Przyczółek warecko-magnuszewski

Przyczółek warecko-magnuszewski – przyczółek na lewym brzegu Wisły utworzony na początku sierpnia 1944 roku przez jednostki radzieckiej 8 Gwardyjskiej Armii gen. Wasilija Czujkowa, należącej do 1 Frontu Białoruskiego marszałka Konstantego Rokossowskiego.

Przyczółek warecko-magnuszewski

II wojna światowa, front wschodni
Dowództwo 82 Gwardyjskiej Dywizji Strzeleckiej z dowódcami jej pułków i batalionów na przyczółku warecko-magnuszewskim (7 listopada 1944 roku). Pośrodku dowódca dywizji gen. Gieorgij Chietagurow, obok z mapnikiem jej szef sztabu płk A. Mandrika
Czas	1 sierpnia 1944 – 14 stycznia 1945
Miejsce	lewy brzeg Wisły w rejonie Warki i Magnuszewa
Terytorium	Polska pod okupacją III Rzeszy (Generalne Gubernatorstwo)
Przyczyna	ofensywa radziecko-polska 1944
Wynik	zwycięstwo Armii Czerwonej i wojsk polskich
Strony konfliktu
ZSRR  Rzeczpospolita Polska  III Rzesza
Położenie na mapie Polski w 1939 miejsce bitwy
51°45′43″N 21°22′58″E

Utworzenie i walki o przyczółek

W lipcu 1944 jednostki radzieckie i polskie sforsowały rzekę Bug. Pierwsze jednostki przerzucone zostały przez Wisłę 1 sierpnia 1944. Ostatecznie przyczółek oparł się na linii Pilicy i Radomki, osiągając w ciągu 4 dni szerokość 18 km i głębokość 15 km^[1]. Niemcy początkowo nie docenili znaczenia przyczółka i do próby likwidacji przystąpili dopiero 9 sierpnia. W celu likwidacji przyczółka Niemcy ściągnęli: 17 Dywizję Piechoty, 45 Dywizję Piechoty, Dywizji Pancerno-Spadochronowej „Hermann Göring” (140 czołgów i 90 samochodów pancernych) i 19 Dywizji Pancernej (90 czołgów i 40 dział pancernych)^[2].

W walkach obronnych, obok jednostek radzieckich walczyły również oddziały 1 Armii Wojska Polskiego m.in. ściągnięta na pomoc wykrwawionym oddziałom radzieckim 1 Brygada Pancerna im. Bohaterów Westerplatte licząca w tym czasie ok. 2200 żołnierzy i 86 czołgów (w tym 71 szt. T-34)^[1] oraz 3 Dywizja Piechoty im. Romualda Traugutta. Atak niemiecki załamał się pod Studziankami, gdzie Wehrmacht poniósł ciężkie straty w wyniku kontruderzenia 1 Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte. W wyniku walk Niemcy stracili kilkuset żołnierzy i 40 pojazdów, Polacy zaś 94 zabitych, 200 rannych i 27 czołgów^[1]. 14 sierpnia polscy czołgiści i radziecka piechota opanowali Studzianki górujące nad okolicą.

Podczas walk na przyczółku 1 Armia WP straciła 484 zabitych i 1459 rannych, 63 żołnierzy zaginęło bez wieści. Straty niemieckie w bitwie oszacowano na ok. 1000 poległych, rannych i w niewoli. Polacy zniszczyli kilkanaście czołgów, dział polowych, moździerzy i samochodów. Żołnierze polscy zabici i zmarli na skutek ran zostali pochowani na cmentarzach w Garwolinie, Magnuszewie i Wildze^[3].

Przygotowując się do ofensywy planowanej na początek 1945 roku Armia Czerwona skoncentrowała na przyczółku warecko-magnuszewskim 23 dywizje wyposażone w 5348 dział. Na odcinku przełamania ilość artylerii na 1 km frontu wynosiła 282 działa^[4]. Wspomniane dywizje wchodziły w skład: 8 Gwardyjskiej Armii, 5 Armii Uderzeniowej, 61 Armii, 1 Gwardyjskiej Armii Pancernej i 2 Gwardyjskiej Armii Pancernej, i tworzyły potężny taran który miał obejść Warszawę od południa i uderzyć na kierunku Skierniewice - Łowicz^[5]. Przygotowane na przyczółku do ofensywy wojska ruszyły 14 stycznia 1945 roku rozpoczynając wielką ofensywę styczniową. W jej wyniku armia niemiecka została zmuszona do odwrotu na całej linii frontu. Armia Czerwona i armie ludowego Wojska Polskiego zdobyły: Warszawę, Łódź, Bydgoszcz i Poznań, a 31 stycznia dotarły nad Odrę, zajmując przyczółek na jej zachodnim brzegu odległy zaledwie 70 km od Berlina^[1].

Upamiętnienie

Walki na przyczółku warecko-magnuszewskim zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic po II wojnie światowej – „STUDZIANKI–WARKA 10 VIII – 12 IX 1944”.

W 20. rocznicę bitwy pancernej pod Studziankami zostało zorganizowane mauzoleum poległych żołnierzy polskich i radzieckich w Studziankach Pancernych. W 1977 roku przy drodze z Góry Kalwarii do Magnuszewa otwarto Skansen Bojowy 1 Armii Wojska Polskiego w Mniszewie.

Mapy

• 
  Działania na przyczółku 1–16 sierpnia
• 
  Działania na przyczółku 16 sierpnia–12 września

Zobacz też

• przyczółek baranowsko-sandomierski
• walki o przyczółki pod Dęblinem i Puławami
• przyczółek czerniakowski

Przypisy

1. Stąd niedaleko już..., „Stolica”, Nr 41 (1556), 9 października 1977.
2. Czujkow 1982 ↓, s. 83.
3. Krzysztof Komorowski: Boje polskie 1939–1945. s. 426.
4. Czujkow 1982 ↓, s. 123.
5. Czujkow 1982 ↓, s. 128.

Bibliografia

• Wasilij Czujkow: Koniec Trzeciej Rzeszy. Warszawa: 1982. ISBN 83-11-06846-1.
• Krzysztof Komorowski: Boje polskie 1939–1945. Warszawa: Bellona, s. 426. ISBN 978-83-11-10357-3.
• Organizacja i działania bojowe Ludowego Wojska Polskiego w latach 1943–1945. Wybór materiałów źródłowych, tom I, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1958
• Polski czyn zbrojny w II wojnie światowej, tom III Ludowe Wojsko Polskie 1943–1945, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1973, wyd. I