Nowe Brusno
wieś w województwie podkarpackim Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Nowe Brusno – wieś w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie lubaczowskim, w gminie Horyniec-Zdrój[4][5]. Leży nad Brusienką.
| wieś | |
.jpg) Cerkiew św. Paraskewy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) |
385[1] |
| Strefa numeracyjna |
16 |
| Kod pocztowy |
37-620[2] |
| Tablice rejestracyjne |
RLU |
| SIMC |
0602851 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu lubaczowskiego  | |
Położenie na mapie gminy Horyniec-Zdrój  | |
 50°14′46″N 23°18′38″E[3] | |
.jpg)
W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą gromady Brusno Nowe. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie przemyskim.
Pierwsza pewna wzmianka o Bruśnie (nie dzielonym jeszcze na Stare i Nowe) pojawiła się w 1444 roku w akcie nadania wsi Horyniec Piotrowi Pieczykurowi, przez księcia Mazowieckiego Władysława, gdzie wymienione są granice nadanego majątku[6].
Pochodzenie nazwy i dawne losy wsi są identyczne, jak w przypadku Starego Brusna, które później powiększyło się o Wolę Bruśnieńską, położoną w odległości ok. 5 km w dół doliny Brusienki. Po I rozbiorze Polski władze austriackie podzieliły Brusno na dwie części: Brusno Stare i Brusno Nowe (część zachodnia wsi, Wola Bruśnieńska), zakładając między nimi w ramach kolonizacji józefińskiej niemiecką osadę DeutschBach. Od początku istnienia wsi mieszkańcy zajmowali się kamieniarstwem, korzystając z miejscowych złóż piaskowca i wapienia, pod wzgórzem 385 m. w Starym Bruśnie. W XVII w. w zachodniej części wsi działał niewielki zakład metalurgiczny, wokół którego powstała samodzielna osada Rudka Bruśnieńska (później Rudka). Nazwę tę nosi do dzisiaj jeden z przysiółków (pozostało jedno gospodarstwo) i fragment lasu, jednakże leży teraz w granicach sąsiedniej wsi Chotylub. Przy wsi, po zniesieniu pańszczyzny w 1848 przez cesarza Ferdynanda I Habsburga mieszkańcy ufundowali pomnik w kształcie krzyża związany z tym wydarzeniem. Na pomniku wyryto napis TEN KRZYŻ POSTAWIŁA GROMADA RUDNIASKA NA PAMIĄTKĘ DANIA NAM WOLNOŚCI ZA PANOWANIA CES. FERDINANDA I. DNIA 15 MAJA 1848[7].
W II Rzeczypospolitej wieś w powiecie lubaczowskim województwa lwowskiego[8]. Do II wojny światowej trzy sąsiadujące wsie (Nowe Brusno, DeutschBach i Stare Brusno) łączyły się ze sobą i liczyły razem ponad 2000 mieszkańców. Brusno Stare zamieszkiwali głównie Ukraińcy, DeutschBach – Niemcy a Brusno Nowe – Polacy. W latach 1943–1946 nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali tutaj 61 Polaków, tym 14 funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej, którzy zginęli 27 kwietnia 1945 roku w czasie ataku sotni UPA na posterunek we wsi[9]. Ku ich czci w 1975 roku usypano mogiłę oraz wmurowano w ścianę budynku szkoły podstawowej tablicę pamiątkową[10]. Nielicznych mieszkańców ukraińskich wysiedlono, a w ich miejsce przybyli osadnicy z okolic Rzeszowa i Łańcuta.
- Drewniana cerkiew pw. św. Paraskewy z 1713, jest jedną z najstarszych w regionie. Jest to budowla trójdzielna, konstrukcji zrębowej, oszalowana deskami. Każda z części nakryta jest dużą kopułą z latarnią. Ośmioboczne kopuły i bębny pokryte są blachą. Pierwotnie nad babińcem znajdowała się kaplica z galerią arkadową od zewnątrz. Budowla otoczona była wokół zadaszeniami i sobotami. W 1873 r. do sanktuarium dostawiono zakrystię, a w 1903 r. przekształcono bryłę budowli (wzniesiono nowy babiniec, zmieniono profile kopuł i zlikwidowano zadaszenie). Była to filialna cerkiew greckokatolickiej parafii w Bruśnie Starym, po wojnie nieużytkowana i zdewastowana. W latach 2014–2019 wykonano remont obejmujący pełną konserwację świątyni.
- W pobliżu cerkwi znajduje się stary cmentarz z licznymi nagrobkami, pochodzącymi z miejscowych warsztatów kamieniarskich, w tym także powojenne prace ostatnich kamieniarzy z Polanki Horynieckiej. Na cmentarzu zachowały się także nagrobki w formie prymitywnych steli, kalwińskich osadników niemieckich z DeutschBach.[11]
- Cmentarz wojenny z I wojny światowej, znajdujący się na prawym brzegu Brusienki, na wschód od drogi do Łówczy, na którym w czerwcu 1915 pochowano żołnierzy rosyjskich i niemieckich. W jego pobliżu niewielki cmentarz choleryczny z początku XX w.
- Parafialny kościół rzymskokatolicki pw. Nawiedzenia NMP z 1912 r., wewnątrz uznawany za cudowny obraz Matki Bożej, przywieziony w 1945 r. z Buska na Ukrainie.
- W pobliżu kościoła znajduje się cmentarz rzymskokatolicki z licznymi nagrobkami, pochodzącymi z miejscowych warsztatów kamieniarskich, w tym także powojenne prace ostatnich tutejszych kamieniarzy.
- 14 krzyży przydrożnych, pochodzących z bruśnieńskich warsztatów kamieniarskich.[12]
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
