Tum (województwo łódzkie)
wieś w województwie łódzkim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tum – wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie łęczyckim, w gminie Góra Świętej Małgorzaty, w historycznej ziemi łęczyckiej, na prawym brzegu Bzury, około 2,5 km na wschód od dzisiejszego centrum Łęczycy.
| wieś | |
 Kolegiata łęczycka w Tumie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2006) |
ok. 600 |
| Strefa numeracyjna |
24 |
| Kod pocztowy |
99-122[1] |
| Tablice rejestracyjne |
ELE |
| SIMC |
0565943 |
Położenie na mapie gminy Góra Świętej Małgorzaty  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
Położenie na mapie powiatu łęczyckiego  | |
 52°03′25″N 19°14′59″E[2] | |
Do 1954 roku istniała gmina Tum. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa płockiego.
W Tumie w 2012 i 2013 roku powstała rekonstrukcja grodu, muzeum oraz skansen etnograficzny ziemi łęczyckiej.
Pomiędzy końcem VIII wieku do lat 60. IX wieku na południowy zachód od dzisiejszej wsi Tum istniał plemienny gród[uwaga 1] z wałami o konstrukcji skrzyniowej[3]. Osada leżała na rzecznej wyspie nad Bzurą, wśród moczarów i trzęsawisk. Warownię otaczały dwie fosy; pierwszą, bliżej wału, wypełniała woda bezpośrednio z rzeki. Do grodu prowadził długi, wąski, drewniany pomost, stopniowo wznoszący się do bramy wbudowanej w wał na wysokości dwóch metrów od jego podstawy. Bramę wylepiono gliną, co powodowało, że trudno było ją spalić. Z bramy wiodło zejście w dół, do wnętrza grodu[4].
Następnie na wałach zbudowano kolejne wyższe wały o konstrukcji przekładkowej, które istniały do początku X wieku[3]. Na nich zbudowano kolejne jeszcze wyższe wały o wysokości do 5,5 m[3]. Po pożarze w 2 połowie X wieku na ich miejscu powstał nowy gród z wałami do wysokości 8 metrów[3]. Kolejny okres istnienia grodu to jego faza kasztelańska datowana pomiędzy około roku 1259 a 1 połową XIV wieku[3]. Rola ośrodka grodowego była kluczowa ze względu na styk szlaków wodnych łączących tu zlewnie Wisły i Odry[3]. Prawdopodobnie z fundacji Kazimierza Odnowiciela w II poł. XI w. powstało tu opactwo benedyktynów pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny i św. Aleksego. Około roku 1140 opactwo zostało przeniesione do Mogilna, zaś klasztor rozebrany, co miało zapewne związek z budową w tym miejscu nowego założenia.
W średniowiecznym Tumie, czyli Łęczycy, powstała jedna z pierwszych szkół kolegiackich w Polsce, która przetrwała do XVIII w. Archikolegiata Łęczycka w Tumie posiada wspaniały romański tympanon i romańskie freski. Według legendy spoczął w niej Piotr Włost i arcybiskup gnieźnieński Jan Janik oraz kilku innych włodarzy Kościoła – biskupie groby znaleziono w trakcie wykopalisk. W podziemiach archikolegiaty zachowały się relikty opactwa NMP. W Tumie znajdują się obecnie relikwie Św. Wojciecha. Na ścianie jednej z wież można zobaczyć także "ślady diabła Boruty". W archikolegiacie odbyło się kilkadziesiąt synodów kościelnych, uznawanych za pierwsze polskie sejmy – kościół był siedzibą arcybiskupów do XVIII w. i pozostawał pod opieką królów polskich. W 1967 r. prymas Wyszyński i arcybiskup Wojtyła w Archikolegiacie Łęczyckiej w Tumie prowadzili uroczystości kończące Milenium Polski. Po przebudowie lub zniszczeniu innych świątyń romańskich, kolegiata w Tumie jest obecnie największym kościołem romańskim w Polsce. Wielokrotnie niszczona przez m.in. Litwinów, Tatarów i Krzyżaków oraz pożary. W XIV i XV wieku wnętrze przebudowano w stylu gotyckim, w XVI wieku dobudowano renesansową kruchtę[5]. Duże zmiany w wyglądzie kolegiaty zaszły w XVIII wieku, gdy przebudowano ją w stylu klasycystycznym wg projektu Efraima Schroegera, zmieniając szczyty i dodając nowe hełmy na podwyższonych wieżach[5]. Kolegiata w 1939 roku spłonęła podczas walk z hitlerowcami w czasie Bitwy nad Bzurą.
Po 1947 roku świątynia została odbudowana i przekształcona (m.in. strop żelbetowy) po 1947 wg architektonicznego projektu Jana Koszczyc-Witkiewicza i koncepcji formalnej Jana Zachwatowicza i M. Kuźmy[5]. W pewnej części kolegiata jest rekonstrukcją, a prace trwały wiele lat. Prace przy wnętrzach rozpoczęto w 1952 roku, a poświęcenie nastąpiło w 1962 roku[5]. Duży wkład w odbudowę świątyni wniósł ksiądz prałat Władysław Chmiel, który w czasie odbudowy był proboszczem parafii tumskiej. Po 2003 roku żelbetowy strop został osłonięty stropem drewnianym.
Dzisiejsza nazwa wsi, a także cała jej historia od połowy wieku XII, wiąże się ściśle z tumem, jak dawniej nazywano katedrę lub kolegiatę. Arcybiskup gnieźnieński Jakub ze Żnina w 1141 rozpoczął bowiem na miejscu dawnego opactwa budowę zachowanej do dziś kolegiaty łęczyckiej. Inne publikacje przypisują budowę monumentalnego kościoła będącego kopią katedry wawelskiej Władysławowi Hermanowi, bp Aleksandrowi z Mallonne lub księżnej Salomei, która miała w Łęczycy swoją siedzibę po śmierci Krzywoustego. Arcybiskup Janik konsekrował świątynię w 1161 r.
8 września 1939 wkraczający żołnierze Wehrmachtu we wsi Tum dokonali zbrodni na ludności cywilnej[6].
Oprócz warownego dwunastowiecznego kościoła romańskiego we wsi znajduje się, tuż obok niego, mały drewniany kościół parafialny pod wezwaniem św. Mikołaja z XVIII wieku (powstał w czasie przebudowy kolegiaty przez architekta Efraima Szregera). Obok kościółka posadzono w 1999 dąb na pamiątkę sprowadzenia do Tumu relikwii św. Wojciecha. W pobliżu leży Szwedzka Góra – gród z VI w., będący stolicą plemiennego państwa Łęczycan i siedzibą Bolesława Krzywoustego w czasie wojny ze Zbigniewem. Cmentarz parafialny kryje groby miejscowej szlachty i duchowieństwa, a także kwatery żołnierzy poległych w 1914 r. oraz w czasie Bitwy nad Bzurą w 1939 r.
- kolegiata NMP i św. Aleksego z XII w., przebudowana w XV-XVIII w., częściowo odbudowana po wojnie
- drewniany kościół filialny św. Mikołaja z 1761 r.
- grodzisko - pierwszy gród plemienny powstał pod koniec VIII wieku. W latach 60. IX wieku gród został powiększony. Po jego zniszczeniu, w 2 połowie X wieku gród rozbudowano budując wały o wysokości 5,5 metra. Około 1259 roku w kasztelańskim już grodzie zbudowano dodatkowe wały i wykopano fosy. Gród funkcjonował do 1 połowy XIV wieku[7].
- Kolegiata
Kolegiata w Tumie koło Łęczycy
Nawa główna strona lewa (północna)
Elewacja wschodnia kolegiaty
"Ślady Boruty" na ścianie wieży
- Inne obiekty
Kamień pamiątkowy koło dębu św.Wojciecha posadzonego w 1999 w związku ze sprowadzeniem relikwii
Dzwony przy kościele św. Mikołaja; po lewej kamień z poprzedniego zdjęcia
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
