Okręg Korpusu Nr IX

Okręg Korpusu Nr IX (OK IX) – okręg wojskowy Wojska Polskiego II RP w latach 1921–1939 z siedzibą dowództwa w Brześciu.

DOK w 1939

Zasięg terytorialny okręgu w 1939 roku

W 1939 roku Okręg Korpusu Nr IX obejmował swoim zasięgiem województwo poleskie bez powiatu koszyrskiego (rejon uzupełnień Kowel), województwo nowogródzkie bez powiatów: lidzkiego, szczuczyńskiego i wołożyńskiego (rejon uzupełnień Lida) oraz północno-wschodnią część województwa lubelskiego (powiaty: siedlecki, bialski, włodawski, łukowski i radzyński), a także powiat bielski z województwa białostockiego^[1].

Nazwa Komendy Rejonu Uzupełnień	Rejon uzupełnień	Województwo
KRU Baranowicze	powiat baranowicki	nowogródzkie
	powiat nieświeski
	powiat stołpecki
KRU Nowogródek	powiat nowogródzki
KRU Słonim	powiat słonimski
KRU Bielsk Podlaski	powiat bielski	białostockie
KRU Siedlce	powiat siedlecki	lubelskie
	powiat bielski
KRU Biała Podlaska	powiat bialski
	powiat włodawski
KRU Łuków	powiat łukowski
	powiat radzyński
KRU Brześć	powiat brzeski	poleskie
	powiat kobryński
KRU Łuniniec	powiat łuniniecki
	powiat stoliński
KRU Pińsk	powiat piński
	powiat drohicki
KRU Prużana	powiat prużański
	powiat kosowski

Wielkie jednostki, oddziały i pododdziały broni

Piechota

Osobny artykuł: Piechota.

• Dowództwo 9 Dywizji Piechoty w Siedlcach
• Dowództwo 20 Dywizji Piechoty w Słonimie i Baranowiczach (od 1 VII 1928)
• Dowództwo 30 Dywizji Piechoty w Kobryniu

Kawaleria

Osobne artykuły: Kawaleria i Przysposobienie Wojskowe Konne.

• Dowództwo IX Brygady Jazdy w Baranowiczach (1921-1924)
• Dowództwo 9 Samodzielnej Brygady Kawalerii w Baranowiczach (1924-1937)
• Dowództwo Nowogródzkiej Brygady Kawalerii w Baranowiczach (1937-1939)
• Komenda Rejonu PW Konnego 9 DP w Siedlcach
• Komenda Rejonu PW Konnego 20 DP w Słonimie
• Komenda Rejonu PW Konnego 30 DP w Kobryniu

22 listopada 1927 roku minister spraw wojskowych ustanowił stanowiska 60 rejonowych inspektorów koni, w tym 6 w OK IX. Rejonowi inspektorzy koni należeli organizacyjnie do formacji nieewidencyjnych kawalerii^[2].

• Rejonowy Inspektor Koni Brześć
• Rejonowy Inspektor Koni Prużana
• Rejonowy Inspektor Koni Baranowicze
• Rejonowy Inspektor Koni Pińsk
• Rejonowy Inspektor Koni Siedlce
• Rejonowy Inspektor Koni Biała Podlaska

Artyleria

Osobny artykuł: Artyleria.

• 9 Grupa Artylerii
• 9 pułk artylerii ciężkiej w Siedlcach i Włodawie (od 1933)

Wojska Samochodowe i Bronie Pancerne

Osobne artykuły: Bronie pancerne i Jednostki samochodowe Wojska Polskiego.

• 9 dywizjon samochodowy w Brześciu (1921-1929) → Kadra 9 dsam
• kadra 9 dywizjonu samochodowego (1929-1934) → 4 bcz i sam. panc
• 1 dywizjon samochodów pancernych w Brześciu (1930-1931) → 4 dpanc
• 4 dywizjon pancerny w Brześciu (1931-1934) → 4 bcz i sam. panc
• 4 batalion czołgów i samochodów pancernych w Brześciu (1934-1935) → 4 bpanc
• 4 batalion pancerny w Brześciu (1935-1939)

Saperzy i Służba inżynieryjno-saperska

Osobny artykuł: Służba inżynieryjno-saperska.

• 9 pułk saperów w Brześciu (1921-1929)
• 6 batalion saperów w Brześciu (1929-1939)
• 9 kompania saperów w Słonimie (1935-1937) → OSP 20 DP
• Ośrodek Sapersko-Pionierski 20 DP w Słonimie (1937-1939)
• Składnica Saperska Nr 9 w Brześciu^[3]
• Kierownictwo Robót Nr 18 w Brześciu^[3]
• Rezerwa podoficerów wałmistrzów przy Szefostwie Fortyfikacji Brześć^[3]
• Rezerwa podoficerów wałmistrzów przy Szefostwie Fortyfikacji Baranowicze^[3]

Łączność i służba łączności

Osobny artykuł: Służba łączności.

• kadra 4 batalionu telegraficznego w Brześciu
• Składnica Łączności Nr 9 w Brześciu^[4]

Lotnictwo

Osobny artykuł: Lotnictwo.

• V batalion balonowy
• posterunek meteo Brześć^[5]
• posterunek meteo Pińsk^[6]
• posterunek meteo Leśna^[7]

Wojska Taborowe (Tabory)

• 9 dywizjon taborów w Brześciu (1921-1925) → 9 szw. tab.
• 9 szwadron taborów (1925-1930) → Kadra 9 dtab
• kadra 9 dywizjonu taborów (1930-1939)

Żandarmeria

Osobny artykuł: Żandarmeria.

• 9 dywizjon żandarmerii w Brześciu (1921-1939)

Obrona Przeciwlotnicza

• Centrum Wyszkolenia Obrony Przeciwlotniczej i Przeciwgazowej w Trauguttowie k. Brześcia
• Szkoła Podchorążych Artylerii Przeciwlotniczej w Trauguttowie k. Brześcia
• 9 dywizjon artylerii przeciwlotniczej (1938-1939)

Służby

Służba uzbrojenia

Osobny artykuł: Służba uzbrojenia.

• Składnica Uzbrojenia Nr 9 w Brześciu

Służba intendentury

Osobny artykuł: Służba intendentury.

• Składnica Materiału Intendenckiego Nr 9 w Brześciu
• Składnica Materiału Intendenckiego Nr 22 w Baranowiczach
• Składnica Materiału Intendenckiego Nr 27 w Siedlcach

Służba zdrowia

Osobny artykuł: Służba zdrowia.

Kierownictwa rejonów sanitarnych zostały utworzone w listopadzie 1921 roku, natomiast ich likwidacja została przeprowadzona w kwietniu 1924 roku^[8].

• Kierownictwo Rejonu Sanitarnego Baranowicze
• Kierownictwo Rejonu Sanitarnego Brześć
• Kierownictwo Rejonu Sanitarnego Siedlce

• 9 Szpital Okręgowy (1919 – 1939)

• Szpital Rejonowy Baranowicze (do VII 1924) → Szp. Rej. Słonim
  • Filia Szpitala Rejonowego Baranowicze w Słonimie (do VII 1924)
• Szpital Rejonowy Słonim (VII 1924 – 1928) → GICh
• Szpital Rejonowy Kobryń (1921-1925) → GICh
  • Filia Szpitala Rejonowego Kobryń w Pińsku (do VII 1924) → GICh
• Szpital Rejonowy Siedlce (do 1925) → GICh
• Wojskowy Szpital Sezonowy dla dzieci w Leśnej (1935-1939)

• Garnizonowa Izba Chorych Baranowicze (VII 1924 – 1939)
• Garnizonowa Izba Chorych Pińsk (VII 1924 – 1927)
• Garnizonowa Izba Chorych Kobryń (1925 – 1927)
• Garnizonowa Izba Chorych Siedlce (1925 – 1931)
• Garnizonowa Izba Chorych Słonim (1928 – 1939)

• 9 batalion sanitarny w Siedlcach, a następnie w Brześciu (1922-1931)

Służba weterynaryjna

Osobny artykuł: Służba weterynarii.

• Szefostwo Weterynarii OK IX w Brześciu (do XI 1925)
• Naczelny lekarz weterynarii OK IX (XI 1925 – III 1929)
• Szefostwo Weterynarii OK IX w Brześciu (od IV 1929)
• Kadra Okręgowego Szpitala Koni Nr IX w Brześciu (do 1925)
• 9 Okręgowy Szpital Koni (1925-1926)

Służba uzupełnień (poborowa)
Powiatowe komendy uzupełnień		Komendy rejonów uzupełnień w latach 1938–1939
w latach 1921–1930	w latach 1930–1938
PKU Baranowicze	PKU Baranowicze	KRU Baranowicze
PKU Biała Podlaska	PKU Biała Podlaska	KRU Biała Podlaska
PKU Bielsk Podlaski	PKU Bielsk Podlaski	KRU Bielsk Podlaski
PKU Brześć	PKU Brześć	KRU Brześć
PKU Łuków	PKU Łuków	KRU Łuków
PKU Łuniniec	PKU Łuniniec	KRU Łuniniec
PKU Pińsk	PKU Pińsk	KRU Pińsk
PKU Siedlce	PKU Siedlce	KRU Siedlce
PKU Słonim	PKU Słonim	KRU Słonim
	PKU Nowogródek	KRU Nowogródek
	PKU Prużana	KRU Prużana

Służba sprawiedliwości

Osobny artykuł: Służba sprawiedliwości.

• Wojskowy Sąd Okręgowy Nr IX w Brześciu
• Prokuratura przy Wojskowym Sądzie Okręgowym Nr IX w Brześciu
• Wojskowy Sąd Rejonowy Brześć
• Wojskowy Sąd Rejonowy Baranowicze
• Wojskowy Sąd Rejonowy Siedlce
• Wojskowe Więzienie Śledcze Nr 9 w Brześciu

Służba duszpasterska

Osobny artykuł: Służba duszpasterska.

Podział obszaru RP pod względem katolickiego duszpasterstwa wojskowego na parafie wojskowe[9]
Nazwa parafii wojskowej	Siedziba proboszcza wojskowego	Parafia obejmowała powiaty
Parafia św. Kazimierza	Brześć nad Bugiem	brzeski, bielsko-podlaski, włodawski	Kościół św. Antoniego w Białej Podlaskiej
Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa	Siedlce	siedlecki, łukowski
Parafia św. Krzyża	Biała Podlaska	bialski, konstantynowski
Parafia św. Antoniego Padewskiego	Baranowicze	baranowicki, nieświeski, stołpecki
Parafia Nawiedzenia NMP	Słonim	słonimski, nowogródzki
Parafia św. Piotra i Pawła	Prużana	prużański, kosowski
Parafia św. Jacka	Kobryń	kobryński, drohiczyński
Parafia św. Stanisława Kostki	Pińsk	piński, łuniniecki, stoliński

Władze lokalne

Osobne artykuły: Garnizon Baranowicze, Garnizon Brześć i Obóz ćwiczebny.

• Komenda Miasta Brześć n. B.
• Komenda Obozu Ćwiczeń Brześć n. B.
• Komenda Obozu Ćwiczeń Leśna (do 1939)
• Komenda Placu Baranowicze
• Komenda Placu Biała Podlaska
• Komenda Placu Prużana
• Komenda Placu Siedlce
• Komenda Placu Słonim

Przypisy

1. Wykaz komend rejonów uzupełnień w: Dz.U. z 1939 r. nr 20, poz. 131
2. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 32 z 22 listopada 1927 roku, poz. 383.
3. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 785.
4. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 787.
5. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 780. Pod względem ewidencyjnym posterunek należał do 1 plot.
6. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 780. Pod względem ewidencyjnym posterunek należał do 1 plot.
7. Rybka i Stepan 2010 ↓, s. 780. Pod względem ewidencyjnym posterunek należał do 5 plot.
8. Jarno 2001 ↓, s. 192-193.
9. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 4 z 4 lutego 1928 roku, poz. 36.

Bibliografia

• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.