciły północną część wzg. 262 i pułk przeszedł na nim do obrony wraz z bspodh. Nocą obronę pancerniaków i Podhalan wzmocnił 9 batalion strzelców[6]. Rano 20 sierpnia rejon obrony na północnym wzg. 262 (Maczudze) objęła również grupa bojowa "Koszutski". Do 22 sierpnia pułk bronił zajętych pozycji przed ciągłymi natarciami niemieckich wojsk usiłującymi wydostać się z okrążenia, a także próbujących przyjść im z pomocą. Tego dnia pancerni 1 pułku zajęli obronę na południowej części wzg. 262, następnego dnia zostali wycofani na wypoczynek i uzupełnienie do miejscowości Grandmesnil. Straty poniesione od 8 do 26 sierpnia to 24 poległych, 52 rannych i 28 zaginionych[7].
29 sierpnia pułk osiągnął stan 32 oficerów i 559 szeregowych oraz posiadał w linii sprawne 43 czołgi Sherman, 6 Stuart i 6 plot. Crusader. Tego dnia 1 pułk pancerny wraz z 10 pułkiem dragonów, I dywizjonem samobieżnym 1 pappanc. i dywizjonem 1 pamot. rozpoczął jako grupa taktyczna mjr Zgorzelskiego marsz w charakterze oddziału przedniego dywizji, za uchodzącym nieprzyjacielem osiągając Valailles, nazajutrz Elbeuf. 31 sierpnia przekroczył Sekwanę, a 1 września wszedł w styczność bojową z przeciwnikiem. Dnia 2 września 1944 r. pułk stoczył walkę o przeprawy na Sommie w pobliżu miejscowości Goye, zdobywając ją w godzinach wieczornych[8]. Następnie kontynuował pościg osiągając 6 września granicę francusko-belgijską, oraz w walkach oskrzydlił obronę niemiecką na południe od Ypres. Nazajutrz 1 pułk pancerny prowadził dalsze natarcie w kierunku miast Roulers i Thielt. 8 września dokonał dalekiego obejścia od wschodu obrony zorganizowanej w oparciu o te miasta, napotykając w uchwyconym Ruysselede maszerującą kolumnę wojsk nieprzyjacielskich, którą zniszczył. Wieczorem pancerniacy zostali wycofani na odpoczynek, konserwację i naprawę sprzętu do Poucques. Dotychczasowe działania pułku przyniosły dalsze straty, a stan oddziału wynosił na 12 września 29 oficerów i 475 szeregowych, stan czołgów, to; 42 Shermany, 5 Stuart i 4 Crusader.
W tym samym dniu 1 pancerny wykonał marsz do frontowy poprzez Gandawę i Lokeren, osiągając czołowym 3 szwadronem Beveren-Waas i rozpoznając kierunek na Stekene w dniu następnym. 14 września, 2 szwadron pułku wspólnie z batalionem strzelców podhalańskich zdobył w walce Stekene. Pułk pozostał w obronie rejonu zdobytego miasta, od 17 września przechodząc do wsi Sint-Gillis-Waas utrzymując linię frontu i patrolując przedpole. Częścią sił pułku w dniach 19 i 20 września pancerniacy wykonali marsz do Axel i Boschkapelle na terenie Holandii. Z uwagi na brak zorganizowanego oporu, pancerniacy powrócili w całości do poprzedniego rejonu w Sint-Gillis-Waas, na wypoczynek i reorganizację, w trakcie której likwidacji uległ pluton czołgów plot. Crusader. Stan czołgów wynosił 35 Sherman i 6 Stuart[9]. Następnie od 28 września do 5 października 1944 roku 1 Pułk Pancerny uczestniczył w walkach o opanowanie Baarle-Nassau. Po chwilowym wypoczynku ponownie brał udział w ostatniej dekadzie października w walkach o Bredę, a na początku listopada w walkach w rejonie Made. Pod Bredą 29 października poległ zastępca dowódcy pułku mjr M. Bartosiński. Od 5 listopada 1944 r. pancerniacy wraz z innymi jednostkami dywizji dozorowali front na rzece Moza. Rotacyjnie pełniona służba patrolowa i dozorowa w obronie pod ogniem artylerii wroga, doprowadziła do odparcia wypadów zza rzeki. Ponadto rotacyjnie zmienianym pododdziałom pułku pozwoliła na wymianę czołgów na nowe, uzupełnienie stanów osobowych i szkolenie. W zależności od sytuacji pułk zmieniał też odcinki dozorowania i stacjonowania i tak: 6-17 listopada Moerdijk, 18 listopada - 19 grudnia 1944 Oosterhout, 20 grudnia 1944 - 5 stycznia 1945 r. Dongen, 6 stycznia - 18 lutego odpoczynek i od 19 lutego - 7 kwietnia Dongen[10].
Wieczorem 7 kwietnia 1945 roku kolumna pułku dołączyła do ugrupowania marszowego 1 DPanc. następnego dnia przekraczając Ren. Maszerujący pułk w siłach głównych dywizji nie miał styczności z nieprzyjacielem, jego marszruta wiodła przez Almelo, Razel, Coevorden, Emmen, Ter Apel, Haren w Holandii i Melstrup w Niemczech osiągając 14 kwietnia broniony Küsten Kanal. Do 19 kwietnia pułk prowadził ostrzał pozycji wroga i prowadził działania demonstrujące. 19 kwietnia 1 Pułk Pancerny wzmocniony dwoma kompaniami strzelców podhalańskich prowadząc natarcie opanował miejscowość Lehe i dotarł do rzeki Dever, biorąc do niewoli 6 oficerów i 467 szeregowych z batalionu piechoty morskiej. 20 kwietnia pułk wraz z 3 i 4 kompaniami podhalan po ciężkiej walce opanował miasto Aschendorf, biorąc dalszych jeńców. Następnie po pościgu pancerniacy zdobyli miasteczka Nenndorf i Tunxdorf biorąc do niewoli kompanię niemiecką. 21 kwietnia poprzez zajęty przez inne oddziały most w Papenburgu pułk podjął dalsze natarcie wzdłuż rzeki Ems w kierunku Ihrhove i Ihren. Prowadzone natarcie z uwagi silną obronę, straty i zapadające ciemności zostało zatrzymane. Nieprzyjaciel pod osłoną nocy wycofał się, a szwadrony 2 i 3 zajęły nazajutrz przedmioty natarcia bez walki, podjęty pościg doprowadził do osiągnięcia linii rzeki Ledy. Na osiągniętej rubieży pułk pozostał w obronie do 29 kwietnia. 30 kwietnia pułk przeprawił się przez Ledę na zdobytym przyczółku kanadyjskiej 3 DP i 1 maja opanował w walce miejscowość Filsum[11]. 2 maja pancerniacy prowadzili walki na wschód od Hesel we współdziałaniu z batalionem strzelców podhalańskich, rozbili broniące rejonu Detern, Stickhausen pododdziały 365 i 367 morskiego batalionu fortecznego[12]. 1 pułk ze wsparciem 1 szwadronu dragonów utorował sobie drogę do Halsbebek i pomimo strat zdobył miasto rozpoznając w kierunku Bredehorn oraz opanował 3 km za miastem skrzyżowanie dróg i torów kolejowych. 4 maja pułk kontynuował natarcie w kierunku północnym na Neuenburg. Prowadzone przez pułk natarcie natknęło się jednak na zniszczenia dróg, wysadzone mosty i przepusty, pola minowe oraz ogień artylerii ciężkiej wroga. Przeszkody i miny musieli neutralizować i naprawić saperzy. Natarcie dotarło do wsi Astederfeld leżącej 3 km od Neuenburga[12]. Dalsze natarcie zostało wieczorem 4 maja zatrzymane. 5 maja 1945 r. o godz. 8.00 nastąpiło zawieszenie broni i koniec działań bojowych 1 Pułku Pancernego[13].
5 maja pułk zajął miasto Cleverns i rozpoczął rozbrajanie wojsk niemieckich i okupację terenu. Zadaniem jego było oczyszczanie terenu z niedobitków, rozbrajanie osób i terenu z broni i amunicji, wyłapywanie przebranych żołnierzy i funkcjonariuszy hitlerowskich, egzekwowanie zarządzeń i warunków kapitulacji w tym ustalonej godziny policyjnej. W tym rejonie pułk pozostał do 20 maja, następnie w innym miejscu prowadził okupację północno-zachodnich Niemiec[14]. W czasie dziewięciomiesięcznej kampanii 1944-1945 pułk poniósł następujące straty w ludziach: poległych 10 oficerów i 46 szeregowych, 26 oficerów i 121 szeregowych rannych oraz 4 szeregowych zaginionych[15]. Utracono jako zniszczone 53 czołgi Sherman, 4 czołgi Stuart. Wzięto do niewoli 2585 jeńców. Otrzymano odznaczenia polskie: 24 Krzyży VM Vkl, 197 KW, 68 KZ z M, zagraniczne: 1 DSO, 2 MC, 1 DCM, 2 Croix de Guerre i inne[16]. W czerwcu 1947 pułk został przetransportowany do Wielkiej Brytanii i tam rozwiązany, a żołnierze włączeni do PKPR.
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za kampanię 1944-1945[19]
Pośmiertnie:
w 1944[20]
Do pułku były przydzielone na zasadzie przydziału stałego: pluton łączności i lekka czołówka naprawcza.
Pułk posiadał :
Sprzęt:
Sztandar ufundowany został przez społeczeństwo belgijskiego miasta Sint-Niklaas Waas i wręczony 3 marca 1946. Wykonano go w Belgii według projektu kpr. Tadeusza Głębockiego z 2 Pułku Pancernego. 17 września 1967 sztandar udekorowany został orderem Virtuti Militari V klasy.
Na lewej stronie płatu sztandaru[21]:
Strony prawe wszystkich sztandarów oddziałów 1 Dywizji Pancernej były jednakowe, według wzoru obowiązującego w PSZ. W czterech rogach na tarczach umieszczona jest cyfra 1. Widnieje ona również na przedniej ścianie podstawy orła.
Obecnie sztandar eksponowany jest w Instytucie Polskim i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie[22].
Zatwierdzona Dz. Rozk. NW nr 4, poz. 42 z 10 października 1943 roku Odznaka[23] w kształcie krzyża, na który nałożona jest sylwetka czołgu Crusader widzianego z boku. Na czołgu wytłoczony numer 1. Wykonana w białym metalu, mocowana gładką nakrętką. Wymiary: 41 × 41 mm[24].
Na lewym ramieniu pleciony sznur pomarańczowy[25].
Obywatele Saint Nicolas uhonorowali pułk odznaką specjalną w postaci herbu tego miasta[26]. Zezwolenie na noszenie jej wydał szef Sztabu Głównego pismem z 20 listopada 1945 roku. Na jasnoniebieskiej tarczy znajdowała się postać św. Mikołaja w infule z pastorałem koloru przyciemnionego złota, a w górnej części tarczy fragment złotej korony na tle koloru khaki[26]. Odznaka mogła być noszona na prawym rękawie kurtki i płaszcza 4 cm poniżej naszywki „Poland"[26].
Proporczyk kroju kawaleryjskiego czarno-pomarańczowe z amarantowym (w rzeczywistości pąsowym) paskiem przez środek[27].
W 1 ppanc 1 DPanc., z lewej i prawej strony wieży, malowano czerwone figury geometryczne[28]:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
