Loading AI tools
miasto w województwie warmińsko-mazurskim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Wielbark (niem. Willenberg) – miasto w Polsce położone w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie szczycieńskim, w gminie Wielbark, której jest siedzibą.
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
Widok na miasto Wielbark | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Gmina | |||||
Prawa miejskie |
1723–1946 i od 2019 | ||||
Burmistrz |
Jerzy Szczepanek | ||||
Powierzchnia |
18,3[1] km² | ||||
Populacja (2022) • liczba ludności • gęstość |
|||||
Strefa numeracyjna |
(+48) 89 | ||||
Kod pocztowy |
12-160 | ||||
Tablice rejestracyjne |
NSZ | ||||
Położenie na mapie gminy Wielbark | |||||
Położenie na mapie Polski | |||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego | |||||
Położenie na mapie powiatu szczycieńskiego | |||||
53°23′52″N 20°56′46″E | |||||
TERC (TERYT) |
2817084[2] | ||||
SIMC |
0490470 | ||||
Urząd miejski Grunwaldzka 212-160 Wielbark | |||||
Strona internetowa |
Położony jest przy ujściu rzeki Sawicy do Omulwi, w otoczeniu lasów. Znajduje się tu stacja kolejowa (linia PKP Ostrołęka – Olsztyn, Wielbark – Nidzica), przystanek PKS, apteka, ośrodek zdrowia, poczta, sklepy, karczma, stacja paliw; dawniej istniało kino.
Wielbark leży w południowej części Mazur[3][4], w historycznych Prusach Górnych, na obszarze dawnej ziemi Sasinów[5]. Uzyskał lokację miejską w 1723 roku, zdegradowany w 1946 roku[6]. Status miasta odzyskał z dniem 1 stycznia 2019[7].
Wielbark został założony przez komtura krzyżackiego Fryderyka von Willenberga (1317–1327). Najpierw powstała strażnica krzyżacka, zwana Wildhaus. Wokół niej powstała osada bartników i hutników (wytwarzanie węgla drzewnego, dziegciu i smoły). Osada wzięła nazwę od strażnicy. W 1361 r. wymieniany w dokumentach był prokurator w Wielbarku.
Murowany zamek wzniesiono pod koniec XIV w. Był on użytkowany jeszcze przez księcia Albrechta, potem popadł w ruinę. Na resztkach wzniesiono w połowie XVIII w. urząd domeny królewskiej – późniejszy ratusz. Pod koniec XIV w. przy zamku osadzano bartników, później także karczmarzy i hutników. W ten sposób powstały odrębne jednostki osadnicze: Bartniki, Rudy, Wieś Karczmarska, które wraz z Ostrówkiem (czyli dawnym zamkiem) złożyły się na Wielbark w obecnych granicach (Ruda, Wieś Karczmarska i Ostrówko włączone 21 lipca 1723 r.). Pomiędzy 1466 a 1657 miejscowość znajdowała się pod zwierzchnictwem Królestwa Polskiego jako lenno.
Osada była położona nieopodal polskiej granicy, na szlaku Warszawa–Królewiec, co sprzyjało rozwojowi. W Wielbarku rozwijało się sukiennictwo i tkactwo. W 1637 osadę zamieszkiwało aż 11 karczmarzy o polskich nazwiskach (Miech, Sójka, Mazurek, Kuchta, Kaczmarczyk, Pakuła, Sęder, Sikora, Patoła, Lejko i Zabiegaj). W 1723 r. osada otrzymała prawa miejskie – początkowo bez Bartników, które przyłączono do miasta dopiero w 1745 r. i od tej pory nazywane były Warszawskim Przedmieściem. W 1747 uzyskał prawo do organizowania 3 dorocznych jarmarków[8]. Pod względem ludności było to jedno z najmniejszych miast na Mazurach.
Okolice znane były w XIX w. z eksploatacji bursztynu. W czasie kampanii napoleońskiej, w dniach 21 stycznia – 2 lutego 1807, w Wielbarku kwaterował Napoleon. Później, bo w roku 1813, kwaterował tu car Aleksander I. W czasie powstania styczniowego (1863) przez Wielbark przerzucano broń dla powstańców. W 1871 miasto znalazło się w granicach Niemiec.
W latach 1872–1887 proboszczem parafii katolickiej w Wielbarku był ks. Jan Szadowski, działacz religijno-społeczny, obrońca mowy polskiej. Dzięki jego staraniom złożono petycję do władz pruskich, domagającą się utrzymania języka polskiego w szkołach ludowych. Był inicjatorem budowy kościoła katolickiego w Wielbarku.
W czasie I wojny światowej miasto dwukrotnie zajęły wojska rosyjskie. W 1920 internowano tu uciekające z Polski, rozbite wojska bolszewickie. We wrześniu 1939 r. węzeł kolejowy w Wielbarku został zbombardowany przez polskie samoloty z 41 eskadry rozpoznawczej.
W 1946 miejscowość została włączona do nowo powstałego województwa olsztyńskiego na terenie powojennej Polski, do którego przynależała do reformy administracyjnej w 1998. Z powodu znacznych zniszczeń powstałych w 1945 miejscowość utraciła prawa miejskie. Przez krótki czas po zakończeniu wojny funkcjonował tu ważny punkt przeładunkowy przesiedleńców z Kresów Wschodnich[9].
Z wnioskiem o rozpoczęcie konsultacji w sprawie odzyskania statusu miasta wystąpiło w 2016 r. Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Wielbarskiej; podpisało go 166 mieszkańców[10]. 14 grudnia 2016 w Urzędzie Gminy Wielbark odbyło się wspólne posiedzenie komisji odnośnie do przywrócenia praw miejskich Wielbarkowi[11]. Konsultacje zostały przeprowadzone w dniach 20–25 i 29 września 2017 r.[12] W konsultacjach udział wzięło 2735 osób (52,64% uprawnionych), z czego 2027 osób było za (74,11%), 559 przeciw (20,44%), 141 wstrzymało się, a 11 głosów było nieważnych. W Wielbarku uczestniczyło 1098 osób (46,47% uprawnionych), z czego: „za” oddano 758 głosów (69,03%), „przeciw” było 280 (25,5%), a 59 wstrzymało się (3,7%)[13]. na podstawie pozytywnych konsultacji przeprowadzonych w 2017 roku, postanowiono wystąpić w 2018 roku z wnioskiem o nadanie statusu miasta miejscowości Wielbark[13]. Wniosek został przekazany w marcu do Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie, za pośrednictwem którego trafi do MSWiA[14]. 1 stycznia 2019 status miasta został przywrócony[7].
W Wielbarku znajduje się fabryka Ikei[15] oraz dwa mniejsze tartaki.
Znajduje się tu stacja kolejowa. Obecnie Wielbark posiada połączenie kolejowe ze Szczytnem. Są to dwa pociągi dziennie.
Od 1 stycznia do 8 czerwca 2013 Wielbark posiadał połączenie kolejowe ze Szczytnem, lecz od 9 czerwca połączenia zostały zawieszone. 13 października 2016 Rynek Kolejowy udostępnił informację, że od 29 października 2016 roku zostaną przywrócone połączenia kolejowe z Olsztynem[16].
Miasto posiada również wiele połączeń autobusowych z różnymi miastami na terenie Polski.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.