Powiat bełchatowski

Powiat bełchatowski – powiat w Polsce (województwo łódzkie), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Siedzibą powiatu jest miasto Bełchatów.

Powiat bełchatowski

powiat
Siedziba PGE Górnictwo i Energetyka w Bełchatowie
Herb Flaga
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
TERC	1001
Siedziba	Bełchatów
Starosta	Jacek Zatorski
Powierzchnia (2023)	967,61 km²
Populacja (31.12.2023) • liczba ludności	108 599[1]
• gęstość	112,2 os./km²
Urbanizacja	54,69%
Tablice rejestracyjne	EBE
Adres urzędu: ul. Pabianicka 17/19 97-400 Bełchatów
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich 1 Liczba gmin miejsko-wiejskich 1 Liczba gmin wiejskich 6
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa

Geografia

Położenie i obszar

Powiat bełchatowski ma obszar 967,61 km²^[2], w tym:

• grunty rolne 60,23%
• grunty leśne 30,06%
• grunty zabudowane i zurbanizowane 8,54%
• grunty pod wodami 0,75%
• pozostałe 0,42%^[3]

Powiat stanowi 5,31% powierzchni województwa łódzkiego.

Podział administracyjny

W skład powiatu wchodzą:

• gminy miejskie: Bełchatów
• gminy miejsko-wiejskie: Zelów
• gminy wiejskie: Bełchatów, Drużbice, Kleszczów, Kluki, Rusiec, Szczerców
• miasta: Bełchatów, Zelów

Powierzchnia i ludność (dane GUS, stan: 31 grudnia 2023 r.)^[4]

lp.	Herb	Gmina	siedziba	powierzchnia (km²)	ludność	gęstość zaludnienia (osób/km²)
1		Bełchatów	Bełchatów	201,06	13105	65
2		Drużbice	Drużbice	113,36	5280	47
3		Kleszczów	Kleszczów	104,03	6287	60
4		Kluki	Kluki	118,63	4318	36
5		Rusiec	Rusiec	99,91	4770	48
6		Szczerców	Szczerców	128,87	8159	63
7		Zelów[a]	Zelów	167,11	14349	86
8		Bełchatów	–	34,64	52331	1511
Razem	–	8	7	967,61	108 599	112

Historia

Powiat bełchatowski został powołany dnia 1 stycznia 1956 roku w województwie łódzkim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat bełchatowski złożyło się 1 miasto i 21 gromad, które wyłączono z powiatu piotrkowskiego w tymże województwie^[5]:

• miasto Bełchatów
• gromady Bełchatów, Bińków^[b], Bujny Szlacheckie, Chabielice, Domiechowice, Gręboszew^[c], Grocholice^[d], Janów, Kamień, Kaszewice, Kącik, Kleszczów, Kluki, Lubiec, Łękawa, Łękińsko, Parzno, Ruszczyn, Suchcice, Sromutka i Wadlew

1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla, a w ich miejsce reaktywowano gminy. Powiat bełchatowski podzielono na 1 miasto i 6 gmin^[6]:

• miasto Bełchatów
• gminy Bełchatów, Drużbice, Grocholice, Kleszczów, Kluki i Szczerców

Powiat nie obejmował wówczas miasta Zelów^[7] i gminy Zelów, które należały do powiatu łaskiego ani gminy Rusiec, którą powołano w powiecie pajęczańskim (obie w woj. łódzkim)^[6]. Objął natomiast gminę Szczerców, należącą do 1954 roku do powiatu łaskiego.

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku terytorium zniesionego powiatu bełchatowskiego włączono do nowo utworzonego województwa piotrkowskiego^[8].

1 lutego 1977 roku zniesiono gminę Grocholice, której większość obszaru włączono do gminy Bełchatów^[9] oraz fragmentarycznie do miasta Bełchatowa (Grocholice i Zamoście), do którego równocześnie przyłączono także część obszaru gminy Bełchatów (m.in. Bińków i Politanice)^[10]. 1 października 1982 roku z gminy Drużbice wyłączono sołectwo Ostoja i włączono je do gminy Zelów^[11]. 1 stycznia 1988 roku do Bełchatowa przyłączono część wsi Ludwików, Zdzieszulice Dolne i Zdzieszulice Górne z gminy Bełchatów^[12]. 27 listopada 1996 roku miasto Bełchatów zostało określone jako gmina miejska^[13]. 1 października 1998 roku z gminy Drużbice wyłączono wieś Świerczyna oraz osadę Kociołki-Las, włączając je do gminy Dłutów^[14].

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym województwie łódzkim przywrócono powiat bełchatowski^[15]. W porównaniu z obszarem z 1975 roku powiat został zwiększony o gminy Rusiec (jedyna gmina powiatu która należała do województwa sieradzkiego) i Zelów. Gminy Grocholice nie odtworzono.

W porównaniu z obszarem z 1956 roku jedynie obszar dawnej gromady Ruszczyn leży obecnie na terenie powiatu radomszczańskiego – pozostałe są ponownie w powiecie bełchatowskim.

Demografia

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2023^[1]):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	108 599	100	55 572	51,17	53 027	48,83
Miasto	59 390	54,69	30 798	28,36	28 592	26,33
Wieś	49 209	45,31	24 774	22,81	24 435	22,50

▶Wieś vs ▶miasto

Ogółem (▶k, ▶m)

Miasto (▶k, ▶m)

Wieś (▶k, ▶m)

• Piramida wieku mieszkańców powiatu bełchatowskiego

Warunki przyrodnicze

Największymi rzekami przepływającymi przez powiat bełchatowski są Widawka, Grabia, Pilsia.

Starostowie bełchatowscy

• Mariusz Kaczmarek (1998-2002)
• Jacek Zatorski (2002-2006)
• Jarosław Brózda (2006-2010)
• Szczepan Chrzęst (2010-2014)
• Waldemar Wyczachowski (2014-2018)
• Dorota Pędziwiatr (2018-2024)
• Jacek Zatorski (od 2024)

Sąsiednie powiaty

Powiaty sąsiadujące to:

• powiat pabianicki
• powiat piotrkowski
• powiat radomszczański
• powiat pajęczański
• powiat wieluński
• powiat łaski

Transport

Powiat bełchatowski leży na skrzyżowaniu szlaków drogowych i kolejowych w relacji północ – południe i wschód – zachód. Przez obszar powiatu przebiegają drogi krajowe i wojewódzkie.

Drogi krajowe: 74 - Wieluń – Kielce.

Drogi wojewódzkie: 473 relacji Balin – Łask – Wadlew – Piotrków Tryb, 476 relacji Nowy Świat – Helenów, 480 relacji Sieradz – Widawa – Szczerców, 483 relacji Łask – Szczerców – Gmina Nowa Brzeźnica – Częstochowa, 484 relacji Buczek – Zelów – Bełchatów – Kamieńsk, 485 relacji Pabianice – Wadlew – Bełchatów^[16].

Uwagi

1. Dane gminy Zelów dotyczą całej gminy wraz z miastem ze względu na statut gminy
2. Obecnie dzielnica Bełchatowa; obecna nazwa Binków.
3. Obecna nazwa Gręboszów.
4. Obecnie dzielnica Bełchatowa.

Przypisy

1. Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym w 2023 Tabl.5. GUS, 2024-04-29. [dostęp 2024-05-09]. (pol.).
2. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2023 Tabl.2
3. Struktura użytkowania gruntów w województwie łódzkim 2020. „geoportal.lodzkie.pl”, 2020-01-01. [dostęp 2024-02-13]. (pol.).
4. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 Tabl.21
5. Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 286.
6. Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974.
7. Od 13 listopada 1954 roku prawa osiedla (Dz.U. z 1954 r. nr 49, poz. 253), od 31 stycznia 1957 roku prawa miejskie (Dz.U. z 1957 r. nr 5, poz. 22).
8. Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92.
9. Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 11.
10. Dz.U. z 1977 r. nr 2, poz. 12.
11. Dz.U. z 1982 r. nr 23, poz. 166.
12. M.P. z 1987 r. nr 38, poz. 342
13. Dz.U. z 1996 r. nr 130, poz. 612.
14. Dz.U. z 1997 r. nr 130, poz. 847.
15. Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652.
16. mapa targeo

Encyklopedie internetowe (powiat):

• PWN: 3875857