Zambrów (gmina wiejska)

Zambrów (1909-1954 gmina Długobórz) – największa w Polsce pod względem liczby sołectw gmina wiejska w województwie podlaskim, w powiecie zambrowskim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie łomżyńskim.

Zambrów

gmina wiejska
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	zambrowski
TERC	2014052
Wójt	Jarosław Kos
Powierzchnia	298,98 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności	8 998[1]
• gęstość	30,1 os./km²
Nr kierunkowy	86
Kod pocztowy	18-300, 18-400
Tablice rejestracyjne	BZA
Adres urzędu: ul. Fabryczna 3 18-300 Zambrów
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba sołectw 70[2][3] Liczba miejscowości 72[3]
Położenie na mapie Polski Zambrów
Położenie na mapie województwa podlaskiego Zambrów
52°59′N 22°15′E
Strona internetowa
Biuletyn Informacji Publicznej

Siedziba gminy to Zambrów.

30 czerwca 2004^[4] gminę zamieszkiwało 9001 osób.

Za Królestwa Polskiego gmina Zambrów należała do powiatu łomżyńskiego w guberni łomżyńskiej. 19 maja^?/31 maja 1870 do gminy przyłączono pozbawiony praw miejskich Zambrów^[5] (od 1919 znów samodzielne miasto). Następnie gmina przemianowana na gminę Długobórz (do 1954). Gmina Zambrów została powołana ponownie w 1973 roku.

Historia

Gminę zbiorową Zambrów utworzono 13 stycznia 1867^[6] w związku z reformą administracyjną Królestwa Polskiego. Gmina weszła w skład nowego powiatu łomżyńskiego w guberni łomżyńskiej^[7][8][9].

31 maja 1870^[10] do gminy przyłączono pozbawiony praw miejskich Zambrów^[11].

W 1909 roku z gminy Zambrów wydzielono sam Zambrów jako oddzielną gminę wiejską, po czym - w celu uniknięcia pomyłki, pozostały obszar gminy przemianowano na gmina Długobórz, mimo zachowania siedziby w Zambrowie^[12].

Po przejściu pod zwierzchnictwo polskie w 1919, gmina figuruje dalej pod nazwą gmina Długobórz^[13], obok Zambrowa, któremu przywrócono prawa miejskie, najpierw przez Niemców w 1915 roku^[14], następnie potwierdzeniem przez władze polskie 7 lutego 1919^[15].

1 kwietnia 1939 roku Zambrów i gminę Długobórz oraz Zambrów wraz z całym powiatem łomżyńskim przyłączono do woj. warszawskiego^[16].

Przez krótki okres po wojnie obie jednostki zachowały przynależność administracyjną, lecz już z dniem 18 sierpnia 1945 roku zostały wraz z powiatem łomżyńskim wyłączone z woj. warszawskiego i przyłączone z powrotem do woj. białostockiego^[17]. Według stanu z 1 lipca 1952 roku gmina Długobórz była podzielona na 46 gromad^[18].

Gminę Długobórz zniesiono 29 września 1954 roku wraz z reformą wprowadzającą gromady w miejsce gmin^[19]. 13 listopada 1954 roku gromada Długobórz II weszła w skład nowo utworzonego powiatu zambrowskiego^[20].

Jednostkę przywrócono ponownie pod nazwą gmina Zambrów 1 stycznia 1973 roku po reaktywowaniu gmin^[21], w powiecie zambrowskim.

Dwory szlacheckie gminy Zambrów

Na terenie gminy Zambrów znajdują się 3 zabytkowe murowane dwory szlacheckie:

• neorenesansowy z elementami neogotyku dwór Woyczyńskich^[22] w Porytem-Jabłoni położony na zachodnim brzegu Jabłonki ze stawami rybnymi obecnie wykorzystywanymi przez gospodarstwo rybackie^[23] i z gorzelnią,
• dworek Łosie w Łosiach-Dołęgach, do którego prowadzi lipowa aleja, położony na skraju rykaczewskiego lasu na rozleglej łące^[24]. W wyremontowanym dworze prowadzony jest pensjonat^[25][26],
• dwór Godlewskich i Wyszyńskich w Wądołkach-Borowych na pagórku niewielkim z kuchnią dworską i pozostałością parku dworskiego^[27].

Struktura powierzchni

Według danych z roku 2002^[28] gmina Zambrów ma obszar 298,98 km², w tym:

• użytki rolne: 50%
• użytki leśne: 15%

Gmina stanowi 40,78% powierzchni powiatu.

Demografia

Dane z 30 czerwca 2004^[4]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	8730	100	4264	48,8	4466	51,2
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	29,2		14,3		14,9

• Piramida wieku mieszkańców gminy Zambrów w 2014 roku^[1].

Sołectwa

Bacze Mokre, Brajczewo-Sierzputy, Chmiele-Pogorzele, Chorzele, Cieciorki, Czartosy, Czerwony Bór, Dąbki-Łętownica, Długobórz, Gardlin, Goski Duże, Goski-Pełki, Grabówka, Grochy-Łętownica, Grochy-Pogorzele, Grzymały, Klimasze, Konopki-Jabłoń, Konopki-Jałbrzyków Stok, Koziki-Jałbrzyków Stok, Krajewo Białe, Krajewo Borowe, Krajewo-Ćwikły, Krajewo-Korytki, Krajewo-Łętowo, Łady-Borowe, Łady Polne, Łosie-Dołęgi, Nagórki-Jabłoń, Nowe Wierzbowo, Nowe Zakrzewo, Nowy Borek, Nowy Laskowiec (Nowy Laskowiec i Nowy Laskowiec-Kolonia), Nowy Skarżyn, Osowiec, Pęsy-Lipno, Poryte-Jabłoń, Przeździecko-Drogoszewo, Przeździecko-Mroczki, Pstrągi-Gniewoty, Rykacze, Sasiny, Sędziwuje, Stare Krajewo, Stare Wądołki, Stare Zakrzewo, Stary Laskowiec, Stary Skarżyn, Szeligi-Kolonia, Szeligi-Leśnica, Śledzie, Tabędz, Tarnowo-Goski, Wądołki-Borowe, Wądołki-Bućki, Wdziękoń Drugi, Wdziękoń Pierwszy, Wierzbowo-Wieś, Wiśniewo, Wola Zambrowska, Wola Zambrzycka, Zagroby-Łętownica, Zagroby-Zakrzewo, Zaręby-Grzymały, Zaręby-Kramki, Zaręby-Kromki, Zaręby-Krztęki, Zaręby-Świeżki, Zbrzeźnica^[2].

Miejscowości bez statusu sołectwa: Boruty-Goski, Grabówka (osada leśna), Polki-Teklin.

Sąsiednie gminy

Andrzejewo, Czyżew, Łomża, Kołaki Kościelne, Rutki, Szumowo, Śniadowo, Wysokie Mazowieckie, Zambrów

Przypisy

1. Gmina Zambrów w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-03-16], liczba ludności na podstawie danych GUS.
2. Strona gminy, sołectwa
3. Urząd Statystyczny w Białymstoku
4. Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
5. Postanowienie z 30 stycznia (11 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 81)
6. 1 stycznia 1867 wg kalendarza juliańskiego
7. Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, s. 279)
8. Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, s. 359)
9. Zambrów, gmina (1885)
10. 19 maja 1870 wg kalendarza juliańskiego
11. Postanowienie z 30 stycznia (11 lutego) 1870, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 81)
12. Rocznik Statystyczny Królestwa Polskiego R. 2, 1914
13. Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom V – Województwo Białostockie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924.
14. Stan szkolnictwa powszechnego w grudniu 1917 r. na terytorjum obu byłych jeneralnych gubernatorstw: Warszawskiego i Lubelskiego.
15. Dz.Pr.P.P. 1919 nr 13 poz. 140
16. Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240.
17. Dz.U. z 1945 r. nr 27, poz. 167.
18. Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.
19. Dz.U. z 1954 r. nr 43, poz. 191.
20. Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 232.
21. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312.
22. Poryte Jabłoń [online], dworypogranicza.pl [dostęp 2020-12-26].
23. O nas | Gospodarstwo Rybackie [online], elk.pl [dostęp 2024-04-26].
24. Łosie-Dołęgi [online], dworypogranicza.pl [dostęp 2020-12-26].
25. Dolomite Crushing Es Fabricante De Proveedores De Trituradores Móviles Mineros [online], dworeklosie.pl [dostęp 2024-04-26] (ang.).strona główna serwisu
26. Dworek Łosie [online], www.facebook.com [dostęp 2020-12-26] (pol.).
27. Wądołki Borowe [online], dworypogranicza.pl [dostęp 2020-12-26].
28. Portal Regionalny i Samorządowy REGIOset. regioset.pl. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).