Olfaktometria
Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Olfaktometria (łac. olfactus; dawniej Odorymetria[1][uwaga 1] – węch, gr. métro – miara) – rodzaj technik pomiarów, w których węch albo jest obiektem badań, albo pełni funkcję przyrządu pomiarowego, stosowanego w czasie badań zapachu.
- Badania węchu człowieka wchodzą w zakres otolaryngologii (zajmującej się chorobami narządu węchu) oraz neurologii i psychiatrii (zajmujących się chorobami centralnego układu nerwowego). Wspomagają proces diagnostyczny w przypadku chorób związanych z zaburzeniami węchu (np. choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane). W czasie badań są przeprowadzane rozmaite testy psychofizyczne, umożliwiające na przykład określanie indywidualnych węchowych „progów”, czyli najmniejszych wartości stężenia różnych związków chemicznych w powietrzu, przy których pacjent jest w stanie wyczuć zapach (percepcja) lub rozpoznać odebrane wrażenie (dyskryminacja, identyfikacja). Poza testami psychofizycznymi w medycynie są stosowane techniki badań elektrofizjologicznych, polegających na pomiarach potencjałów elektrycznych, powstających na powierzchni nabłonka węchowego w czasie percepcji zapachu albo w obszarach kory mózgowej, które są odpowiedzialne za przetwarzanie odebranych węchowych bodźców (badania elektroolfaktograficzne).
- Badania węchu zwierząt ułatwiają zrozumienie mechanizmów ewolucji oraz powstawania struktur ekosystemów – dawnych i współczesnych. Zwierzętom współczesnym węch dostarcza podstawowych informacji o otoczeniu i decyduje o ich zachowaniach. Wyniki badań reakcji zwierząt na określone rodzaje związków chemicznych (np. substancji semiochemicznych) pozwalają opracowywać zasady ochrony cennych ekosystemów naturalnych lub przekształconych przez człowieka (np. agrocenozy).
- Badania cech zapachu związków chemicznych i ich mieszanin są prowadzone w celu wyjaśnienia problemów percepcji wrażeń węchowych, w tym zależności zapachu od struktury cząsteczek i od stężenia różnych związków w powietrzu (psychofizyka węchu). Największe znaczenie praktyczne ma olfaktometria traktowana jako element sensorycznej analizy żywności i wielu artykułów przemysłowych (towaroznawstwo).
- Techniki olfaktometrii środowiskowej (olfaktometria inżynierska) są podstawowymi instrumentami prawnej ochrony przed odorami (uciążliwymi zapachami).
- Podstawowe znaczenie mają pomiary zapachowego stężenia wonnych zanieczyszczeń powietrza (odorantów). W czasie pomiarów określa się, w jakim stopniu trzeba rozcieńczyć próbkę badanego gazu czystym powietrzem, żeby jej zapach przestał być wyczuwalny. Zapach rozcieńczonych próbek oceniają zespoły ludzi, których węch jest systematycznie kontrolowany. Niezbędna jest też kontrola precyzji rozcieńczania próbek. W Europie i części krajów pozaeuropejskich są stosowane techniki rozcieńczeń dynamicznych (olfaktometry dynamiczne). Podobne wyniki pomiarów można otrzymać, stosując technikę rozcieńczeń statycznych polegającą na wprowadzaniu próbek badanego gazu – dokładnie odmierzanych strzykawkami – do znanych ilości czystego powietrza (metoda stosowana w Japonii).
- Zespołowo wyznaczony „stopień rozcieńczenia do progu wyczuwalności” jest liczbowo równy wartości stężenia wyrażonego w jednostkach zapachowych. Iloczyn wielkości strumienia emitowanych gazów (m³/s) przez stężenie zapachowe jest nazywany strumieniem zapachowym lub emisją zapachową (liczba jednostek zapachowych emitowanych na sekundę).
- Wyniki pomiarów emisji zapachowej z różnego rodzaju obiektów (np. zakładów przemysłowych, ferm hodowlanych, oczyszczalni ścieków) umożliwiają podejmowanie racjonalnych administracyjnych decyzji, m.in. dotyczących wymaganej skuteczności urządzeń do dezodoryzacji gazów emitowanych z zakładów istniejących lub niezbędnej odległości nowych obiektów od istniejących zabudowań mieszkalnych. Podstawą takich decyzji są standardy zapachowej jakości powietrza. Aby określić, czy standardy są lub będą dotrzymane, wykonuje się komputerowe symulacje rozprzestrzeniania się odorantów w otoczeniu źródła[2][3][4].